Communicatiewetenschappen
Inleiding
Prof. Dr. Stijn Joye () - Technicum T1
Studiefiche: via Ufora
• Begin- en eindcompetenties
• Didactische werkvormen
• Leermateriaal
• Evaluatie,…
Leermateriaal:
• Handboek (= ‘zelfstandig werk’)
• Slides van lessen (!) + draftversies
Ondersteunend: Ufora
• Slides en lesopnames
• Forum (‘Discussie’) & Chat
Examen
• 8 januari 2026 + tussentijdse toets (10/11)
• Mix open vragen + meerkeuzevragen
Meer info en ‘workshops’
1. Try-out: 8 oktober door Ester De Boeck (Monitoraat)
2. Sessie over mediatheorieën
3. ‘Vragenuurtje’ (11/12)
Mediatisering van de samenleving
Mediatisering = processen van sociale veranderingen in de maatschappij zowel het macro-
als het microniveau, die gelinkt kunnen worden aan de toenemende impact op en de
verwevenheid van de media in deze maatschappij.
Mediacommunicatie = communicatieprocessen via een technologisch medium.
Rode draden
1
,Kennismaking in vogelvlucht:
1. Overzicht van de oorsprong en de ontwikkeling van de
communicatiewetenschappelijke discipline. (historisch overzicht) – zeer jong veld.
2. Chronologische aanpak, in kaart brengen communicatiewetenschappelijke canon die
vooral gericht is op het begrijpen van massacommunicatie.
3. Tour d’horizon, vogelvlucht in dit ruime vak
Klemtoon op de mediacommunicatie
Focus op gemedieerde communicatie – wilt niet zeggen dat face-to-face communicatie niet
belangrijk is.
Mediacentralisering = het centraal plaatsen van media en communicatie in de samenleving
door ze tevens af te scheiden en af te zonderen van de sociaaleconomische context waarin
ze opereren.
Technologisch determinisme = het geloof dat technologische veranderingen een eigen
logica volgen, die in grote mate onafhankelijk is van de menselijke wil en als zodanig de
drijvende kracht is van sociale veranderingen.
Mediacentrisme = maatschappelijke dynamieken de media beïnvloeden en media louter een
weerspiegeling zijn van de samenleving.
Multidisciplinariteit
Communicatiewetenschappen = Wetenschappelijke studie van relatie tussen media of
communicatieprocessen en de samenleving
2
, - Jong veld; bestaat nog niet zo heel lang (h2 alsook 3 en 6)
- Jong maar heel breed en divers
veld (‘fragmentation’?) +
interdisciplinaire invloeden -
inzichten en ontwikkelingen uit
andere disciplines. Zoekt ook een
dialoog met de andere disciplines
- taalaspect (!)
Zeer breed veld
Interdisciplinaire invloeden → verspreid over verschillende velden
Taalaspect – vooral Angelsaksische landen blinken uit
Belang van historische en maatschappelijke context
Het is steeds belangrijk alles te zetten in hun historische en maatschappelijke context. Dit
zorgt ervoor dat je hierover mee kan verklaren waarom iets opo een bepaald moment in de
tijd gezegd of gedacht wordt.
- Cultuurpessimisme van Frankfurter Schule
- Embedded journalism
Wetenschappelijke en kritische benadering
Hier staat doelbewust de wetenschappelijke benadering met betrekking tot communicatie en
media centraal door de lezer vertrouwd te maken met het wetenschappelijk onderzoek dat
over de media werd verricht.
1. Overzicht van en kennismaking met brede en steeds evoluerende veld
2. Hedendaags belang van communicatiewetsnschappen
3. Wetenschappelijke benadering
. → kritisch inzicht in functioneren van communicatiemedia
Communicatiewetenschappen in perspectief
In persepectief?
1. Theorie en ontwikkeling van de discipline
. Bouwstenen
. Communicatiewetenschappen als discipline
. Opkomst en institutionalisering
. Mainstream-paradigma
. Alternatief paradigma
. Nieuwe media, nieuwe theorie?
2. Onderzoeksvelden of perspectieven
. Historisch perspectief
. Sociologisch perspectief
3
, . Economisch perspectief
. Normatief perspectief en beleid
. Inhoudelijk perspectief
. Publieksperspectief
Het boek in vogelvlucht:
Hoofdstuk 1: bouwstenen
Hoofdstuk 2: als discipline
Hoofdstuk 3: kiemen van wetenschappelijk onderzoek
Hoofdstuk 4: dominante mainstreamparadigma
Hoofdstuk 5: alternatief paradigma
Hoofdstuk 6: mediumgerichte benaderingen
Hoofdstuk 7: krachtlijnen
Hoofdstuk 8: mediageschiedenis
Hoofdstuk 9: mediasociologie
Hoofdstuk 10: media-economie
Hoofdstuk 11: normatieve benaderingen en mediabeleid
Hoofdstuk 12: media-inhoud
Hoofdstuk 13: het publiek/de ontvanger
Actuacase 1:
2020 drastische daling van de box office – lockdown maakt duidelijk dat je niet meer naar de
cinema kon gaan, ons gedrag is veranderd. Door corona hebben we ons mediagedrag
aangepast, TikTok is bijvoorbeeld tijdens corona enorm gestegen in populariteit. Ons
mediagebruik is tijdens corona veranderd en dit is ook gebleven.
