Samenvatting diversiteit
Hoofdstuk 1 Inleiding
Voordat de theoretische kaders en handvatten in dit boek worden voorgelegd is het wel van belang
dat we stilstaan bij bepaalde concepten en maatschappelijke ontwikkelingen. De menselijke
beschaving maakt al sinds de 20e eeuw een onomkeerbare proces van wereldwijde economische,
politieke en culturele integratie door. Dit proces noemen we globalisering. De relatie tussen
globalisering en diversiteit komt in dit boek aan de orde als een wederkerig proces. Naast
globalisering gebruiken we de term glokalisering. Dit is een belangrijke transitie waarbij de lokale
identiteit steeds belangrijker wordt. Zo zijn ontgroening (minder jongeren in de bevolking als
consequentie van een afname van het geboortecijfer) en vergrijzing (meer ouderen in de bevolking)
andere voorbeelden van de veranderende samenleving die zo een andere diversiteit aanwijzen. De
informatisering en de technologisering van onze samenleving is een tweede factor die diversiteit
bevordert. Via allerlei middelen staan we als het ware in contact met de ‘hele’ wereld. Daarnaast
wordt de communicatie beïnvloed door transculturaliteit. Het woordgebruik is anders, er worden
woorden overgenomen.
Het voortbewegen in deze transculturele wereld brengt strategieën met zich mee. Het ontwikkelen
van een interculturele attitude is een proces dat zich zowel bewust en onbewust afspeelt. Je kunt
verschillende attitudes en perspectieven onderscheiden:
- Etnocentrisme
Je ziet de wereld om je heen alleen vanuit je eigen normen en waarden
- Etnorelativisme
Alle culturen zijn gelijk aan elkaar en normen en waarden krijgen alleen maar betekenis
binnen eigen culturele context.
- Universalisme
Een manier van kijken die probeert de overeenkomsten tussen culturen te benadrukken.
Mooie manieren om mensen te ondersteunen bij het verkrijgen van een gelijkwaardige plek in deze
samenleving zijn het bekrachtigen van emancipatie en empowerment. Hier gaat het niet om de
onmogelijkheden maar gaat het om de aanwezige kennis en kunde. De basis van
uitsluitingsmechanismen ligt meestal aan een salience-ervaring. Salience betekent volgens Blom en
Van der Werf dat iemand opvalt omdat hij zich anders gedraagt dan wat ‘normaal’ of ‘gewoon’ is.
Solience-ervaringen of -interacties zijn een onderdeel van uitsluitingsmechanismen. In dit contact
zijn de gemaakte opmerkingen veelal goed bedoeld. Toch wordt de ontvanger van dergelijke
opmerkingen in een ondergeschikte positie geplaatst. Een salience-ervaring kan leiden tot een
(on)bewuste vorm van uitsluiting, tot wij/zij-denken en escaleren tot ideeën van vijandigheid en
discriminatie. Andere elementen die aan de basis van uitsluitingsmechanismen liggen, zijn:
- stereotypen en vooroordelen. Stereotypen zijn veronderstellingen over personen of groepen
mensen die een vals, vervormd of simplistisch beeld van de werkelijkheid geven. Een
vooroordeel is een negatieve attitude ten aanzien van een persoon die behoort tot een
sociale groep. Elke attitude bestaat uit drie componenten: De cognitieve, de motionele en
de conatieve component. Deze vormen de basis voor het gedrag en handelen ten opzichte
van die persoon of bij het nadenken en spreken over die persoon.
Hoofdstuk 1 Inleiding
Voordat de theoretische kaders en handvatten in dit boek worden voorgelegd is het wel van belang
dat we stilstaan bij bepaalde concepten en maatschappelijke ontwikkelingen. De menselijke
beschaving maakt al sinds de 20e eeuw een onomkeerbare proces van wereldwijde economische,
politieke en culturele integratie door. Dit proces noemen we globalisering. De relatie tussen
globalisering en diversiteit komt in dit boek aan de orde als een wederkerig proces. Naast
globalisering gebruiken we de term glokalisering. Dit is een belangrijke transitie waarbij de lokale
identiteit steeds belangrijker wordt. Zo zijn ontgroening (minder jongeren in de bevolking als
consequentie van een afname van het geboortecijfer) en vergrijzing (meer ouderen in de bevolking)
andere voorbeelden van de veranderende samenleving die zo een andere diversiteit aanwijzen. De
informatisering en de technologisering van onze samenleving is een tweede factor die diversiteit
bevordert. Via allerlei middelen staan we als het ware in contact met de ‘hele’ wereld. Daarnaast
wordt de communicatie beïnvloed door transculturaliteit. Het woordgebruik is anders, er worden
woorden overgenomen.
Het voortbewegen in deze transculturele wereld brengt strategieën met zich mee. Het ontwikkelen
van een interculturele attitude is een proces dat zich zowel bewust en onbewust afspeelt. Je kunt
verschillende attitudes en perspectieven onderscheiden:
- Etnocentrisme
Je ziet de wereld om je heen alleen vanuit je eigen normen en waarden
- Etnorelativisme
Alle culturen zijn gelijk aan elkaar en normen en waarden krijgen alleen maar betekenis
binnen eigen culturele context.
- Universalisme
Een manier van kijken die probeert de overeenkomsten tussen culturen te benadrukken.
Mooie manieren om mensen te ondersteunen bij het verkrijgen van een gelijkwaardige plek in deze
samenleving zijn het bekrachtigen van emancipatie en empowerment. Hier gaat het niet om de
onmogelijkheden maar gaat het om de aanwezige kennis en kunde. De basis van
uitsluitingsmechanismen ligt meestal aan een salience-ervaring. Salience betekent volgens Blom en
Van der Werf dat iemand opvalt omdat hij zich anders gedraagt dan wat ‘normaal’ of ‘gewoon’ is.
Solience-ervaringen of -interacties zijn een onderdeel van uitsluitingsmechanismen. In dit contact
zijn de gemaakte opmerkingen veelal goed bedoeld. Toch wordt de ontvanger van dergelijke
opmerkingen in een ondergeschikte positie geplaatst. Een salience-ervaring kan leiden tot een
(on)bewuste vorm van uitsluiting, tot wij/zij-denken en escaleren tot ideeën van vijandigheid en
discriminatie. Andere elementen die aan de basis van uitsluitingsmechanismen liggen, zijn:
- stereotypen en vooroordelen. Stereotypen zijn veronderstellingen over personen of groepen
mensen die een vals, vervormd of simplistisch beeld van de werkelijkheid geven. Een
vooroordeel is een negatieve attitude ten aanzien van een persoon die behoort tot een
sociale groep. Elke attitude bestaat uit drie componenten: De cognitieve, de motionele en
de conatieve component. Deze vormen de basis voor het gedrag en handelen ten opzichte
van die persoon of bij het nadenken en spreken over die persoon.
