2024
Geneeskundige Ziekteleer
DGK UGent
1-1-2024
,INHOUDSOPGAVE
Leveraandoeningen ................................................................................................................................................. 7
Leverlijden vs leverinsufficiëntie ......................................................................................................................... 7
Icterus ................................................................................................................................................................. 7
Vasten en bilirubinemie ...................................................................................................................................... 8
Bloedwaarden voor leveronderzoek ................................................................................................................... 8
Aandoeningen ..................................................................................................................................................... 9
Hepatoencephalopathie.................................................................................................................................. 9
Hepatitis ........................................................................................................................................................ 10
Leververvetting ............................................................................................................................................. 14
Ademhalingsaandoeningen................................................................................................................................... 16
Bovenste luchtwegen ........................................................................................................................................ 16
Neus .............................................................................................................................................................. 17
Sinussen ........................................................................................................................................................ 17
Luchtzak (Eq) ................................................................................................................................................. 18
Farynx/larynx ................................................................................................................................................ 19
Trachea .......................................................................................................................................................... 24
Onderste luchtwegen ........................................................................................................................................ 24
Probleemgerichte benadering ...................................................................................................................... 24
Longoedeem ................................................................................................................................................. 25
Pneumonie .................................................................................................................................................... 26
Longfibrose.................................................................................................................................................... 30
Pleuritis ......................................................................................................................................................... 30
Pleurale effusie ............................................................................................................................................. 31
Longbloeden.................................................................................................................................................. 32
Luchtweginflammatie (Bronchitis) ................................................................................................................ 33
Pulmonaire hypertensie ................................................................................................................................ 36
Pneumothorax............................................................................................................................................... 37
Long(vlies)kanker .......................................................................................................................................... 37
Urologische aandoeningen ................................................................................................................................... 38
Congenitale nieraandoeningen ......................................................................................................................... 38
Acute nierschade (AKI) ...................................................................................................................................... 38
Type schade................................................................................................................................................... 38
Pathogenese.................................................................................................................................................. 39
Behandeling .................................................................................................................................................. 39
Chronische nierinsufficiëntie (CRF) ................................................................................................................... 40
Pagina 2 van 96
, Glomerulair ................................................................................................................................................... 40
Tubulair/interstitieel ..................................................................................................................................... 40
Pathogenese.................................................................................................................................................. 40
Diagnose ........................................................................................................................................................ 40
Renale tubulaire acidose ................................................................................................................................... 40
Niertrauma, cysten, stenen, tumoren ............................................................................................................... 40
Aandoeningen van de ureters ........................................................................................................................... 41
Congenitaal ................................................................................................................................................... 41
Obstructie...................................................................................................................................................... 41
Ontsteking ..................................................................................................................................................... 41
Ruptuur ......................................................................................................................................................... 41
Aandoeningen van de blaas .............................................................................................................................. 42
Cystitis ........................................................................................................................................................... 42
Blaasstenen ................................................................................................................................................... 42
Blaasruptuur.................................................................................................................................................. 42
Blaasatonie .................................................................................................................................................... 43
Blaastumoren ................................................................................................................................................ 43
Aandoeningen van de urethra .......................................................................................................................... 43
Congenitaal ................................................................................................................................................... 43
Urethritis ....................................................................................................................................................... 43
Urolithiasis .................................................................................................................................................... 43
Urethratrauma .............................................................................................................................................. 43
Spieraandoeningen ............................................................................................................................................... 44
Normale spieren ................................................................................................................................................ 44
Anatomie – Fysiologie ................................................................................................................................... 44
Diagnostische mogelijkheden ....................................................................................................................... 45
Congenitaal / erfelijk ......................................................................................................................................... 47
