PSYCHOLOGIE
GEDRAG IN GEZONDHEID EN WELZIJN
Lesnotities
• Testen
o Respondent leren & klassieke conditionering
▪ Vorige ervaringen met testen zorgen voor welk gevoel je er nu tegenover hebt
• Gedrag
o Alles wat mensen doen (tov andere mensen)
o = omgang (met anderen) + wat je doet en denkt
o Hersenen zijn ook actief als je nog slaapt
▪ Zintuigen en hersenen zijn nog waakzaam
o Gedrag is doelbewust of ongewild
▪ Ongewild: reactie op een prikkel
• (rechtbank moet soms oordelen of het intensief was of uit zelfverdediging …)
• Gedrag is ook fysiologisch
o Willekeurig
o Onwillekeurig
▪ Interactie met de buitenwereld via actief waarnemen en verwerken van informatie
▪ Gedrag dat vanuit onszelf vertrekt
• Je kiest zelf of je al dan niet beweegt, gezond eet
o GEDRAG EN GEZONDHEID HANGEN NAUW SAMEN
• Begrijpen van gedrag is belangrijk
o Je beïnvloedt anderen met je eigen gedrag
▪ Uiterlijk en innerlijk gedrag
▪ + rekening houden met persoonlijkheid en sociale omgeving
▪ ➔ doelgerichte samenwerking
• Samengevat
o Gedrag omvat zowel uiterlijk als innerlijk gedrag, zowel in bewuste als onbewuste toestand. Die
vormen direct of indirect observeren
o Gedrag kan doelbewust zijn of een automatische reactie op een prikkel. Beide kunnen onze
gezondheid beïnvloeden
o Gerag beïnvloeden vergt goede observatie & vraagt passende werkwijzen. Hiervoor moet je tijd
maken & je eigen gedrag begrijpen
• Studeren met muziek
o ‘Mozart effect’
▪ Enkele minuten aandachtig luisteren naar klassieke muziek en dan een rekenkundige taak
maken
• Je gaat beter presteren
o Want dat deel van der hersenen wordt daar gestimuleerd
• ‘spill over effect’
o Zenuwzones in de hersenen prikkelen
▪ Prikkelt naburige zones in de hersenen
o Bv. ‘red hammer effect’
▪ Na rekenoefeningen te maken, een soort gereedschap noemen
• Massaal aan een “ rode hamer” denken
• Schriftelijk vs op laptop noteren
o Afh van je vaardigheden
o Op papier noteren = efficiënter
▪ Snelheid waarmee je dingen verwerkt + je weet wat je schrijft : automatisch filteren wat
belangrijk is (typen: niet nadenken over wat je typt)
,beroemde patiënten in de kijker
hersenen bepalen gedrag
beschadigingen zorgen voor:
Voorhoofds- Gedragsverandering: verandering karakter en ingesteldheid zonder het aantasten van de
/Frontaalkwab cognitieve functies -> frontaalsyndroom
(Phineas Gage) + aantasting van het vermogen om je gedrag aan te passen aan de situatie.
Normaal: controle gedachten en onderdrukken ongewenst gedrag
Hippocampus Verlies van episodisch & semantisch geheugen => hippocampus
(Henry Molaison) ⇨ episodisch geheugen: herinneringen van ervaren gebeurtenissen
⇨ semantisch geheugen: betekenissen, symbolen, taal
Temporaalkwab: zaken onthouden (herinneringen)
Normaal: het geheugenmechanisme
motorisch cortex motorische cortex: motorische leren (procedureel geheugen)
Amygdala (kernen) verlies regulaties van emoties en behoeften
=> lichamelijke symptomen waarvoor geen lichamelijke/ fysiologische oorzaak kon gevonden worden
• <-> Bertha Pappenheim
o verlammingsverschijnselen, hoofdpijn, hallucinaties
▪ als ze praatte over haar symptomen ging het beter
• Freud en Breuer kwamen met een conclusie:
o conversie: onverwerkte trauma’s en geestelijke conflicten een uitweg laten zoeken, omzetten in
lichamelijke ziektesymptomen zonder dat de patiënt er zichzelf van bewust is
▪ frontaalkwab en motorische controle actief, hippocampus minder actief
● frontaalkwab: onderdrukken van ongewenst gedrag
● hippocampus: het geheugenmechanisme
o nare herinneringen naar het onbewuste verdringen maar vandaaruit beoefenen ze toch nog een
invloed op de geestelijke en lichamelijke gezondheid
• Hysterie:
o bij (hysterische) conversiesymptomen is moeilijk uit te maken of het anders functioneren van
hersenstructuren bij sommige groepen patiënten een gevolg is van hun aanleg of aangeleerd gedrag
om op bepaalde manieren te reageren op situaties of de oorzaak tot dergelijke wijze van reageren
• Begrijpen menselijk gedrag
o => inzicht nodig dat er nauwe wederkerige relatie is tussen het centrale zenuwstelstel en het
gedrag dat we vertonen.