Link met cursus? (cf. examen)
• Informatiemaatschappij
• New media theory, mediatization, …
• Mediageschiedenis
• Mediabeleid en -economie
• Media en ‘effect’-theorieën
• Globalisering, convergentie en concentratie
• …
4
Inleiding
Prof. Dr. Stijn Joye () - Technicum T1
Studiefiche: via Ufora
• Begin- en eindcompetenties
• Didactische werkvormen
• Leermateriaal
• Evaluatie,…
Leermateriaal:
• Handboek (= ‘zelfstandig werk’)
• Slides van lessen (!) + draftversies
Ondersteunend: Ufora
• Slides en lesopnames
• Forum (‘Discussie’) & Chat
Examen
• 8 januari 2026 + tussentijdse toets (10/11)
• Mix open vragen + meerkeuzevragen
Meer info en ‘workshops’
1. Try-out: 8 oktober door Ester De Boeck (Monitoraat)
2. Sessie over mediatheorieën
3. ‘Vragenuurtje’ (11/12)
Mediatisering van de samenleving
Mediatisering = processen van sociale veranderingen in de maatschappij zowel het macro-
als het microniveau, die gelinkt kunnen worden aan de toenemende impact op en de
verwevenheid van de media in deze maatschappij.
Mediacommunicatie = communicatieprocessen via een technologisch medium.
Rode draden
1
,Kennismaking in vogelvlucht:
1. Overzicht van de oorsprong en de ontwikkeling van de
communicatiewetenschappelijke discipline. (historisch overzicht) – zeer jong veld.
2. Chronologische aanpak, in kaart brengen communicatiewetenschappelijke canon die
vooral gericht is op het begrijpen van massacommunicatie.
3. Tour d’horizon, vogelvlucht in dit ruime vak
Klemtoon op de mediacommunicatie
Focus op gemedieerde communicatie – wilt niet zeggen dat face-to-face communicatie niet
belangrijk is.
Mediacentralisering = het centraal plaatsen van media en communicatie in de samenleving
door ze tevens af te scheiden en af te zonderen van de sociaaleconomische context waarin
ze opereren.
Technologisch determinisme = het geloof dat technologische veranderingen een eigen
logica volgen, die in grote mate onafhankelijk is van de menselijke wil en als zodanig de
drijvende kracht is van sociale veranderingen.
Mediacentrisme = maatschappelijke dynamieken de media beïnvloeden en media louter een
weerspiegeling zijn van de samenleving.
Multidisciplinariteit
Communicatiewetenschappen = Wetenschappelijke studie van relatie tussen media of
communicatieprocessen en de samenleving
2
, - Jong veld; bestaat nog niet zo heel lang (h2 alsook 3 en 6)
- Jong maar heel breed en divers
veld (‘fragmentation’?) +
interdisciplinaire invloeden -
inzichten en ontwikkelingen uit
andere disciplines. Zoekt ook een
dialoog met de andere disciplines
- taalaspect (!)
Zeer breed veld
Interdisciplinaire invloeden → verspreid over verschillende velden
Taalaspect – vooral Angelsaksische landen blinken uit
Belang van historische en maatschappelijke context
Het is steeds belangrijk alles te zetten in hun historische en maatschappelijke context. Dit
zorgt ervoor dat je hierover mee kan verklaren waarom iets opo een bepaald moment in de
tijd gezegd of gedacht wordt.
- Cultuurpessimisme van Frankfurter Schule
- Embedded journalism
Wetenschappelijke en kritische benadering
Hier staat doelbewust de wetenschappelijke benadering met betrekking tot communicatie en
media centraal door de lezer vertrouwd te maken met het wetenschappelijk onderzoek dat
over de media werd verricht.
1. Overzicht van en kennismaking met brede en steeds evoluerende veld
2. Hedendaags belang van communicatiewetsnschappen
3. Wetenschappelijke benadering
. → kritisch inzicht in functioneren van communicatiemedia
Communicatiewetenschappen in perspectief
In persepectief?
1. Theorie en ontwikkeling van de discipline
. Bouwstenen
. Communicatiewetenschappen als discipline
. Opkomst en institutionalisering
. Mainstream-paradigma
. Alternatief paradigma
. Nieuwe media, nieuwe theorie?
2. Onderzoeksvelden of perspectieven
. Historisch perspectief
. Sociologisch perspectief
3
, . Economisch perspectief
. Normatief perspectief en beleid
. Inhoudelijk perspectief
. Publieksperspectief
Het boek in vogelvlucht:
Hoofdstuk 1: bouwstenen
Hoofdstuk 2: als discipline
Hoofdstuk 3: kiemen van wetenschappelijk onderzoek
Hoofdstuk 4: dominante mainstreamparadigma
Hoofdstuk 5: alternatief paradigma
Hoofdstuk 6: mediumgerichte benaderingen
Hoofdstuk 7: krachtlijnen
Hoofdstuk 8: mediageschiedenis
Hoofdstuk 9: mediasociologie
Hoofdstuk 10: media-economie
Hoofdstuk 11: normatieve benaderingen en mediabeleid
Hoofdstuk 12: media-inhoud
Hoofdstuk 13: het publiek/de ontvanger
Actuacase 1:
2020 drastische daling van de box office – lockdown maakt duidelijk dat je niet meer naar de
cinema kon gaan, ons gedrag is veranderd. Door corona hebben we ons mediagedrag
aangepast, TikTok is bijvoorbeeld tijdens corona enorm gestegen in populariteit. Ons
mediagebruik is tijdens corona veranderd en dit is ook gebleven.
Link met cursus? (cf. examen)
• Informatiemaatschappij
• New media theory, mediatization, …
• Mediageschiedenis
• Mediabeleid en -economie
• Media en ‘effect’-theorieën
• Globalisering, convergentie en concentratie
• …
4