Polysaccharide storage myopathie (PSSM) ................................................................................................... 47
Hyperkalemische periodische paralyse (HYPP) ............................................................................................. 48
Recurrent exertional rhabdomyolyse (RER) .................................................................................................. 49
Maligne hyperthermie .................................................................................................................................. 49
Toxisch............................................................................................................................................................... 49
Ionoforen intoxicatie ..................................................................................................................................... 49
Atypische myopathie..................................................................................................................................... 50
Traumatisch....................................................................................................................................................... 51
Infectieus ........................................................................................................................................................... 51
Immuungemedieerd ......................................................................................................................................... 51
Pagina 3 van 96
, Metabool ........................................................................................................................................................... 51
Nutritioneel ....................................................................................................................................................... 51
Endocrino .............................................................................................................................................................. 52
Equine metabool syndroom (EMS) ................................................................................................................... 52
Insulinedysregulatie ...................................................................................................................................... 53
Endocrien gemedieerde laminitis ................................................................................................................. 54
Pituitary pars intermedia dysfunction (PPID) .................................................................................................... 55
Klinische symptomen .................................................................................................................................... 55
Diagnose ........................................................................................................................................................ 55
Behandeling .................................................................................................................................................. 56
Aandoeningen van de schildklier ...................................................................................................................... 56
Neonatale hypothyroïdie .............................................................................................................................. 56
Adulte paarden ............................................................................................................................................. 56
Thyroïd adenoma .......................................................................................................................................... 56
Aandoeningen van de bijnier ............................................................................................................................ 57
Pheochromocytoma ...................................................................................................................................... 57
Parathyroïde (bijschildklier) .............................................................................................................................. 57
Calcium .............................................................................................................................................................. 57
Hypocalcemie paard...................................................................................................................................... 57
Hypocalcemie rund: kalfsziekte .................................................................................................................... 58
Hypercalcemie............................................................................................................................................... 58
Magnesium........................................................................................................................................................ 58
Kalium ............................................................................................................................................................... 59
Hypokaliëmie ................................................................................................................................................ 59
Hyperkaliëmie ............................................................................................................................................... 59
Probleemgerichte benadering .............................................................................................................................. 60
Algemeen .......................................................................................................................................................... 60
Database ....................................................................................................................................................... 60
Probleemlijst ................................................................................................................................................. 60
Differentiaaldiagnose .................................................................................................................................... 60
Diagnostisch plan .......................................................................................................................................... 60
Therapeutisch plan ........................................................................................................................................ 60
GI-klachten ........................................................................................................................................................ 61
Halithose ....................................................................................................................................................... 61
Ptyalisme ....................................................................................................................................................... 61
Pseudoptyalisme ........................................................................................................................................... 61
Dysfagie ......................................................................................................................................................... 61
Pagina 4 van 96
, Tenesmus/Dysschezie ................................................................................................................................... 61
Regurgiteren ................................................................................................................................................. 62
Braken ........................................................................................................................................................... 62
Diarree........................................................................................................................................................... 63
Hyporexie/anorexie ...................................................................................................................................... 64
Gewichtsverlies ............................................................................................................................................. 65
Gastro-enterologie ................................................................................................................................................ 66
Algemene benadering bij KHD .......................................................................................................................... 66
GI aandoeningen Per orgaan ............................................................................................................................. 67
Slokdarm ....................................................................................................................................................... 67
Maag ............................................................................................................................................................. 67
Dunne darm .................................................................................................................................................. 68
Incidentele Hartruis............................................................................................................................................... 69
Soorten hartruizen ............................................................................................................................................ 69
Niet-pathologisch .......................................................................................................................................... 69
