ONCOLOGIE
SCHÖFFSKI – LES 1
Kanker: introductie, definitie, epidemiologie, etiologie en klinische presentatie
TERMINOLOGIE EN GESCHIEDENIS
- Het woord kanker is afgeleid van het Griekse carcinos
of het Latijnse cancer, wat krab of kreeft betekent
- Term al gebruikt door Galenus (131 tot 201 n. Chr.)
omwille van de rode gezwollen bloedvaten rond
sommige gezwellen, die laten denken aan rode poten
en scharen van een krab
KANKER IS GEEN NIEUWE ZIEKTE
- Kanker is een toenemend belangrijke ziekte in de moderne tijd, maar zeker geen nieuwe
aandoening
- Beschrijving van borstkanker op papyrus van 1600 v. Chr à kanker bestaat al heel lang
- Opgraving van mummies met botmetastasen in piramides van Gizeh
- Beschrijving van huidkanker door Hippocrates in de 5e eeuw v. Chr.
- Recente publicatie van bottumor bij een 240 miljoen jaar oude schildpad
EPIDEMIOLOGIE VAN KANKER
Belangrijke termen (examen!!):
- Incidentie (eigenlijk “incidence rate”)
o Aantal nieuwe diagnoses/100.000/jaar
- Prevalentie
o Aantal patiënten met een bepaalde aandoening op een gegeven moment
(momentopname)
- Mortaliteit (eigenlijk “mortality rate”)
o Aantal overlijdens/100.000/jaar
KANKERINCIDENTIE
1
, - >14.000.000 nieuwe kankergevallen internationaal (2012)
- Zowel bij mannen als vrouwen, in alle leeftijdsgroepen
- Vaak voorkomende kankers (de incidentie varieert wel per land)
o Longkanker
o Darmkanker
o Borstkanker
o Huidtumoren (melanoom)
- Invasieve tumoren nemen toe in incidentie in de loop vd tijd à
globale kankerincidentie is in stijgende lijn
KANKERRISICO IN BELGIË
- >1/3 mannen (35%) en >1/4 vrouwen (26%) krijgen kanker in België
- Het risico op kanker is 37% groter bij mannen dan bij vrouwen
- Prostaat-, long- en darmkanker maken ~60% uit van alle tumoren bij de man
- Borst-, long- en darmkanker zijn verantwoordelijk voor ~60% van alle tumoren bij vrouwen
o 1/9 vrouwen over haar hele leven krijgt borstkanker
- België heeft in Europa één van de hoogste incidenties voor prostaatkanker, borst- en hoofd- en
halskanker
o 1/20 mensen krijgt darmkanker (gelijk bij
mannen en vrouwen)
- Risicofactoren voor kanker
o Roken
o Alcohol (terrasje doen)
Grafiek: Meest frequente tumoren per geslacht (N, %), België
(2018)
KANKERMORTALITEIT
!"#$%&'()'*+,*%&'-%+./01'2%345"#1'67896:;
- Meer dan 1 miljoen doden per jaar door &!#!!!
<4%90.+,-+&-5=%-'*+,*%&'#(&.+35.>1'2%345"#1'67896:;
%!!
longkanker %"#!!!
$*"
<=>3893?3$!!#!!!:
-./012341.567389:
$"!
- Linker grafiek: kankermortaliteit blijft
%!#!!!
$%"
$"#!!! $!!
relatief stabiel $!#!!!
*"
"!
- Rechter grafiek: als we standaardiseren "#!!!
%"
voor leeftijd à kankermortaliteit neemt af !
'!& '!( '!" '!) '!* '!+ '!, '$! '$$ '$% '$& '$( '$" '$) '$* '$+
!
