Samenvatting hoofdstuk 7
observeren
7.1 nauwkeurig kijken
Bewust en doelgericht
Je neemt bewust en onbewust veel waar. Waarnemen doe je met al je zintuigen. Jet ziet niet alleen
wat het kind odet, je neemt nog meer waar. Je hersenen geven betekenis aan wat je waarneemt en
bapalen daarna hoe je reageert. Soms reageer je meteen en zonder daarover na te denken. Als je het
idee hebt dat je er iets aan de hand is met een kind of een groep kinderen, ga je eerst na of dat wat
je ziet wel klopt. Je gaat bewust en doelgericht waarnemen. Je noemt dat observeren. Observeren is
meer dan alleen waarnemen. Waarnemen doe je altijd en overal, observeren doe je op bepaalde
momenten (bewust) en met een gericht doel. Je wilt een specifieke vraag beantwoorden.
Wat kan er fout gaan?
Er is zo veel waar te nemen dat het soms lastig is om je bewust te zijn van alles wat je waarneemt. En
wat je waarneemt klopt ook niet altijd. Je zintuigen (o.a. je zicht en je gehoor) hlepen je bij het
observeren, maar ze laten je soms ook in de steek. Waarnemingsfouten komen dan ook vaak voor. Er
zijn drie soorten waarnemingsfouten:
1. Onvolledig waarnemen: Je kunt niet alles waarnemen. Alles gebeurt tegelijk en je kunt niet
alles zien en horen tegelijk en ook nog opschrijven.
2. Verschillend waarneme: Je ziet iets anders dan anderen. Twee mensen zien dezelfde situatie
en achteraf geven ze een verschillende uitleg over dingen die gebeurd zijn.
3. Onjuist waarnemen: Je neemt het verkeerd waar. soms zie je een beeld op een bepaalde
manier en even later zie je het anders. Toch kun je de twee beelden niet tegelijk zien. Het is
dus mogelijk dat je waarneming nu anders is dan op een ander moment.
Je kiest wat je ziet
Tijdens het observeren wil je zo min mogelijk beinvleod worden door je eigen ervaringen. Bedenk dat
je eigen ervaring, je opvoeding en de dingen die je geleerd of meegmaakt hebt, altijd mede bepalen
hoe je denkt. Jouw normen en waarden sturen je gedachten. Waarden zijn ideeen over wat goed en
minder goed gedrag is. Normen zijn regels voor gedrag die vanuit deze waarden komen. Een
voorbeeld van een waarden is ‘respect voor elkaar hebben’. Een voorbeeld van een norm die daarbij
past is ‘opstaan voor ouderen in het openbaar vervoer’. De waarden en normen waarmee je bent
opgegroeid beinvloeden hoe je kijkt naar kinderen.
Wees bij het observeren zo min mogelijk selectief, want bij selectieve waarneming zie je gedrag
wanuit je verwachtingen en wat je eerder hebt gezien. Selectief waarnemen wil zeggen dat je keist
wat je ziet. Je stuurt waar je naar kijkt. Ook gedrag of eigenschappen die je zelf hebt of vaker
tegenkomen, herken je eerder bij een ander dan eigenschappen die je zelf niet hebt. Dit neomen we
projectie. Een observatie kan ook bepaald worde ndoor je humeur. Als je niet brolijk bent, kun je
anders naar het gedrag van kinderen kijken. Je bent dan bijvoorbeeld eerder geirriteerd. Ook je
aandacht heeft invloed op hoe je observeert. Je aandacht is niet altijd even gericht gedurende de
dag. Tijdens het observeren is het dus belangrijk om al het gedrag op te schrijven, ook dingen die in
eerste instantie niet belangrijk lijken.
, Feiten opschrijven
Als je observeert schrijf je heel nauwkeurig op wat er gebeurt. Je wilt het gedrag van het kind
begijrpen en dus zo precies mogelijk opschrijven. Een objectieve obseratie, schrijf je preceis op wat je
ziet. Het is belangrijk dat je niet je mening op basis van je eigen, eerdere ervaringen geeft. Meningen
en gedachten schrijf je niet op, die zijn subjectief. Subjectiviteit kun je niet helemaal voorkomen.
