Criminaliteit en samenleving
Samenvatting
Kato Kerremans
2024-2025
Professor: Kristof Verfaillie
Recht en criminologie
Pleinlaan 2 1050 Brussel Tel. +32 (0)2 629 21 11 BTW BE 0449 012 406 www.vub.ac.b
,Inhoud
Hoofdstuk 1 – Criminaliteit als maatschappelijk vraagstuk ..................................................................... 4
1. Drie populaire misvattingen over de oorzaken van criminaliteit (HOC 1) .................................. 4
1.1. Criminaliteit als manifestatie van het kwaad..................................................................... 4
1.2. Criminaliteit als ziekte........................................................................................................ 7
1.3. Rationele individu .............................................................................................................. 8
2. Normen en waarden (HOC 2) ................................................................................................... 10
2.1. Samenvatting vorige les ................................................................................................... 10
2.2. Hoe is sociale orde mogelijk? .......................................................................................... 10
2.3. Hoe verklaart dit perspectief criminaliteit? ..................................................................... 12
2.4. Alternatieve normen en waarden? .................................................................................. 15
3. De Mens als Homo Narrans (HOC 3) ........................................................................................ 17
3.1. Samenvatting vorige les ................................................................................................... 17
3.2. Regels volgen? ................................................................................................................. 17
3.3. De Homo Narrans ............................................................................................................ 18
3.4. Mensen interageren met elkaar ...................................................................................... 21
4. Interactieprocessen (HOC 4 + 5) ............................................................................................... 23
4.1. Samenvatting vorige les ................................................................................................... 23
4.2. Een steeds kleinere wereld .............................................................................................. 24
5. Macht (HOC 6) .......................................................................................................................... 29
5.1. Samenvatting vorige les ................................................................................................... 29
5.2. Macht maakt intrinsiek deel uit van menselijk handelen ................................................ 29
5.3. Masterstatus .................................................................................................................... 30
6. De gesitueerde biografie (HOC 7) ............................................................................................. 33
6.1. Samenvatting vorige les ................................................................................................... 33
6.2. De levensloop criminologie ............................................................................................. 33
Hoofdstuk 2 – Terrorisme en radicalisering ........................................................................................... 37
1. Terrorisme (HOC 7) ................................................................................................................... 37
1.1. Terrorisme als individualiseerbaar probleem? ................................................................ 37
2. Terrorisme (HOC 8) ................................................................................................................... 42
2.1. Terrorisme als maatschappelijk fenomeen ...................................................................... 42
3. Terrorisme (HOC 9) ................................................................................................................... 46
3.1. Samenvatting vorige les ................................................................................................... 46
3.2. “De tijd en plaats waarin we ons bevinden” ................................................................... 46
3.3. Enkele begrippen ............................................................................................................. 49
2
, 3.4. Incels ................................................................................................................................ 51
Hoofdstuk 3 – Georganiseerde criminaliteit (HOC 11) .......................................................................... 55
1. Georganiseerde criminaliteit (HOC 10) .................................................................................... 55
1.1. Samenvatting vorige les ................................................................................................... 55
1.2. Georganiseerde criminaliteit definiëren .......................................................................... 56
1.3. Dominante denkbeelden over georganiseerde criminaliteit ........................................... 56
1.4. Groepen ........................................................................................................................... 60
1.5. Georganiseerde criminaliteit is maatschappelijk verankerd............................................ 61
1.6. Europese uitdagingen ...................................................................................................... 61
Hoofdstuk 4 – Cybercriminaliteit (HOC 12) ........................................................................................... 63
1. Cybercriminaliteit ..................................................................................................................... 63
1.1. Kinderpornografie............................................................................................................ 63
1.2. Online fraude ................................................................................................................... 64
1.3. Cyberafhankelijke criminaliteit ........................................................................................ 65
1.4. Routineactiviteitentheorie ............................................................................................... 67
1.5. Rationele keuzetheorie .................................................................................................... 68
1.6. Het cyborg crimeperspecitief .......................................................................................... 68
Gastles Christophe Bush – De duivel in elk van ons .............................................................................. 70
1. Inleiding .................................................................................................................................... 70
2. Onderzoek Holocaust ............................................................................................................... 71
3
, Hoofdstuk 1 – Criminaliteit als maatschappelijk vraagstuk
1. Drie populaire misvattingen over de oorzaken van criminaliteit (HOC 1)
Veelvoorkomende opvatting
“Criminaliteit wordt vaak gezien als een individueel handeling, gepleegd door mensen die ofwel “ziek”
of “slechts” zijn (abnormaal), ofwel gepleegd door mensen die een weloverwogen keuze, een
kostenbaten analyse, hebben gemaakt (normaal).”
