Spellingdidactiek – Samenvatting – Blok 1.2 – 20 januari
Je kunt aangeven hoe de hoofdregels van de Nederlandse spelling een rol spelen bij de
schrijfwijze van een woord. 9,9%
- Het fonologisch principe – elk foneem wordt door een apart grafeem weergegeven. Elk
grafeem mag maar voor één en hetzelfde foneem staan. Woorden die alleen volgens het
fonologisch principe worden gespeld, noemen we klankzuiver.
- Het morfologisch principe – als we bij de spelling van een woord uitgaan van de vorm.
Morfemen zijn betekenis dragende elementen. Zoals in het woord onwijs, on en wijs. Wijs
betekent verstandig, on betekent ontkenning.
- Het syllabisch principe – heeft betrekking op de spelling van syllaben (klankgroepen,
gedeelte van een woord) in een woord.
o Verenkelingsregel – als een klankstuk eindigt op een lange klank, dan schrijven we
maar één letter.
o Verdubbelingsregel – als een klankstuk eindigt op een korte klank a, e, o of u, dan
wordt de medeklinker die daarop volgt verdubbeld.
- Het etymologisch principe – de herkomst is bepalend voor de schrijfwijze van een woord of
spraakklank.
Dus bepalend voor de spelling zijn:
- Spraakklanken (fonologisch principe)
- Morfemen (morfologisch principe)
- Klankgroepen (syllabisch principe)
- Herkomst (etymologisch principe)
Je kunt woorden verdelen in fonemen en grafemen. 3,3%
Fonemen: een gesproken letter of lettercombinatie. Een spraakklank die betekenisverschil tussen
klankgroepen veroorzaakt. In de klankgroepen gaaf en raaf is het verschil tussen de g en de r
verantwoordelijk voor het verschil in betekenis. De g en d r zijn dus verschillende fonemen.
Grafeem: een geschreven letter of lettercombinatie die een spraakklank weergeeft.
Je kunt de voor- en nadelen van schriftsystemen en spellingherziening aangeven. 3,3%
Voordelen:
- Pictografisch schrift: je kunt een vrij ingewikkelde boodschap op een simpele manier
weergeven (verkeersborden).
- Alfabetisch schrift: het aantal tekens dat iemand moet leren is veel minder dan bij een
logografisch schriftsysteem.
- Alfabetisch schrift: nieuwe woorden zijn gemakkelijk te schrijven, als je eenmaal weet welk
grafeem bij welk foneem hoort.
Nadelen:
- Pictogrammen zijn minder geschikt voor het uitbeelden van abstracte zaken.
- Alfabetisch schrift: fonemen zijn lastig te herkennen.
- Alfabetisch schrift: het alfabet heeft niet genoeg tekens om elk foneem weer te geven.
- Alfabetisch schrift: de koppeling tussen fonemen en grafemen is niet eenduidig.
, Je kunt aangeven wat de consequenties zijn van de versmeltingstheorie van Ehri voor de
spellingdidactiek. 3,3%
Volgens Ehri heeft een woord dat opgeslagen is in ons geheugen een akoestische identiteit (hoe
klinkt het woord?) en een articulatorische identiteit (hoe spreek je het woord uit?). die twee samen
worden de fonologische identiteit genoemd. Daarnaast heeft een woord een morfologische identiteit
(hoe is een woord opgebouwd?), een semantische identiteit (wat is de betekenis van een woord?),
een syntactische identiteit (hoe combineer je het woord met andere woorden?) en een
orthografische identiteit (hoe spel je het woord?).
Voor de spellingdidactiek betekent dit dat je aan al deze aspecten aandacht moet besteden.
De versmeltingstheorie van Ehri heeft betrekking op hoe de verschillende aspecten van woorden in
ons geheugen liggen. Alle identiteiten van een woord moeten in de spellingdidactiek aan de orde
komen.
Je bent in staat om voor een bepaald type woord aan te geven wat de meest efficiënte
spellingstrategie is. 13,2%
Spellingstrategieën:
1. Fonologische strategie (elementaire) – luisterwoord – opschrijven wat je hoort.
a. Elementaire spellinghandeling – wanneer een woord wordt geanalyseerd in
spraakklanken of fonemen.
b. Klankclusterstrategie – wanneer een woord wordt geanalyseerd in klankgroepen.
