Economisch bestuursrecht
Inhoud
Inleiding.................................................................................................................. 1
Deel 1. Overheidsovereenkomsten.........................................................................1
§1. Grondslag...................................................................................................... 1
§2. Geoorloofdheid privaat recht (overeenkomst) ter realisatie van
doelstellingen algemeen belang?........................................................................1
§3. Toepasselijk recht.......................................................................................... 8
3.1. Algemeen.................................................................................................. 8
3.2. Specifieke toepassingen............................................................................9
§4. Vrije keuze van de medecontractant ?.........................................................11
4.1. Europees recht........................................................................................ 11
4.2. Belgisch recht.......................................................................................... 15
§5. Dienstenrichtlijn en toekenning van « schaarse rechten »..........................20
Deel 2. Overheidsopdrachten............................................................................... 22
§1. Rechstkader................................................................................................. 22
1.1. Europees................................................................................................. 22
1.2. Belgisch................................................................................................... 25
§2. Beginselen................................................................................................... 26
2.1. Vaste prijs (BE)........................................................................................ 26
2.2. Mededinging (EU).................................................................................... 31
2.3. Integriteit................................................................................................ 32
§3. Toepassingsgebied....................................................................................... 34
3.1. Ratione personae: “aanbestedende overheden”.....................................34
3.2. Ratione materiae..................................................................................... 38
§4. Gunningswijzen : (niet) openbaar (art. 36-37 Wet)......................................49
4.1. Openbare en niet openbare procedure....................................................49
4.2. Procedures met onderhandelingen..........................................................49
4.3. Concurrentiegerichte dialoog..................................................................51
4.4. Innovatiepartnerschap (pro memorie)....................................................51
4.5. Speciale sectoren.................................................................................... 51
§5. Verloop plaatsing overheidsopdracht (OHOP):.............................................52
§6. Toegangsrecht (betrouwbaarheid en integriteit)..........................................54
6.1. Verplichte uitsluitingscriteria (art. 67 W.)................................................54
6.2. Uitsluiting wegens fiscale of sociale schulden (art. 68 W.)......................55
6.3. Facultatieve uitsluitingsgronden (art. 69 W.)...........................................55
, §7. Selectie en selectiecriteria (art. 70 W.)........................................................56
7.1. Geschiktheid om de beroepsactiviteit uit te oefenen..............................56
7.2. Economische en financiële draagkracht..................................................56
7.3. Technische bekwaamheid........................................................................57
7.4. Aandachtspunten.................................................................................... 57
§8. Gunningcriteria (art. 81W.)..........................................................................60
§9. Oproep tot mededinging.............................................................................. 65
9.1. Bekendmaking (art. 60-65 Wet)..............................................................66
9.2. Termijnen (art. 118-123 Wet)..................................................................67
§10. Opdrachtdocumenten................................................................................ 67
§11. Indiening van offertes................................................................................ 69
§12. Beoordeling regelmatigheid van offertes (art. 76 KB Plaatsing)................70
§13. Verbetering van offertes............................................................................ 74
§14. Inhoudelijke beoordeling en vergelijking....................................................75
§15. Gunning en contractsluiting.......................................................................76
§16. Bijzondere modaliteiten............................................................................. 78
16.1. Occasionele gezamenlijke opdracht (art. 48 Wet).................................78
16.2. Aankoopcentrale (art. 47 Wet)..............................................................78
16.3. Raamovereenkomst (art. 43 Wet).........................................................80
16.4. Percelen (art. 58 Wet)........................................................................... 81
§17. Motivering en Kennisgeving.......................................................................81
§18. Rechtsbescherming - verhaalprocedures...................................................83
§19. Uitvoering.................................................................................................. 84
Deel 3. Concessie van werken en diensten..........................................................86
1. Toepassingsgebied........................................................................................ 86
2. Plaatsing........................................................................................................ 88
3. Rechtsbescherming....................................................................................... 89
4. Uitvoering...................................................................................................... 89
Deel 4. Publiek -private samenwerking................................................................89
Deel 5. Bestuursorganisatie.................................................................................. 91
I. Verzelfstandiging & overheidsonderneming...................................................91