- Enerzijds: ofwel gezien als een ziekte of een manifestatie van het kwade
- Anderzijds: ofwel gepleegd door individuen die erg gelijklopen met wie wij zijn, mensen die
rationele keuzes maken
Drie populaire misvattingen
1. Criminaliteit als manifestatie van het kwaad
2. Criminaliteit is een ziekte
3. Criminaliteit is een berekende keuze
1.1. Criminaliteit als manifestatie van het kwaad
Manifestatie van het kwaad
- Idee: Het gaat om individuen die weinig met de SL te maken hebben
- De SL moet zich tegen hen beschermen
- Mensen waar iets “mis” mee is
- Bv. Dutroux. Spreek tot deze verbeelding, vooral de feiten op zich en ook de maatschappelijke
invloed die hij had
Andrej Romanovitsj Tsjikatilo
= “De slager van Rostov”
- Verantwoordelijk voor moord op 50 jonge vrouwen en meisjes
- Gepaard met genitaliënverminking en kannibalisme
- Gepleegd in Sovjet rond ’70-’80
- Toen werden moorden gezien als iets westers, uiting van die westerse SL
- In die beeldvorming gaat er veel geruchten rond
- Geruchten dat er sprake zou zijn van problemen die zijn ontstaan in kannibalisme op zijn
broer door op te groeien in extreme omstandigheden van Sovjet-Unie
- Spreekt tot verbeelding hoe abnormaal de situatie van die persoon in kwestie is
- Verhaal van een jeugd, een opgroeien die heel abnormaal is
Ted Bundy
- Spreekt ook enorm tot verbeelding
- Gewelddadig tav vrouwen
- Soms ook terugkeerde naar de plaats waar hij mensen begaafde, sprake van necrofilie
- Spreekt tot verbeelding omdat je niet past binnen het verwachtingsbeeld
- Genoot van zijn proces, media-aandacht
- Beantwoord niet aan het beeld van dat abnormale monster
Jeffrey Dahmer
- Spreekt erg tot verbeelding omwille van manier waarop hij zijn daden heeft gepleegd
- Altijd op dezelfde manier te werk
- Niet alleen moorden en verkrachting, maar experimenteerde met seksslaven
- Kannibalisme, bijhouden van trofeeën, mishandelen van mensen…
- Beeldvorming die bijdraagt aan iedere van abnormale monster
4
Samenvatting
Kato Kerremans
2024-2025
Professor: Kristof Verfaillie
Recht en criminologie
Pleinlaan 2 1050 Brussel Tel. +32 (0)2 629 21 11 BTW BE 0449 012 406 www.vub.ac.b
,Inhoud
Hoofdstuk 1 – Criminaliteit als maatschappelijk vraagstuk ..................................................................... 4
1. Drie populaire misvattingen over de oorzaken van criminaliteit (HOC 1) .................................. 4
1.1. Criminaliteit als manifestatie van het kwaad..................................................................... 4
1.2. Criminaliteit als ziekte........................................................................................................ 7
1.3. Rationele individu .............................................................................................................. 8
2. Normen en waarden (HOC 2) ................................................................................................... 10
2.1. Samenvatting vorige les ................................................................................................... 10
2.2. Hoe is sociale orde mogelijk? .......................................................................................... 10
2.3. Hoe verklaart dit perspectief criminaliteit? ..................................................................... 12
2.4. Alternatieve normen en waarden? .................................................................................. 15
3. De Mens als Homo Narrans (HOC 3) ........................................................................................ 17
3.1. Samenvatting vorige les ................................................................................................... 17
3.2. Regels volgen? ................................................................................................................. 17
3.3. De Homo Narrans ............................................................................................................ 18
3.4. Mensen interageren met elkaar ...................................................................................... 21
4. Interactieprocessen (HOC 4 + 5) ............................................................................................... 23
4.1. Samenvatting vorige les ................................................................................................... 23
4.2. Een steeds kleinere wereld .............................................................................................. 24
5. Macht (HOC 6) .......................................................................................................................... 29
5.1. Samenvatting vorige les ................................................................................................... 29
5.2. Macht maakt intrinsiek deel uit van menselijk handelen ................................................ 29
5.3. Masterstatus .................................................................................................................... 30
6. De gesitueerde biografie (HOC 7) ............................................................................................. 33
6.1. Samenvatting vorige les ................................................................................................... 33
6.2. De levensloop criminologie ............................................................................................. 33
Hoofdstuk 2 – Terrorisme en radicalisering ........................................................................................... 37
1. Terrorisme (HOC 7) ................................................................................................................... 37
1.1. Terrorisme als individualiseerbaar probleem? ................................................................ 37
