Theoretische Criminologie
November 2020
ANALYSE OPDRACHT B
DAGELIJKS TAALGEBRUIK EN EEN PROCES-VERBAAL:
DISCREPANTIE OF OVEREENSTEMMING?
CRIMINOLOGIE
Forensische Linguïstiek
September
Linguïstiek
_NCBAALG006 2021
1
Aantal woorden (exclusief voorblad en referentielijst): 888
, DAGELIJKS TAALGEBRUIK EN EEN PROCES-VERBAAL: DISCREPANTIE OF OVEREENSTEMMING?
‘Then he’ of ‘He then’, in deze twee formuleringen schuilt volgens onderzoek van Fox (1993) een
concrete discrepantie tussen Engelse politietaal en het dagelijks taalgebruik. De eerste variant wordt
veelvuldig gebruikt in alledaagse situaties, terwijl de tweede variant nadrukkelijker aanwezig is in
politiedocumenten. Dat is een opvallende constatering, aangezien politiedocumenten veelal betrekking
hebben op uitspraken van normale burgers, zoals getuigen of slachtoffers. Naast dit verschil wijst het
onderzoek op een aantal andere bijzonderheden in Engels politiedocumenten, zoals zeer gedetailleerde
tijdsindicaties en een formeel vocabulaire.
De bevindingen van Fox (1993) zouden ook een nieuw licht kunnen werpen op het taalgebruik
bij de Nederlandse politie. Daarom wordt in deze paper met een kritische blik gekeken naar een proces-
verbaal van een verhoor uit 2005, opgemaakt door twee rechercheurs. Het betreft het verhoor van
Petrus Hendrickx, verdachte in een strafzaak waarbij een inbraak uiteindelijk leidde tot de dood van een
70-jarige man. In het proces-verbaal staat een verklaring van verdachte centraal, waardoor het
interessant is om het taalgebruik te bestuderen en te vergelijken met de conclusies van Fox (1993).
Structuur
Fox (1993) wijst op het feit dat politieambtenaren gebeurtenissen op erg nauwkeurige wijze beschrijven.
Processen-verbaal worden bijvoorbeeld naar verhouding voorzien van veel tijd- en plaats-indicaties. Dit
valt ook te zien in het strafdossier van Petrus Hendrickx. Al in de eerste regel wordt een datum
opgevolgd door een tijdstip: (1)“Op dinsdag 8-jan-05, omstreeks 18:51 uur”. Deze zin kan in vergelijking
met normaal taalgebruik als ongewoon gedetailleerd worden bestempeld. Een ander voorbeeld dat
hierbij aansluit betreft: (2)“woensdag 9 oktober 2002 te Alkmaar” [r.30]. Het dossier doet vermoeden dat
dit een uitspraak is van de verdachte, maar dat lijkt onwaarschijnlijk. Het zou kunnen dat de
politierechercheurs dit, conform de bevindingen van Fox (1993), eigenhandig hebben aangevuld om de
verklaring structuur te geven.
De gestructureerde werkwijze van politierechercheurs blijkt volgens Fox (1993) ook uit het
gebruik van bijwoordelijke bepalingen van tijd. Daarmee worden zinsdelen bedoeld die zonder het
daadwerkelijke tijdstip te vermelden, toch informatie geven over wanneer iets plaatsvond. Zulke
bepalingen werden veelvuldig gebruikt in Engelse politiedocumenten. Het dossier dat in deze paper
centraal staat, lijkt de bevinding van Fox te bevestigen. Het woord (3)‘nadat’ [r.14] laat zien dat de cautie
is gegeven door de rechercheurs alvorens de verdachte kon starten met verklaren. Vervolgens wordt
de verklaring regelmatig van structuur voorzien door zinsdelen als (4)“vanaf dit moment” [r.28] - (5)“die
bewuste zondag” [r.45] - (6)“dat moment” [r.94] - (7)“later” [r.111/161] - (8)“vervolgens” [r.158/160] . Een andere
belangrijke bepaling van tijd staat in regel 162, daar wordt duidelijk dat de buit van de inbraak pas (9)“een
2
November 2020
ANALYSE OPDRACHT B
DAGELIJKS TAALGEBRUIK EN EEN PROCES-VERBAAL:
DISCREPANTIE OF OVEREENSTEMMING?