Woorden met aai, ooi, oei, uw, eeuw, ieuw, eer, oor, eur en nk.
2. Woordbeeld strategie – weetwoord – het is gewoon zo, dat moet je weten. Bruikbaar bij
leenwoorden en woorden met ei-ij, au-ou, g-ch.
3. Regelstrategie – regelwoord – langer maak woorden. Hoor je X in situatie Y, dan schrijf je Z.
Wordt meestal gebruikt voor veelvoorkomende spellingregels, zoals de verlengingsregel, de
verenkelingsregel en verdrubbelingsregel.
4. Analogie strategie – net-alswoord – Vergelijken met een ander woord: cola (c als k), net als
cactus. Vergelijking kan betrekking hebben op overeenkomst in klankvorm en op
overeenkomst in betekenis.
5. Hulpstrategie – hulpwoord – gebruik van zelfbedachte geheugensteuntjes of hulpregels.
Staat het woord in het ei- of au-verhaal?
Elementaire spellinghandeling Luisterwoorden, klankwoorden Schrijf wat je hoort
Klankclusterstrategie Luisterwoorden met speciale Schrijf wat je hoort
klankgroepen
Woordbeeldstrategie Weetwoorden, Oproepen van een woordbeeld
afspraakwoorden
Regelstrategie Regelwoorden Toepassen van een regel
Analogiestrategie Voorbeeldwoorden, net- Vergelijken met een bekend
alswoorden woord
Hulpstrategie Gebruiken van hulpregel of
geheugensteuntje
Je kunt aangeven in welke fase van de spontane schrijfontwikkeling een kind zich bevindt.
3,3%
Fase 1: het tekenen van woorden | geen onderscheid tussen schrijven en tekenen, al wel ontdekt dat
je woorden op papier kunt weergeven.
Fase 2: het krabbelen van nog niet herkenbare lettertekens | het kind heeft door dat voor schrijven
abstractere tekens worden gebruikt.
Je kunt aangeven hoe de hoofdregels van de Nederlandse spelling een rol spelen bij de
schrijfwijze van een woord. 9,9%
- Het fonologisch principe – elk foneem wordt door een apart grafeem weergegeven. Elk
grafeem mag maar voor één en hetzelfde foneem staan. Woorden die alleen volgens het
fonologisch principe worden gespeld, noemen we klankzuiver.
- Het morfologisch principe – als we bij de spelling van een woord uitgaan van de vorm.
Morfemen zijn betekenis dragende elementen. Zoals in het woord onwijs, on en wijs. Wijs
betekent verstandig, on betekent ontkenning.
- Het syllabisch principe – heeft betrekking op de spelling van syllaben (klankgroepen,
gedeelte van een woord) in een woord.
o Verenkelingsregel – als een klankstuk eindigt op een lange klank, dan schrijven we
maar één letter.
o Verdubbelingsregel – als een klankstuk eindigt op een korte klank a, e, o of u, dan
wordt de medeklinker die daarop volgt verdubbeld.
- Het etymologisch principe – de herkomst is bepalend voor de schrijfwijze van een woord of
spraakklank.
Dus bepalend voor de spelling zijn:
- Spraakklanken (fonologisch principe)
- Morfemen (morfologisch principe)
- Klankgroepen (syllabisch principe)
- Herkomst (etymologisch principe)
Je kunt woorden verdelen in fonemen en grafemen. 3,3%
Fonemen: een gesproken letter of lettercombinatie. Een spraakklank die betekenisverschil tussen
klankgroepen veroorzaakt. In de klankgroepen gaaf en raaf is het verschil tussen de g en de r
verantwoordelijk voor het verschil in betekenis. De g en d r zijn dus verschillende fonemen.
Grafeem: een geschreven letter of lettercombinatie die een spraakklank weergeeft.
Je kunt de voor- en nadelen van schriftsystemen en spellingherziening aangeven. 3,3%
Voordelen:
- Pictografisch schrift: je kunt een vrij ingewikkelde boodschap op een simpele manier
weergeven (verkeersborden).