7.2 Observeren met een stappenplan
Om zorgvuldig te observeren gebruik je meestal een stappenplan. Het geeft je een houvast en zorgt
ervoor dat je niets over het hoofd ziet. Observeren met een vast stappelplan noem je methodisch
observeren. Dit zorgt voor een betrouwbaar restultaat.
1. Schrijf op waarom je gaat observeren
2. Schrijf de achtergrondgegevens op
3. Schrijf de vraagstelling op
4. Kies de observatiemethode en de hulpmiddelen
5. Voer de observatie uit
6. Orden de gegevens
7. Geef antwoord op de vraagstelling
8. Rapporteer
Een observatierapport is als je geordende gegevens en je interpretatie samen op papier zet.
7.3 Methoden van observeren
Er zijn verschillende methoden om te observeren. Welke methode je keist hangt af van wat je
uieindelijk wilt weten, dus de vraagstelling. Bij kwalitatief observeren gaat het vooral om de vraag
hoe het gedrag eruitziet. Bij kwantitatief observeren gaat her vooral om hoevaak het gedrag
voorkomt.
Kwalitatief observeren
Je schrijft het gedrag van het kind op, je wilt dan vooral weten hoe de dingen verlopen. Het gedrag
schrijf je nauwkeurig op. Een interval observatie en het bijhouden van een logboek zijn voorbeelden
van kwalitatieve observatiemehode.
1. Intervalobservatie
Doe je op verschillende momenten van de dag. Wanneer je een idee hebt wat de reden is
van bepaald gedrag, maar het nog niet zeker weet. Je observeert dan een aantal keren het
gedrag op verschillende momenten met dezelfde observatievragen.
2. Logboek methode
Als het gedrag in specifieke situatie voorkomt. Je houdt het bij als een dagboek.
Kwantitatieve observatie
Wanneer je weet welk gedrag voorkomt in een situatie, kun je de observatie verfijnen met een
kwantitatieve observatie. Jek ijtk dan hoevaak het gedrag voorkomt. Bij zo’n observatie ga je tellen
hoevaak dit gedrag voorkomt. De tijsteekproef, chekclistmehtode en categorieenmethode zijn
kwantitatieve observatiemethoden.
1. Tijdsteekproef
observeren
7.1 nauwkeurig kijken
Bewust en doelgericht
Je neemt bewust en onbewust veel waar. Waarnemen doe je met al je zintuigen. Jet ziet niet alleen
wat het kind odet, je neemt nog meer waar. Je hersenen geven betekenis aan wat je waarneemt en
bapalen daarna hoe je reageert. Soms reageer je meteen en zonder daarover na te denken. Als je het
idee hebt dat je er iets aan de hand is met een kind of een groep kinderen, ga je eerst na of dat wat
je ziet wel klopt. Je gaat bewust en doelgericht waarnemen. Je noemt dat observeren. Observeren is
meer dan alleen waarnemen. Waarnemen doe je altijd en overal, observeren doe je op bepaalde
momenten (bewust) en met een gericht doel. Je wilt een specifieke vraag beantwoorden.
Wat kan er fout gaan?
Er is zo veel waar te nemen dat het soms lastig is om je bewust te zijn van alles wat je waarneemt. En
wat je waarneemt klopt ook niet altijd. Je zintuigen (o.a. je zicht en je gehoor) hlepen je bij het
observeren, maar ze laten je soms ook in de steek. Waarnemingsfouten komen dan ook vaak voor. Er
zijn drie soorten waarnemingsfouten:
1. Onvolledig waarnemen: Je kunt niet alles waarnemen. Alles gebeurt tegelijk en je kunt niet
alles zien en horen tegelijk en ook nog opschrijven.
2. Verschillend waarneme: Je ziet iets anders dan anderen. Twee mensen zien dezelfde situatie
en achteraf geven ze een verschillende uitleg over dingen die gebeurd zijn.
3. Onjuist waarnemen: Je neemt het verkeerd waar. soms zie je een beeld op een bepaalde
manier en even later zie je het anders. Toch kun je de twee beelden niet tegelijk zien. Het is
dus mogelijk dat je waarneming nu anders is dan op een ander moment.