CRIMINOLOGIE
Forensische Linguïstiek
September
Linguïstiek
_NCBAALG006 2021
1
Aantal woorden (exclusief voorblad en referentielijst): 888
, DAGELIJKS TAALGEBRUIK EN EEN PROCES-VERBAAL: DISCREPANTIE OF OVEREENSTEMMING?
‘Then he’ of ‘He then’, in deze twee formuleringen schuilt volgens onderzoek van Fox (1993) een
concrete discrepantie tussen Engelse politietaal en het dagelijks taalgebruik. De eerste variant wordt
veelvuldig gebruikt in alledaagse situaties, terwijl de tweede variant nadrukkelijker aanwezig is in
politiedocumenten. Dat is een opvallende constatering, aangezien politiedocumenten veelal betrekking
hebben op uitspraken van normale burgers, zoals getuigen of slachtoffers. Naast dit verschil wijst het
onderzoek op een aantal andere bijzonderheden in Engels politiedocumenten, zoals zeer gedetailleerde
tijdsindicaties en een formeel vocabulaire.
De bevindingen van Fox (1993) zouden ook een nieuw licht kunnen werpen op het taalgebruik
bij de Nederlandse politie. Daarom wordt in deze paper met een kritische blik gekeken naar een proces-
verbaal van een verhoor uit 2005, opgemaakt door twee rechercheurs. Het betreft het verhoor van
Petrus Hendrickx, verdachte in een strafzaak waarbij een inbraak uiteindelijk leidde tot de dood van een
70-jarige man. In het proces-verbaal staat een verklaring van verdachte centraal, waardoor het
interessant is om het taalgebruik te bestuderen en te vergelijken met de conclusies van Fox (1993).
Structuur
Fox (1993) wijst op het feit dat politieambtenaren gebeurtenissen op erg nauwkeurige wijze beschrijven.
Processen-verbaal worden bijvoorbeeld naar verhouding voorzien van veel tijd- en plaats-indicaties. Dit
valt ook te zien in het strafdossier van Petrus Hendrickx. Al in de eerste regel wordt een datum
opgevolgd door een tijdstip: (1)“Op dinsdag 8-jan-05, omstreeks 18:51 uur”. Deze zin kan in vergelijking
met normaal taalgebruik als ongewoon gedetailleerd worden bestempeld. Een ander voorbeeld dat
hierbij aansluit betreft: (2)“woensdag 9 oktober 2002 te Alkmaar” [r.30]. Het dossier doet vermoeden dat
dit een uitspraak is van de verdachte, maar dat lijkt onwaarschijnlijk. Het zou kunnen dat de
politierechercheurs dit, conform de bevindingen van Fox (1993), eigenhandig hebben aangevuld om de
verklaring structuur te geven.
De gestructureerde werkwijze van politierechercheurs blijkt volgens Fox (1993) ook uit het
gebruik van bijwoordelijke bepalingen van tijd. Daarmee worden zinsdelen bedoeld die zonder het
daadwerkelijke tijdstip te vermelden, toch informatie geven over wanneer iets plaatsvond. Zulke
bepalingen werden veelvuldig gebruikt in Engelse politiedocumenten. Het dossier dat in deze paper
centraal staat, lijkt de bevinding van Fox te bevestigen. Het woord (3)‘nadat’ [r.14] laat zien dat de cautie
is gegeven door de rechercheurs alvorens de verdachte kon starten met verklaren. Vervolgens wordt
de verklaring regelmatig van structuur voorzien door zinsdelen als (4)“vanaf dit moment” [r.28] - (5)“die
bewuste zondag” [r.45] - (6)“dat moment” [r.94] - (7)“later” [r.111/161] - (8)“vervolgens” [r.158/160] . Een andere
belangrijke bepaling van tijd staat in regel 162, daar wordt duidelijk dat de buit van de inbraak pas (9)“een
2