2. Terrorisme (HOC 8) ................................................................................................................... 42
2.1. Terrorisme als maatschappelijk fenomeen ...................................................................... 42
3. Terrorisme (HOC 9) ................................................................................................................... 46
3.1. Samenvatting vorige les ................................................................................................... 46
3.2. “De tijd en plaats waarin we ons bevinden” ................................................................... 46
3.3. Enkele begrippen ............................................................................................................. 49
2
, 3.4. Incels ................................................................................................................................ 51
Hoofdstuk 3 – Georganiseerde criminaliteit (HOC 11) .......................................................................... 55
1. Georganiseerde criminaliteit (HOC 10) .................................................................................... 55
1.1. Samenvatting vorige les ................................................................................................... 55
1.2. Georganiseerde criminaliteit definiëren .......................................................................... 56
1.3. Dominante denkbeelden over georganiseerde criminaliteit ........................................... 56
1.4. Groepen ........................................................................................................................... 60
1.5. Georganiseerde criminaliteit is maatschappelijk verankerd............................................ 61
1.6. Europese uitdagingen ...................................................................................................... 61
Hoofdstuk 4 – Cybercriminaliteit (HOC 12) ........................................................................................... 63
1. Cybercriminaliteit ..................................................................................................................... 63
1.1. Kinderpornografie............................................................................................................ 63
1.2. Online fraude ................................................................................................................... 64
1.3. Cyberafhankelijke criminaliteit ........................................................................................ 65
1.4. Routineactiviteitentheorie ............................................................................................... 67
1.5. Rationele keuzetheorie .................................................................................................... 68
1.6. Het cyborg crimeperspecitief .......................................................................................... 68
Gastles Christophe Bush – De duivel in elk van ons .............................................................................. 70
1. Inleiding .................................................................................................................................... 70
2. Onderzoek Holocaust ............................................................................................................... 71
3
, Hoofdstuk 1 – Criminaliteit als maatschappelijk vraagstuk
1. Drie populaire misvattingen over de oorzaken van criminaliteit (HOC 1)
Veelvoorkomende opvatting
“Criminaliteit wordt vaak gezien als een individueel handeling, gepleegd door mensen die ofwel “ziek”
of “slechts” zijn (abnormaal), ofwel gepleegd door mensen die een weloverwogen keuze, een
kostenbaten analyse, hebben gemaakt (normaal).”
- Enerzijds: ofwel gezien als een ziekte of een manifestatie van het kwade
- Anderzijds: ofwel gepleegd door individuen die erg gelijklopen met wie wij zijn, mensen die
rationele keuzes maken
Drie populaire misvattingen
1. Criminaliteit als manifestatie van het kwaad
2. Criminaliteit is een ziekte
3. Criminaliteit is een berekende keuze
1.1. Criminaliteit als manifestatie van het kwaad
Manifestatie van het kwaad
- Idee: Het gaat om individuen die weinig met de SL te maken hebben
- De SL moet zich tegen hen beschermen
- Mensen waar iets “mis” mee is
- Bv. Dutroux. Spreek tot deze verbeelding, vooral de feiten op zich en ook de maatschappelijke
invloed die hij had
Andrej Romanovitsj Tsjikatilo
= “De slager van Rostov”
- Verantwoordelijk voor moord op 50 jonge vrouwen en meisjes
- Gepaard met genitaliënverminking en kannibalisme
- Gepleegd in Sovjet rond ’70-’80
- Toen werden moorden gezien als iets westers, uiting van die westerse SL
- In die beeldvorming gaat er veel geruchten rond
- Geruchten dat er sprake zou zijn van problemen die zijn ontstaan in kannibalisme op zijn
broer door op te groeien in extreme omstandigheden van Sovjet-Unie
- Spreekt tot verbeelding hoe abnormaal de situatie van die persoon in kwestie is
- Verhaal van een jeugd, een opgroeien die heel abnormaal is
Ted Bundy
- Spreekt ook enorm tot verbeelding
- Gewelddadig tav vrouwen
- Soms ook terugkeerde naar de plaats waar hij mensen begaafde, sprake van necrofilie
- Spreekt tot verbeelding omdat je niet past binnen het verwachtingsbeeld
- Genoot van zijn proces, media-aandacht
- Beantwoord niet aan het beeld van dat abnormale monster
Jeffrey Dahmer
- Spreekt erg tot verbeelding omwille van manier waarop hij zijn daden heeft gepleegd
- Altijd op dezelfde manier te werk
- Niet alleen moorden en verkrachting, maar experimenteerde met seksslaven
- Kannibalisme, bijhouden van trofeeën, mishandelen van mensen…
- Beeldvorming die bijdraagt aan iedere van abnormale monster
4