'!& '!( '!" '!) '!* '!+ '!, '$! '$$ '$% '$& '$( '$" '$) '$* '$+
- Er is een verschillende mortaliteit in
;1.2 ;1.2
verschillende regio’s in België (Brussel – Wallonië – Vlaanderen)
- 25000 – 30000 personen sterven aan kanker per jaar in België
KANKERMORTALITEIT BIJ MANNEN, BELGIË (2005)
1. Long 4828
2. Dikke darm 1453
3. Prostaat 1377
4. Pancreas 674
5. Hoofd en hals 601
6. Blaas 600
2
, 7. CUP 532
a. (= cancer of unknown primary)
8. Maag 506
9. Slokdarm 487
10. Leukemie 476
KANKERMORTALITEIT BIJ VROUWEN, BELGIË (2005)
1. Borst 2286
2. Dikke darm 1388
3. Long 1274
4. Eierstokken 679
5. Pancreas 627
6. CUP 487
7. Leukemie 384
8. Maag 337
9. NHL 288
10. Lever 270
RELATIE TUSSEN KANKERINCIDENTIE EN -MORTALITEIT
- Wereldwijd: aantal nieuwe kankergevallen à 7.427.000 mannen en 6.663.000 vrouwen, totaal:
14,1 miljoen
- Wereldwijd: aantal overlijdens à 4.653.000 mannen en 3.548.000 vrouwen, totaal: 8,2 miljoen
à meer dan de helft van de kankerdiagnoses, stert er ook aan, maar een kankerdiagnose betekent niet
automatisch dat pt eraan dood gaat
RELATIE KANKERINCIDENTIE EN -MORTALITEIT BIJ MANNEN, USA (2004)
3
, RELATIE KANKERINCIDENTIE EN -MORTALITEIT BIJ VROUWEN, USA (2004)
TRENDS IN DE KANKEREPIDEMIOLOGIE
EVOLUTIE IN KANKERINCIDENTIE BIJ MANNEN
- Het aantal prostaattumoren is sterk gestegen (piek) à door
prostaatkankerscreening
- Aantal longcarcinomen neemt af
- Ook lichte afname in het aantal colorectale carcinomen
Screeningstest met PSA à Pseudo-
toename door een test met (te) hoge
sensitiviteit à nadelen: FP en FN à leidt
tot overdiagnose en lastige interventies
EVOLUTIE IN KANKERINCIDENTIE BIJ VROUWEN
- Nieuw test voor borstkanker: mamografie à lichte stijging in
incidentie
EVOLUTIE VAN DE KANKERMORTALITEIT BIJ MANNEN
- Longkanker: eerst sterke stijging, nu is de mortaliteit weer aan het dalen
- Linker grafiek
4
SCHÖFFSKI – LES 1
Kanker: introductie, definitie, epidemiologie, etiologie en klinische presentatie
TERMINOLOGIE EN GESCHIEDENIS
- Het woord kanker is afgeleid van het Griekse carcinos
of het Latijnse cancer, wat krab of kreeft betekent
- Term al gebruikt door Galenus (131 tot 201 n. Chr.)
omwille van de rode gezwollen bloedvaten rond
sommige gezwellen, die laten denken aan rode poten
en scharen van een krab
KANKER IS GEEN NIEUWE ZIEKTE
- Kanker is een toenemend belangrijke ziekte in de moderne tijd, maar zeker geen nieuwe
aandoening
- Beschrijving van borstkanker op papyrus van 1600 v. Chr à kanker bestaat al heel lang
- Opgraving van mummies met botmetastasen in piramides van Gizeh
- Beschrijving van huidkanker door Hippocrates in de 5e eeuw v. Chr.
- Recente publicatie van bottumor bij een 240 miljoen jaar oude schildpad
EPIDEMIOLOGIE VAN KANKER
Belangrijke termen (examen!!):
- Incidentie (eigenlijk “incidence rate”)
o Aantal nieuwe diagnoses/100.000/jaar
- Prevalentie
o Aantal patiënten met een bepaalde aandoening op een gegeven moment
(momentopname)
- Mortaliteit (eigenlijk “mortality rate”)
o Aantal overlijdens/100.000/jaar
KANKERINCIDENTIE
1
, - >14.000.000 nieuwe kankergevallen internationaal (2012)
- Zowel bij mannen als vrouwen, in alle leeftijdsgroepen
- Vaak voorkomende kankers (de incidentie varieert wel per land)
o Longkanker
o Darmkanker
o Borstkanker
o Huidtumoren (melanoom)
- Invasieve tumoren nemen toe in incidentie in de loop vd tijd à
globale kankerincidentie is in stijgende lijn
KANKERRISICO IN BELGIË
- >1/3 mannen (35%) en >1/4 vrouwen (26%) krijgen kanker in België
- Het risico op kanker is 37% groter bij mannen dan bij vrouwen
- Prostaat-, long- en darmkanker maken ~60% uit van alle tumoren bij de man
- Borst-, long- en darmkanker zijn verantwoordelijk voor ~60% van alle tumoren bij vrouwen
o 1/9 vrouwen over haar hele leven krijgt borstkanker
- België heeft in Europa één van de hoogste incidenties voor prostaatkanker, borst- en hoofd- en
halskanker
o 1/20 mensen krijgt darmkanker (gelijk bij
mannen en vrouwen)
- Risicofactoren voor kanker
o Roken
o Alcohol (terrasje doen)
Grafiek: Meest frequente tumoren per geslacht (N, %), België
(2018)
KANKERMORTALITEIT
!"#$%&'()'*+,*%&'-%+./01'2%345"#1'67896:;
- Meer dan 1 miljoen doden per jaar door &!#!!!