Je kiest wat je ziet
Tijdens het observeren wil je zo min mogelijk beinvleod worden door je eigen ervaringen. Bedenk dat
je eigen ervaring, je opvoeding en de dingen die je geleerd of meegmaakt hebt, altijd mede bepalen
hoe je denkt. Jouw normen en waarden sturen je gedachten. Waarden zijn ideeen over wat goed en
minder goed gedrag is. Normen zijn regels voor gedrag die vanuit deze waarden komen. Een
voorbeeld van een waarden is ‘respect voor elkaar hebben’. Een voorbeeld van een norm die daarbij
past is ‘opstaan voor ouderen in het openbaar vervoer’. De waarden en normen waarmee je bent
opgegroeid beinvloeden hoe je kijkt naar kinderen.
Wees bij het observeren zo min mogelijk selectief, want bij selectieve waarneming zie je gedrag
wanuit je verwachtingen en wat je eerder hebt gezien. Selectief waarnemen wil zeggen dat je keist
wat je ziet. Je stuurt waar je naar kijkt. Ook gedrag of eigenschappen die je zelf hebt of vaker
tegenkomen, herken je eerder bij een ander dan eigenschappen die je zelf niet hebt. Dit neomen we
projectie. Een observatie kan ook bepaald worde ndoor je humeur. Als je niet brolijk bent, kun je
anders naar het gedrag van kinderen kijken. Je bent dan bijvoorbeeld eerder geirriteerd. Ook je
aandacht heeft invloed op hoe je observeert. Je aandacht is niet altijd even gericht gedurende de
dag. Tijdens het observeren is het dus belangrijk om al het gedrag op te schrijven, ook dingen die in
eerste instantie niet belangrijk lijken.
, Feiten opschrijven
Als je observeert schrijf je heel nauwkeurig op wat er gebeurt. Je wilt het gedrag van het kind
begijrpen en dus zo precies mogelijk opschrijven. Een objectieve obseratie, schrijf je preceis op wat je
ziet. Het is belangrijk dat je niet je mening op basis van je eigen, eerdere ervaringen geeft. Meningen
en gedachten schrijf je niet op, die zijn subjectief. Subjectiviteit kun je niet helemaal voorkomen.
7.2 Observeren met een stappenplan
Om zorgvuldig te observeren gebruik je meestal een stappenplan. Het geeft je een houvast en zorgt
ervoor dat je niets over het hoofd ziet. Observeren met een vast stappelplan noem je methodisch
observeren. Dit zorgt voor een betrouwbaar restultaat.
1. Schrijf op waarom je gaat observeren
2. Schrijf de achtergrondgegevens op
3. Schrijf de vraagstelling op
4. Kies de observatiemethode en de hulpmiddelen
5. Voer de observatie uit
6. Orden de gegevens
7. Geef antwoord op de vraagstelling
8. Rapporteer
Een observatierapport is als je geordende gegevens en je interpretatie samen op papier zet.
7.3 Methoden van observeren
Er zijn verschillende methoden om te observeren. Welke methode je keist hangt af van wat je
uieindelijk wilt weten, dus de vraagstelling. Bij kwalitatief observeren gaat het vooral om de vraag
hoe het gedrag eruitziet. Bij kwantitatief observeren gaat her vooral om hoevaak het gedrag
voorkomt.
Kwalitatief observeren
Je schrijft het gedrag van het kind op, je wilt dan vooral weten hoe de dingen verlopen. Het gedrag
schrijf je nauwkeurig op. Een interval observatie en het bijhouden van een logboek zijn voorbeelden
van kwalitatieve observatiemehode.
1. Intervalobservatie
Doe je op verschillende momenten van de dag. Wanneer je een idee hebt wat de reden is
van bepaald gedrag, maar het nog niet zeker weet. Je observeert dan een aantal keren het
gedrag op verschillende momenten met dezelfde observatievragen.
2. Logboek methode
Als het gedrag in specifieke situatie voorkomt. Je houdt het bij als een dagboek.
Kwantitatieve observatie
Wanneer je weet welk gedrag voorkomt in een situatie, kun je de observatie verfijnen met een
kwantitatieve observatie. Jek ijtk dan hoevaak het gedrag voorkomt. Bij zo’n observatie ga je tellen
hoevaak dit gedrag voorkomt. De tijsteekproef, chekclistmehtode en categorieenmethode zijn
kwantitatieve observatiemethoden.
1. Tijdsteekproef