1. Redenen voor verzelfstandiging.................................................................91
2. Techniek voor verzelfstandiging.................................................................94
3. Drie modellen............................................................................................. 98
4. Regelingen op federaal, Vlaams en gemeentelijk vlak.............................105
5. Aandachtspunten verzelfstandiging en overheidsonderneming...............125
Gastcollege: Intergemeentelijke samenwerking (IGS)........................................129
, Inleiding........................................................................................................... 129
Deel I. Intergemeentelijke samenwerking: introductie....................................129
§1. Definitie.................................................................................................. 129
§2. Historiek................................................................................................. 130
§3. Regelgeving............................................................................................ 130
§4. Rechtsvorm............................................................................................. 130
§5. Interne organisatie................................................................................. 131
§6. Aard en karakter..................................................................................... 132
§7. Deelnemers............................................................................................ 132
§8. Doel en activiteiten................................................................................ 134
§9. Andere karakteristieken..........................................................................134
Deel II. Filialisering.......................................................................................... 134
§1. Voorbeeld: Fluxys................................................................................... 134
§2. Publifin.................................................................................................... 134
§3. Regelgeving............................................................................................ 135
Deel III. Enkele specifieke topics.....................................................................135
§1. Overheidsopdrachten............................................................................. 135
§2. Fiscale behandeling................................................................................ 137
§3. Blik over de grenzen............................................................................... 137
Gastcollege: Het openbaar domein....................................................................138
§1. Afbakening openbaar domein, wat is het openbaar domein?....................138
1.1. Kenmerken............................................................................................ 138
1.2. Enkele theorieën die het openbaar domein uitbreiden..........................141
1.3. Einde van de openbare domanialiteit....................................................142
1.4. Voorbeelden van openbare en van private domeingoederen................142
§2. Rechtsregime van toepassing op openbaar domein..................................142
Inleiding....................................................................................................... 142
1. Onbeschikbaar......................................................................................... 143
2. Onverjaarbaar.......................................................................................... 147
3. Onbeslagbaar........................................................................................... 147
§3. Evaluatie.................................................................................................... 148
Gastcollege: Overheid & Mededinging................................................................149
Inleiding........................................................................................................... 149
Wat is het Mededingingsrecht?....................................................................149
§1. Coördinatie................................................................................................ 155
1.1. Verboden Afspraken.............................................................................. 156
1.2. Mogelijks Verboden Afspraken...............................................................157
, 1.3. Verboden Informatie-Uitwisseling..........................................................159
1.4. Voorbeelden.......................................................................................... 160
§2. Misbruik van Machtspositie........................................................................163
Voorbeelden................................................................................................. 164
§3. Concentratiecontrole................................................................................. 167
3.1. Kennisgeving......................................................................................... 167
3.2. Evaluatie............................................................................................... 169
3.3. Goedkeuring.......................................................................................... 169
3.4. Concentratiecontrole - Voorbeelden......................................................170
3.5. Buitenlandse Investeringen (FDI)..........................................................170
3.6. Buitenlandse Subsidies (EU)..................................................................173
§4. Staatssteun................................................................................................ 174
4.1. Overheid als Steunverlener...................................................................174
4.2. Overheid als Ontvanger........................................................................175
4.3. (Potentieel) Toegelaten Steun...............................................................179
4.3. Diensten van algemeen economisch belang (DAEB).............................183
§5. Nuttig Effect Doctrine................................................................................ 186
,Inleiding
Praktische informatie
Les: hoorcolleges en 4 gastcolleges
Lesmateriaal : slides + opnames
Examen : mondeling (2 vragen) ; Codex + extra wetgeving
Structuur:
Deel 1. Overheidsovereenkomsten
Deel 2. Bestuursorganisatie
Gastcolleges
Deel 1. Overheidsovereenkomsten
§1. Grondslag
Volgens het legaliteitsbeginsel meg een overheid alleen maar doen wat de wet is
opgedragen en niets anders.
Is er een juridische grondslag voor de overheid om te contracteren? Van
waar komt de bevoegdheid van de overheid om te contracteren?