<4%90.+,-+&-5=%-'*+,*%&'#(&.+35.>1'2%345"#1'67896:;
%!!
longkanker %"#!!!
$*"
<=>3893?3$!!#!!!:
-./012341.567389:
$"!
- Linker grafiek: kankermortaliteit blijft
%!#!!!
$%"
$"#!!! $!!
relatief stabiel $!#!!!
*"
"!
- Rechter grafiek: als we standaardiseren "#!!!
%"
voor leeftijd à kankermortaliteit neemt af !
'!& '!( '!" '!) '!* '!+ '!, '$! '$$ '$% '$& '$( '$" '$) '$* '$+
!
'!& '!( '!" '!) '!* '!+ '!, '$! '$$ '$% '$& '$( '$" '$) '$* '$+
- Er is een verschillende mortaliteit in
;1.2 ;1.2
verschillende regio’s in België (Brussel – Wallonië – Vlaanderen)
- 25000 – 30000 personen sterven aan kanker per jaar in België
KANKERMORTALITEIT BIJ MANNEN, BELGIË (2005)
1. Long 4828
2. Dikke darm 1453
3. Prostaat 1377
4. Pancreas 674
5. Hoofd en hals 601
6. Blaas 600
2
, 7. CUP 532
a. (= cancer of unknown primary)
8. Maag 506
9. Slokdarm 487
10. Leukemie 476
KANKERMORTALITEIT BIJ VROUWEN, BELGIË (2005)
1. Borst 2286
2. Dikke darm 1388
3. Long 1274
4. Eierstokken 679
5. Pancreas 627
6. CUP 487
7. Leukemie 384
8. Maag 337
9. NHL 288
10. Lever 270
RELATIE TUSSEN KANKERINCIDENTIE EN -MORTALITEIT
- Wereldwijd: aantal nieuwe kankergevallen à 7.427.000 mannen en 6.663.000 vrouwen, totaal:
14,1 miljoen
- Wereldwijd: aantal overlijdens à 4.653.000 mannen en 3.548.000 vrouwen, totaal: 8,2 miljoen
à meer dan de helft van de kankerdiagnoses, stert er ook aan, maar een kankerdiagnose betekent niet
automatisch dat pt eraan dood gaat
RELATIE KANKERINCIDENTIE EN -MORTALITEIT BIJ MANNEN, USA (2004)
3
, RELATIE KANKERINCIDENTIE EN -MORTALITEIT BIJ VROUWEN, USA (2004)
TRENDS IN DE KANKEREPIDEMIOLOGIE
EVOLUTIE IN KANKERINCIDENTIE BIJ MANNEN
- Het aantal prostaattumoren is sterk gestegen (piek) à door
prostaatkankerscreening
- Aantal longcarcinomen neemt af
- Ook lichte afname in het aantal colorectale carcinomen
Screeningstest met PSA à Pseudo-
toename door een test met (te) hoge
sensitiviteit à nadelen: FP en FN à leidt
tot overdiagnose en lastige interventies
EVOLUTIE IN KANKERINCIDENTIE BIJ VROUWEN
- Nieuw test voor borstkanker: mamografie à lichte stijging in
incidentie
EVOLUTIE VAN DE KANKERMORTALITEIT BIJ MANNEN
- Longkanker: eerst sterke stijging, nu is de mortaliteit weer aan het dalen
- Linker grafiek
4