- Alfabetisch schrift: het aantal tekens dat iemand moet leren is veel minder dan bij een
logografisch schriftsysteem.
- Alfabetisch schrift: nieuwe woorden zijn gemakkelijk te schrijven, als je eenmaal weet welk
grafeem bij welk foneem hoort.
Nadelen:
- Pictogrammen zijn minder geschikt voor het uitbeelden van abstracte zaken.
- Alfabetisch schrift: fonemen zijn lastig te herkennen.
- Alfabetisch schrift: het alfabet heeft niet genoeg tekens om elk foneem weer te geven.
- Alfabetisch schrift: de koppeling tussen fonemen en grafemen is niet eenduidig.
, Je kunt aangeven wat de consequenties zijn van de versmeltingstheorie van Ehri voor de
spellingdidactiek. 3,3%
Volgens Ehri heeft een woord dat opgeslagen is in ons geheugen een akoestische identiteit (hoe
klinkt het woord?) en een articulatorische identiteit (hoe spreek je het woord uit?). die twee samen
worden de fonologische identiteit genoemd. Daarnaast heeft een woord een morfologische identiteit
(hoe is een woord opgebouwd?), een semantische identiteit (wat is de betekenis van een woord?),
een syntactische identiteit (hoe combineer je het woord met andere woorden?) en een
orthografische identiteit (hoe spel je het woord?).
Voor de spellingdidactiek betekent dit dat je aan al deze aspecten aandacht moet besteden.
De versmeltingstheorie van Ehri heeft betrekking op hoe de verschillende aspecten van woorden in
ons geheugen liggen. Alle identiteiten van een woord moeten in de spellingdidactiek aan de orde
komen.
Je bent in staat om voor een bepaald type woord aan te geven wat de meest efficiënte
spellingstrategie is. 13,2%
Spellingstrategieën:
1. Fonologische strategie (elementaire) – luisterwoord – opschrijven wat je hoort.
a. Elementaire spellinghandeling – wanneer een woord wordt geanalyseerd in
spraakklanken of fonemen.
b. Klankclusterstrategie – wanneer een woord wordt geanalyseerd in klankgroepen.
Woorden met aai, ooi, oei, uw, eeuw, ieuw, eer, oor, eur en nk.
2. Woordbeeld strategie – weetwoord – het is gewoon zo, dat moet je weten. Bruikbaar bij
leenwoorden en woorden met ei-ij, au-ou, g-ch.
3. Regelstrategie – regelwoord – langer maak woorden. Hoor je X in situatie Y, dan schrijf je Z.
Wordt meestal gebruikt voor veelvoorkomende spellingregels, zoals de verlengingsregel, de
verenkelingsregel en verdrubbelingsregel.
4. Analogie strategie – net-alswoord – Vergelijken met een ander woord: cola (c als k), net als
cactus. Vergelijking kan betrekking hebben op overeenkomst in klankvorm en op
overeenkomst in betekenis.
5. Hulpstrategie – hulpwoord – gebruik van zelfbedachte geheugensteuntjes of hulpregels.
Staat het woord in het ei- of au-verhaal?
Elementaire spellinghandeling Luisterwoorden, klankwoorden Schrijf wat je hoort
Klankclusterstrategie Luisterwoorden met speciale Schrijf wat je hoort
klankgroepen
Woordbeeldstrategie Weetwoorden, Oproepen van een woordbeeld
afspraakwoorden
Regelstrategie Regelwoorden Toepassen van een regel
Analogiestrategie Voorbeeldwoorden, net- Vergelijken met een bekend
alswoorden woord
Hulpstrategie Gebruiken van hulpregel of
geheugensteuntje
Je kunt aangeven in welke fase van de spontane schrijfontwikkeling een kind zich bevindt.
3,3%
Fase 1: het tekenen van woorden | geen onderscheid tussen schrijven en tekenen, al wel ontdekt dat
je woorden op papier kunt weergeven.
Fase 2: het krabbelen van nog niet herkenbare lettertekens | het kind heeft door dat voor schrijven
abstractere tekens worden gebruikt.