In de Grondwet staat er niets maar het is altijd aanvaardt geweest dat een
overheid kan contracteren.
De juridische basis: art. 5.40. BW [art. 1123 oud BW]: “Elke persoon [eenieder]
kan contracten aangaan indien hij daartoe door de wet niet onbekwaam is
verklaard”.
+ Art. 1.3., tweede lid, BW (Rechtshandeling): “Tenzij de wet anders beschikt,
heeft iedere natuurlijke of rechtspersoon rechtsbekwaamheid en
handelingsbekwaamheid.”
§2. Geoorloofdheid privaat recht (overeenkomst) ter
realisatie van doelstellingen algemeen belang?
Met welke doelstelling kan de overheid contracteren? Wat kan de
overheid regelen bij contract?
1° kan de overheid contracteren over de verkoop met bestemmings- en
bouwvoorschriften (bedrijventerrein)?
Stel een stad heeft gronden en wil die verkopen maar eist dat er daar
bedrijventerrein/sociale woningbouw/bouw uitsluitend voor jonge gezinnen/taal
komen.
Het kan en is ook vaak gebruikt geweest voor vele ontwikkeling (bv.
verkavelingen aan de kust met verkoopsvoorwaarden m.b.t. hoogte, stijl, …).
1
, 2° Events (WK voetbal; Olympische Spelen; …)
Als een land zich kandidaat stelt voor een WK of EK voetbal bv. moet die voldoen
aan zware lastenboeken (wegen, stadiums, vrijstelling van belastingen …). Als
het land dat wil doen sluit ze een overeenkomst met de organisatie om allerlei
verbintenissen na te leven.
Kan dat? Het is al gebeurd maar is raar dat zo een overeenkomst kan.
3° Sponsoring kledij
Kan bv. een burgemeester zich laten sponseren? Zijn kleren laten sponsoren
(waar de naam van de sponsor zichtbaar is)?
Op vlak van de neutraliteit is er al een probleem, een onderneming krijgt een
bijzondere positie wat een impact zou kunnen hebben op beslissingen van de
mandataris.
En als er geen contact is met de onderneming? Als de onderneming zou
sponsoren louter voor naambekendheid?
4° Kerncentrales
Kan de overheid contracteren zodat de exploitatie van kerncentrales verdergaat?
En dat ze daarvoor de verlenging vergunning verlenen en vergoeding/bijkomende
investeringen?
Het moeilijkste betreft de vergunning en de financiële steun (mededinging?).
5° Verpakkingsindustrie
Verpakking is een bron van zeer veel afval. Kan de overheid eisen dat ze hun
afval reduceren en daarvoor minder belast worden?
6° Aanstelling studiebureau op kosten van de belanghebbende ontwikkelaar
Stel een ontwikkelaar wil woningbouw realiseren maar de bestemming moet
toegelaten worden (ruimtelijke ordening). De plannen van aanleg moeten
aangepast worden maar de gemeenten wil wel die woningbouw realiseren. In dit
proces moet de gemeenten wel een openbaar onderzoek zijn, een studiebureau
aangesteld worden, ... waarvoor de gemeenten geen geld heeft. Kan de
gemeenten een overeenkomst sluiten om een studiebureau aan te stellen als de
belanghebbende ontwikkelaar de kosten op zich neemt?
7° Brownfieldconvenant (RvSt.,28 mei 2014, nr. 227.578) – zie infra
8° Een gemeenten die het fiscaal regime van de grondeigenaar gaat handhaven
“De stad zal erop toezien dat de SPV hetzelfde fiscaal regime geniet als de
huidige grondeigenaar” (Cass. 9.11.2023, ARR.20231109.1N11)
Een stad engageert zich om – in het kader van een PPS bv. - het fiscaal regime
van de grondeigenaar te handhaven, m.a.w. geen beslissingen gaat nemen die
fiscaal ongunstig zijn voor de grondeigenaar.