• Case study ~ idiografische methode
o Op zoek naar algemene wetten over het menselijke gedrag
• Veralgemenende methode ~ nomothetische methode
o Ook op zoek naar algemene wetten over het menselijke gedrag
• Kanskapitalisme
o Veel kleine subgroepen onderzoeken => als significant tsszit => bestuderen
o Individuele gevallen geven ons goede inzichten in de mogelijkheden van menselijk gedrag
▪ Gemiddelden zeggen ons iets over het gedrag in het algemeen
• Belangrijk om een mens te beoordelen zoals die zich in natuurlijke context gedraagt
• Jill Price
o Hyperthymesie: ~ overmatig autobiografisch geheugen: door het overmatig functioneren van
een deel van het episodisch geheugen
o Ze herinnert zich veel details over haar eigen leven (sinds 14 jaar)
, o Dwangneurose:
▪ obsessive compulsive disorder (Freud)
▪ de neiging hebben om bep. dingen te doen
● -> dwanghandelingen
▪ om aan bep. dingen te denken
● -> obsessies
▪ In kader van Jill: constant dingen die ze meemaakt in detail opslaan
• Jim Peek
o savant: persoon die intellectueel op een laag niveau functioneert of lijdt aan een mentale
ontwikkelingsstoornis
o MAAR uitblinkt op een geïsoleerde begaafdheid/vermogen van hersenen zoals geheugen,
muzikaliteit of rekenen
o autisme:
▪ zich systematisch en obsessioneel toeleggen op datgene waarin men goed is
▪ + meer gericht op detailwaarneming en een overgevoelige directe zintuiglijke
waarneming
● Bv. eidetisch geheugen: fotografisch geheugen
o Afwezigheid corpus callosum: verbinden 2 hersenhelften
▪ => de hersenen legden eigenaardige verbindingen binnen de hersenhelft en dus ook in de
regio van het geheugen
a) voorhoofds- of frontaalkwab
-> achterzijde: motorische functies
b) achterhoofds- of occipitaalkwab
c) slaap- of temporaalkwab
d) pariëtaalkwab
-> sensorische zone
e) cerebellum: de kleine hersenen
f) amygdala
-> bepaalt het emotioneel interpreteren en reageren op prikkels
g) hippocampus: deel vh limbisch systeem
-> werking van het geheugen
Linkerhersenhelft rechter
-> Verbonden door corpus callosum
+ p15 nog info in tekstje
relaties tussen geest en gedrag
• bepaalde aandoeningen ontstaan doordat onze mentale activiteiten onder druk komen te staan of doordat
deze het lichaam onder druk zetten
• bepaalde aandoeningen kunnen genezen met een medicamenteuze aanpak, bij andere is er een combinatie
nodig van medische ingrepen of medicatie en therapeutische aanpak
• er zijn lichamelijke aandoeningen die acuut of op termijn een impact hebben op het mentaal
• idiografische methode: begrijpen van het menselijk gedrag door het grondig bestuderen van interessante
gevallen (-> gevalstudie/ case study)
• nomothetische/ veralgemeende methode: begrijpen van het menselijk gedrag via het bestuderen van
grotere groepen personen met verschillende invloedvariabelen (statistiek)
beiden op zoek naar algemene wetten over het menselijk gedrag
de meest statisch onderbouwde componenten van het menselijk gedrag: statistische gegevens zijn niet
altijd betekenis vol in werkelijkheid -> intelligentie & persoonlijkheid
, • gemiddelden
o gemiddelden -> gedrag in het algemeen
o individuele gevallen -> goede inzichten in de mogelijkheden van menselijk gedrag
o studie bij normale proefpersonen: informatie over het normale menselijk gedrag bestudering van
het afwijkende gedrag: het normale gedrag beter kunnen begrijpen
• samengevat
o Beschadiging aan specifieke delen van de hersenen kan leiden tot specifieke gedragsverandering of
het wegvallen van bepaalde gedragsfuncties
o Bepaalde aandoeningen kunnen ontstaan doordat onze mentale activiteiten onder druk komen te
staan of mentale spanningen het lichaam onder druk zetten
o Bestudering van afwijkend gedrag en uitzonderlijke patiënten helpt ons om het normale gedrag en
de mogelijkheden van de hersenen beter te begrijpen
Gedrag onder de loep
gedragsdomeinen
het veld van het menselijk gedrag kunnen we onderverdelen volgens het soort functioneren in gedragsdomeinen,
de domeinen zijn vaak verbonden met onderdelen van het lichaam
• klassieke gedragsdomeinen
- perceptie zintuigen voor het waarnemen
- motoriek ledematen voor het bewegen
- cognitie & intelligentie centraal zenuwstelsel voor het denken
- affectief-emotioneel gevoelsleven
- geheugen leren en herinneren
- motivatie drijfveren
- sociale domein leven in groep en in interactie met anderen
- persoonlijkheid
• gedrag indelen is complex en artificieel
- samenhang tussen gedragsdomeinen
- ene gedragsdomein kan het andere gedragsdomein beïnvloeden
- overgangszones tussen gedragsdomeinen
vb. communicatie - apperceptie
1. op een goeie manier waarnemen -> perceptie
2. boodschappen goed interpreteren -> interpretatie
3. zelf spreken of schrijven
spreken: gedachten vormen, omzetten in taalstructuur, gecoördineerde spraakbewegingen
schrijven: gedachten vormen, omzetten in taalstructuur, gecoördineerde motoriek
• apperceptie: het proces waarbij de aandacht zodanig wordt gestuurd of gericht dat de waarneming en
interpretatie (= verwerking van prikkels) ook gemakkelijker verloopt -> eerste de aandacht trekken
vb. bij kinderen met autisme, ouderen met dementie
o schrijven aanleren in een vroeg stadium wanneer de motoriek voldoende ontwikkeld is maar de hersenen nog niet
uitgerijpt zodat de hersenen nog synapsen kunnen vormen tussen de hersencellen die dit gedrag kunnen sturen en
automatiseren
• vb. sociale cognitie
o 1. het detecteren en interpreteren van sociale en emotionele signalen, processen
o 2. => inlevingsvermogen: gepast reageren hierop of hiervan gebruik maken
▪ → grijze zone/intersectie tussen het sociale, het perceptuele en cognitieve domein
GEDRAG IN GEZONDHEID EN WELZIJN
Lesnotities
• Testen
o Respondent leren & klassieke conditionering
▪ Vorige ervaringen met testen zorgen voor welk gevoel je er nu tegenover hebt
• Gedrag
o Alles wat mensen doen (tov andere mensen)
o = omgang (met anderen) + wat je doet en denkt
o Hersenen zijn ook actief als je nog slaapt
▪ Zintuigen en hersenen zijn nog waakzaam
o Gedrag is doelbewust of ongewild
▪ Ongewild: reactie op een prikkel
• (rechtbank moet soms oordelen of het intensief was of uit zelfverdediging …)
• Gedrag is ook fysiologisch
o Willekeurig
o Onwillekeurig
▪ Interactie met de buitenwereld via actief waarnemen en verwerken van informatie
▪ Gedrag dat vanuit onszelf vertrekt
• Je kiest zelf of je al dan niet beweegt, gezond eet
o GEDRAG EN GEZONDHEID HANGEN NAUW SAMEN
• Begrijpen van gedrag is belangrijk
o Je beïnvloedt anderen met je eigen gedrag
▪ Uiterlijk en innerlijk gedrag
▪ + rekening houden met persoonlijkheid en sociale omgeving
▪ ➔ doelgerichte samenwerking
• Samengevat
o Gedrag omvat zowel uiterlijk als innerlijk gedrag, zowel in bewuste als onbewuste toestand. Die
vormen direct of indirect observeren
o Gedrag kan doelbewust zijn of een automatische reactie op een prikkel. Beide kunnen onze
gezondheid beïnvloeden
o Gerag beïnvloeden vergt goede observatie & vraagt passende werkwijzen. Hiervoor moet je tijd
maken & je eigen gedrag begrijpen
• Studeren met muziek
o ‘Mozart effect’
▪ Enkele minuten aandachtig luisteren naar klassieke muziek en dan een rekenkundige taak
maken
• Je gaat beter presteren
o Want dat deel van der hersenen wordt daar gestimuleerd
• ‘spill over effect’
o Zenuwzones in de hersenen prikkelen
▪ Prikkelt naburige zones in de hersenen
o Bv. ‘red hammer effect’
▪ Na rekenoefeningen te maken, een soort gereedschap noemen
• Massaal aan een “ rode hamer” denken
• Schriftelijk vs op laptop noteren
o Afh van je vaardigheden
o Op papier noteren = efficiënter
▪ Snelheid waarmee je dingen verwerkt + je weet wat je schrijft : automatisch filteren wat
belangrijk is (typen: niet nadenken over wat je typt)
,beroemde patiënten in de kijker
hersenen bepalen gedrag
beschadigingen zorgen voor:
Voorhoofds- Gedragsverandering: verandering karakter en ingesteldheid zonder het aantasten van de
/Frontaalkwab cognitieve functies -> frontaalsyndroom
(Phineas Gage) + aantasting van het vermogen om je gedrag aan te passen aan de situatie.