9° Kan een overheid een dading sluiten? (RvSt 6 april 2006, nr. 157.351 )
10° Inning boetes snelheidsovertredingen
2
Inhoud
Inleiding.................................................................................................................. 1
Deel 1. Overheidsovereenkomsten.........................................................................1
§1. Grondslag...................................................................................................... 1
§2. Geoorloofdheid privaat recht (overeenkomst) ter realisatie van
doelstellingen algemeen belang?........................................................................1
§3. Toepasselijk recht.......................................................................................... 8
3.1. Algemeen.................................................................................................. 8
3.2. Specifieke toepassingen............................................................................9
§4. Vrije keuze van de medecontractant ?.........................................................11
4.1. Europees recht........................................................................................ 11
4.2. Belgisch recht.......................................................................................... 15
§5. Dienstenrichtlijn en toekenning van « schaarse rechten »..........................20
Deel 2. Overheidsopdrachten............................................................................... 22
§1. Rechstkader................................................................................................. 22
1.1. Europees................................................................................................. 22
1.2. Belgisch................................................................................................... 25
§2. Beginselen................................................................................................... 26
2.1. Vaste prijs (BE)........................................................................................ 26
2.2. Mededinging (EU).................................................................................... 31
2.3. Integriteit................................................................................................ 32
§3. Toepassingsgebied....................................................................................... 34
3.1. Ratione personae: “aanbestedende overheden”.....................................34
3.2. Ratione materiae..................................................................................... 38
§4. Gunningswijzen : (niet) openbaar (art. 36-37 Wet)......................................49
4.1. Openbare en niet openbare procedure....................................................49
4.2. Procedures met onderhandelingen..........................................................49
4.3. Concurrentiegerichte dialoog..................................................................51
4.4. Innovatiepartnerschap (pro memorie)....................................................51
4.5. Speciale sectoren.................................................................................... 51
§5. Verloop plaatsing overheidsopdracht (OHOP):.............................................52
§6. Toegangsrecht (betrouwbaarheid en integriteit)..........................................54
6.1. Verplichte uitsluitingscriteria (art. 67 W.)................................................54
6.2. Uitsluiting wegens fiscale of sociale schulden (art. 68 W.)......................55
6.3. Facultatieve uitsluitingsgronden (art. 69 W.)...........................................55
, §7. Selectie en selectiecriteria (art. 70 W.)........................................................56
7.1. Geschiktheid om de beroepsactiviteit uit te oefenen..............................56
7.2. Economische en financiële draagkracht..................................................56
7.3. Technische bekwaamheid........................................................................57
7.4. Aandachtspunten.................................................................................... 57
§8. Gunningcriteria (art. 81W.)..........................................................................60
§9. Oproep tot mededinging.............................................................................. 65
9.1. Bekendmaking (art. 60-65 Wet)..............................................................66
9.2. Termijnen (art. 118-123 Wet)..................................................................67
§10. Opdrachtdocumenten................................................................................ 67
§11. Indiening van offertes................................................................................ 69
§12. Beoordeling regelmatigheid van offertes (art. 76 KB Plaatsing)................70
§13. Verbetering van offertes............................................................................ 74
§14. Inhoudelijke beoordeling en vergelijking....................................................75
§15. Gunning en contractsluiting.......................................................................76
§16. Bijzondere modaliteiten............................................................................. 78
16.1. Occasionele gezamenlijke opdracht (art. 48 Wet).................................78
16.2. Aankoopcentrale (art. 47 Wet)..............................................................78
16.3. Raamovereenkomst (art. 43 Wet).........................................................80
16.4. Percelen (art. 58 Wet)........................................................................... 81
§17. Motivering en Kennisgeving.......................................................................81
§18. Rechtsbescherming - verhaalprocedures...................................................83
§19. Uitvoering.................................................................................................. 84
Deel 3. Concessie van werken en diensten..........................................................86
1. Toepassingsgebied........................................................................................ 86
2. Plaatsing........................................................................................................ 88
3. Rechtsbescherming....................................................................................... 89
4. Uitvoering...................................................................................................... 89
Deel 4. Publiek -private samenwerking................................................................89
Deel 5. Bestuursorganisatie.................................................................................. 91
I. Verzelfstandiging & overheidsonderneming...................................................91