Normaal: controle gedachten en onderdrukken ongewenst gedrag
Hippocampus Verlies van episodisch & semantisch geheugen => hippocampus
(Henry Molaison) ⇨ episodisch geheugen: herinneringen van ervaren gebeurtenissen
⇨ semantisch geheugen: betekenissen, symbolen, taal
Temporaalkwab: zaken onthouden (herinneringen)
Normaal: het geheugenmechanisme
motorisch cortex motorische cortex: motorische leren (procedureel geheugen)
Amygdala (kernen) verlies regulaties van emoties en behoeften
=> lichamelijke symptomen waarvoor geen lichamelijke/ fysiologische oorzaak kon gevonden worden
• <-> Bertha Pappenheim
o verlammingsverschijnselen, hoofdpijn, hallucinaties
▪ als ze praatte over haar symptomen ging het beter
• Freud en Breuer kwamen met een conclusie:
o conversie: onverwerkte trauma’s en geestelijke conflicten een uitweg laten zoeken, omzetten in
lichamelijke ziektesymptomen zonder dat de patiënt er zichzelf van bewust is
▪ frontaalkwab en motorische controle actief, hippocampus minder actief
● frontaalkwab: onderdrukken van ongewenst gedrag
● hippocampus: het geheugenmechanisme
o nare herinneringen naar het onbewuste verdringen maar vandaaruit beoefenen ze toch nog een
invloed op de geestelijke en lichamelijke gezondheid
• Hysterie:
o bij (hysterische) conversiesymptomen is moeilijk uit te maken of het anders functioneren van
hersenstructuren bij sommige groepen patiënten een gevolg is van hun aanleg of aangeleerd gedrag
om op bepaalde manieren te reageren op situaties of de oorzaak tot dergelijke wijze van reageren
• Begrijpen menselijk gedrag
o => inzicht nodig dat er nauwe wederkerige relatie is tussen het centrale zenuwstelstel en het
gedrag dat we vertonen.
• Case study ~ idiografische methode
o Op zoek naar algemene wetten over het menselijke gedrag
• Veralgemenende methode ~ nomothetische methode
o Ook op zoek naar algemene wetten over het menselijke gedrag
• Kanskapitalisme
o Veel kleine subgroepen onderzoeken => als significant tsszit => bestuderen
o Individuele gevallen geven ons goede inzichten in de mogelijkheden van menselijk gedrag
▪ Gemiddelden zeggen ons iets over het gedrag in het algemeen
• Belangrijk om een mens te beoordelen zoals die zich in natuurlijke context gedraagt
• Jill Price
o Hyperthymesie: ~ overmatig autobiografisch geheugen: door het overmatig functioneren van
een deel van het episodisch geheugen
o Ze herinnert zich veel details over haar eigen leven (sinds 14 jaar)
, o Dwangneurose:
▪ obsessive compulsive disorder (Freud)
▪ de neiging hebben om bep. dingen te doen
● -> dwanghandelingen
▪ om aan bep. dingen te denken
● -> obsessies
▪ In kader van Jill: constant dingen die ze meemaakt in detail opslaan
• Jim Peek
o savant: persoon die intellectueel op een laag niveau functioneert of lijdt aan een mentale
ontwikkelingsstoornis
o MAAR uitblinkt op een geïsoleerde begaafdheid/vermogen van hersenen zoals geheugen,
muzikaliteit of rekenen
o autisme:
▪ zich systematisch en obsessioneel toeleggen op datgene waarin men goed is
▪ + meer gericht op detailwaarneming en een overgevoelige directe zintuiglijke
waarneming
● Bv. eidetisch geheugen: fotografisch geheugen
o Afwezigheid corpus callosum: verbinden 2 hersenhelften
▪ => de hersenen legden eigenaardige verbindingen binnen de hersenhelft en dus ook in de
regio van het geheugen
a) voorhoofds- of frontaalkwab
-> achterzijde: motorische functies
b) achterhoofds- of occipitaalkwab
c) slaap- of temporaalkwab
d) pariëtaalkwab
-> sensorische zone
e) cerebellum: de kleine hersenen
f) amygdala
-> bepaalt het emotioneel interpreteren en reageren op prikkels
g) hippocampus: deel vh limbisch systeem
-> werking van het geheugen
Linkerhersenhelft rechter
-> Verbonden door corpus callosum
+ p15 nog info in tekstje
relaties tussen geest en gedrag
• bepaalde aandoeningen ontstaan doordat onze mentale activiteiten onder druk komen te staan of doordat
deze het lichaam onder druk zetten
• bepaalde aandoeningen kunnen genezen met een medicamenteuze aanpak, bij andere is er een combinatie
nodig van medische ingrepen of medicatie en therapeutische aanpak
• er zijn lichamelijke aandoeningen die acuut of op termijn een impact hebben op het mentaal
• idiografische methode: begrijpen van het menselijk gedrag door het grondig bestuderen van interessante
gevallen (-> gevalstudie/ case study)
• nomothetische/ veralgemeende methode: begrijpen van het menselijk gedrag via het bestuderen van
grotere groepen personen met verschillende invloedvariabelen (statistiek)
beiden op zoek naar algemene wetten over het menselijk gedrag
de meest statisch onderbouwde componenten van het menselijk gedrag: statistische gegevens zijn niet
altijd betekenis vol in werkelijkheid -> intelligentie & persoonlijkheid
, • gemiddelden
o gemiddelden -> gedrag in het algemeen
o individuele gevallen -> goede inzichten in de mogelijkheden van menselijk gedrag
o studie bij normale proefpersonen: informatie over het normale menselijk gedrag bestudering van
het afwijkende gedrag: het normale gedrag beter kunnen begrijpen
• samengevat
o Beschadiging aan specifieke delen van de hersenen kan leiden tot specifieke gedragsverandering of
het wegvallen van bepaalde gedragsfuncties
o Bepaalde aandoeningen kunnen ontstaan doordat onze mentale activiteiten onder druk komen te
staan of mentale spanningen het lichaam onder druk zetten
o Bestudering van afwijkend gedrag en uitzonderlijke patiënten helpt ons om het normale gedrag en
de mogelijkheden van de hersenen beter te begrijpen
Gedrag onder de loep
gedragsdomeinen
het veld van het menselijk gedrag kunnen we onderverdelen volgens het soort functioneren in gedragsdomeinen,
de domeinen zijn vaak verbonden met onderdelen van het lichaam
• klassieke gedragsdomeinen
- perceptie zintuigen voor het waarnemen
- motoriek ledematen voor het bewegen
- cognitie & intelligentie centraal zenuwstelsel voor het denken
- affectief-emotioneel gevoelsleven
- geheugen leren en herinneren
- motivatie drijfveren
- sociale domein leven in groep en in interactie met anderen
- persoonlijkheid
• gedrag indelen is complex en artificieel
- samenhang tussen gedragsdomeinen
- ene gedragsdomein kan het andere gedragsdomein beïnvloeden
- overgangszones tussen gedragsdomeinen
vb. communicatie - apperceptie
1. op een goeie manier waarnemen -> perceptie
2. boodschappen goed interpreteren -> interpretatie
3. zelf spreken of schrijven
spreken: gedachten vormen, omzetten in taalstructuur, gecoördineerde spraakbewegingen
schrijven: gedachten vormen, omzetten in taalstructuur, gecoördineerde motoriek
• apperceptie: het proces waarbij de aandacht zodanig wordt gestuurd of gericht dat de waarneming en
interpretatie (= verwerking van prikkels) ook gemakkelijker verloopt -> eerste de aandacht trekken
vb. bij kinderen met autisme, ouderen met dementie
o schrijven aanleren in een vroeg stadium wanneer de motoriek voldoende ontwikkeld is maar de hersenen nog niet
uitgerijpt zodat de hersenen nog synapsen kunnen vormen tussen de hersencellen die dit gedrag kunnen sturen en
automatiseren
• vb. sociale cognitie
o 1. het detecteren en interpreteren van sociale en emotionele signalen, processen
o 2. => inlevingsvermogen: gepast reageren hierop of hiervan gebruik maken
▪ → grijze zone/intersectie tussen het sociale, het perceptuele en cognitieve domein