1. Redenen voor verzelfstandiging.................................................................91
2. Techniek voor verzelfstandiging.................................................................94
3. Drie modellen............................................................................................. 98
4. Regelingen op federaal, Vlaams en gemeentelijk vlak.............................105
5. Aandachtspunten verzelfstandiging en overheidsonderneming...............125
Gastcollege: Intergemeentelijke samenwerking (IGS)........................................129
, Inleiding........................................................................................................... 129
Deel I. Intergemeentelijke samenwerking: introductie....................................129
§1. Definitie.................................................................................................. 129
§2. Historiek................................................................................................. 130
§3. Regelgeving............................................................................................ 130
§4. Rechtsvorm............................................................................................. 130
§5. Interne organisatie................................................................................. 131
§6. Aard en karakter..................................................................................... 132
§7. Deelnemers............................................................................................ 132
§8. Doel en activiteiten................................................................................ 134
§9. Andere karakteristieken..........................................................................134
Deel II. Filialisering.......................................................................................... 134
§1. Voorbeeld: Fluxys................................................................................... 134
§2. Publifin.................................................................................................... 134
§3. Regelgeving............................................................................................ 135
Deel III. Enkele specifieke topics.....................................................................135
§1. Overheidsopdrachten............................................................................. 135
§2. Fiscale behandeling................................................................................ 137
§3. Blik over de grenzen............................................................................... 137
Gastcollege: Het openbaar domein....................................................................138
§1. Afbakening openbaar domein, wat is het openbaar domein?....................138
1.1. Kenmerken............................................................................................ 138
1.2. Enkele theorieën die het openbaar domein uitbreiden..........................141
1.3. Einde van de openbare domanialiteit....................................................142
1.4. Voorbeelden van openbare en van private domeingoederen................142
§2. Rechtsregime van toepassing op openbaar domein..................................142
Inleiding....................................................................................................... 142
1. Onbeschikbaar......................................................................................... 143
2. Onverjaarbaar.......................................................................................... 147
3. Onbeslagbaar........................................................................................... 147
§3. Evaluatie.................................................................................................... 148
Gastcollege: Overheid & Mededinging................................................................149
Inleiding........................................................................................................... 149
Wat is het Mededingingsrecht?....................................................................149
§1. Coördinatie................................................................................................ 155
1.1. Verboden Afspraken.............................................................................. 156
1.2. Mogelijks Verboden Afspraken...............................................................157
, 1.3. Verboden Informatie-Uitwisseling..........................................................159
1.4. Voorbeelden.......................................................................................... 160
§2. Misbruik van Machtspositie........................................................................163
Voorbeelden................................................................................................. 164
§3. Concentratiecontrole................................................................................. 167
3.1. Kennisgeving......................................................................................... 167
3.2. Evaluatie............................................................................................... 169
3.3. Goedkeuring.......................................................................................... 169
3.4. Concentratiecontrole - Voorbeelden......................................................170
3.5. Buitenlandse Investeringen (FDI)..........................................................170
3.6. Buitenlandse Subsidies (EU)..................................................................173
§4. Staatssteun................................................................................................ 174
4.1. Overheid als Steunverlener...................................................................174
4.2. Overheid als Ontvanger........................................................................175
4.3. (Potentieel) Toegelaten Steun...............................................................179
4.3. Diensten van algemeen economisch belang (DAEB).............................183
§5. Nuttig Effect Doctrine................................................................................ 186
,Inleiding
Praktische informatie
Les: hoorcolleges en 4 gastcolleges
Lesmateriaal : slides + opnames
Examen : mondeling (2 vragen) ; Codex + extra wetgeving
Structuur:
Deel 1. Overheidsovereenkomsten
Deel 2. Bestuursorganisatie
Gastcolleges
Deel 1. Overheidsovereenkomsten
§1. Grondslag
Volgens het legaliteitsbeginsel meg een overheid alleen maar doen wat de wet is
opgedragen en niets anders.
Is er een juridische grondslag voor de overheid om te contracteren? Van
waar komt de bevoegdheid van de overheid om te contracteren?
In de Grondwet staat er niets maar het is altijd aanvaardt geweest dat een
overheid kan contracteren.
De juridische basis: art. 5.40. BW [art. 1123 oud BW]: “Elke persoon [eenieder]
kan contracten aangaan indien hij daartoe door de wet niet onbekwaam is
verklaard”.
+ Art. 1.3., tweede lid, BW (Rechtshandeling): “Tenzij de wet anders beschikt,
heeft iedere natuurlijke of rechtspersoon rechtsbekwaamheid en
handelingsbekwaamheid.”
§2. Geoorloofdheid privaat recht (overeenkomst) ter
realisatie van doelstellingen algemeen belang?
Met welke doelstelling kan de overheid contracteren? Wat kan de
overheid regelen bij contract?
1° kan de overheid contracteren over de verkoop met bestemmings- en
bouwvoorschriften (bedrijventerrein)?
Stel een stad heeft gronden en wil die verkopen maar eist dat er daar
bedrijventerrein/sociale woningbouw/bouw uitsluitend voor jonge gezinnen/taal
komen.
Het kan en is ook vaak gebruikt geweest voor vele ontwikkeling (bv.
verkavelingen aan de kust met verkoopsvoorwaarden m.b.t. hoogte, stijl, …).
1
, 2° Events (WK voetbal; Olympische Spelen; …)
Als een land zich kandidaat stelt voor een WK of EK voetbal bv. moet die voldoen
aan zware lastenboeken (wegen, stadiums, vrijstelling van belastingen …). Als
het land dat wil doen sluit ze een overeenkomst met de organisatie om allerlei
verbintenissen na te leven.
Kan dat? Het is al gebeurd maar is raar dat zo een overeenkomst kan.
3° Sponsoring kledij
Kan bv. een burgemeester zich laten sponseren? Zijn kleren laten sponsoren
(waar de naam van de sponsor zichtbaar is)?
Op vlak van de neutraliteit is er al een probleem, een onderneming krijgt een
bijzondere positie wat een impact zou kunnen hebben op beslissingen van de
mandataris.
En als er geen contact is met de onderneming? Als de onderneming zou
sponsoren louter voor naambekendheid?
4° Kerncentrales
Kan de overheid contracteren zodat de exploitatie van kerncentrales verdergaat?
En dat ze daarvoor de verlenging vergunning verlenen en vergoeding/bijkomende
investeringen?
Het moeilijkste betreft de vergunning en de financiële steun (mededinging?).
5° Verpakkingsindustrie
Verpakking is een bron van zeer veel afval. Kan de overheid eisen dat ze hun
afval reduceren en daarvoor minder belast worden?
6° Aanstelling studiebureau op kosten van de belanghebbende ontwikkelaar
Stel een ontwikkelaar wil woningbouw realiseren maar de bestemming moet
toegelaten worden (ruimtelijke ordening). De plannen van aanleg moeten
aangepast worden maar de gemeenten wil wel die woningbouw realiseren. In dit
proces moet de gemeenten wel een openbaar onderzoek zijn, een studiebureau
aangesteld worden, ... waarvoor de gemeenten geen geld heeft. Kan de
gemeenten een overeenkomst sluiten om een studiebureau aan te stellen als de
belanghebbende ontwikkelaar de kosten op zich neemt?
7° Brownfieldconvenant (RvSt.,28 mei 2014, nr. 227.578) – zie infra
8° Een gemeenten die het fiscaal regime van de grondeigenaar gaat handhaven
“De stad zal erop toezien dat de SPV hetzelfde fiscaal regime geniet als de
huidige grondeigenaar” (Cass. 9.11.2023, ARR.20231109.1N11)
Een stad engageert zich om – in het kader van een PPS bv. - het fiscaal regime
van de grondeigenaar te handhaven, m.a.w. geen beslissingen gaat nemen die
fiscaal ongunstig zijn voor de grondeigenaar.
9° Kan een overheid een dading sluiten? (RvSt 6 april 2006, nr. 157.351 )
10° Inning boetes snelheidsovertredingen
2