Pathologisch .................................................................................................................................................. 69
Hartauscultatie .................................................................................................................................................. 70
Lokalisatie...................................................................................................................................................... 70
Luidheid/intensiteit ....................................................................................................................................... 70
Timing ............................................................................................................................................................ 70
Aanpak .............................................................................................................................................................. 71
Puppy/jonge hond......................................................................................................................................... 71
Volwassen hond ............................................................................................................................................ 72
Geriatrische hond .......................................................................................................................................... 73
Kat vs hond .................................................................................................................................................... 74
Kitten ............................................................................................................................................................. 74
Volwassen of geriatrische kat ....................................................................................................................... 74
Dermatologie: de jeukpatiënt ............................................................................................................................... 75
Benadering van huidpatiënten .......................................................................................................................... 75
Signalement + Anamnese .............................................................................................................................. 75
Diagnostiek.................................................................................................................................................... 77
Cases ................................................................................................................................................................. 78
Case 1: Labrador 4j oud MC met jeuk ........................................................................................................... 78
Case 2: Shih-Tsu 3j VK (?) chronische huidpatiënt recent oncontroleerbare jeuk ........................................ 78
Case 3: Duitse Herder 1j MI (intact) intense jeuk ......................................................................................... 79
Case 4: Hond 8j VC (gesteriliseerd) intense jeuk........................................................................................... 79
Gezondheidsscreening .......................................................................................................................................... 80
Pagina 5 van 96
, Pups en kittens .................................................................................................................................................. 81
Raskeuze en voorbereiding gezin .................................................................................................................. 81
Algemeen ...................................................................................................................................................... 81
Socialisatie en opvoeding .............................................................................................................................. 81
Volwassen hond en kat ..................................................................................................................................... 81
Bloeddruk ...................................................................................................................................................... 81
Senior hond en kat ............................................................................................................................................ 82
Chronische aandoeningen............................................................................................................................. 82
Anamnese ..................................................................................................................................................... 82
Lichamelijk onderzoek ................................................................................................................................... 83
Labo onderzoek ............................................................................................................................................. 83
Hematologie .......................................................................................................................................................... 84
Bloedafname en algemeen bloedonderzoek .................................................................................................... 84
Hematologisch bloedonderzoek ....................................................................................................................... 85
Hematologietoestellen .................................................................................................................................. 85
Grafische weergave ....................................................................................................................................... 86
PCV en HCT .................................................................................................................................................... 87
Erythrocyt parameters (rbc indices).............................................................................................................. 87
Beoordelen thrombocyten ............................................................................................................................ 87
Bloeduitstrijkje .............................................................................................................................................. 87
Betrouwbaarheid bloedresultaten .................................................................................................................... 88
Pre analytisch: kwaliteit staal ........................................................................................................................ 88
Analytisch: kwaliteit analyse ......................................................................................................................... 88
Post analytisch: kwaliteit labo en patiëntendossier ...................................................................................... 88
Neurologie............................................................................................................................................................. 89
Aanvallen/seizures ............................................................................................................................................ 89
Epilepsieaanval .............................................................................................................................................. 89
Aanvallen die geen epilepsie zijn .................................................................................................................. 91
Gangwerk .......................................................................................................................................................... 93
Neurologisch en orthopedisch onderzoek .................................................................................................... 94
Voorbeeldexamen GHD ............................................................................................ Error! Bookmark not defined.
Pagina 6 van 96
,LEVERAANDOENINGEN
Klinische tekenen die geassocieerd worden met leveraandoeningen zijn:
1. Apathie/lethargie
2. Anorexie
3. Prestatieverlies
4. Vermageren
5. Icterus
6. Donkere urine
7. Zenuwstoornissen
8. Tenesmus
Leverpathologie hoeft niet persé klinische symptomen te omvatten; het kan ook enkel veranderingen in het
bloed veroorzaken. Daarnaast kan het secundair optreden aan een primaire aandoening (TRP, sepsis).
LEVERLIJDEN VS LEVERINSUFFICIËNTIE
Leverlijden is hetzelfde als leverziekte. Enzymes zijn gestegen en er zijn afwijkingen in functietesten, maar alle
functies zijn nog wel ongeveer oké.
Leverinsufficiëntie is hetzelfde als leverfalen. Hierbij zijn er 1 of meerdere functies uitgevallen
(gluconeogenese, detoxificatie, eiwitsynthese). We zien laag ureum-albumine-glucose en hoog ammoniak.
Herstel is in beide gevallen mogelijk, indien de grens van 80% nog niet is bereikt. Bij fibrose of antimitotische
agentia is er een slechte prognose.
ICTERUS
Icterus is niet altijd een leverprobleem. Het wordt veroorzaakt door hyperbilirubinemie, dit kan je
onderverdelen in volgende oorzaken:
- Prehepatisch
o Hemolyse → Hb komt in de bloedbaan → stijging indirect bilirubine
o Vasten/syndroom van Gilbert → stijging indirect bilirubine
- Hepatisch
o Oorzaak in leverparenchym: niet opnemen, niet meer conjugeren of niet meer excreteren
- Posthepatisch
o Oorzaak in galwegen door bv ontsteking
Pagina 7 van 96
,VASTEN EN BILIRUBINEMIE
Vooral bij het paard kan hyperbilirubinemie ontstaan door vasten. Hiervoor zijn verschillende mechanismen:
1. Ligandine
Een van de belangrijkste transporteiwitten, maar heeft een korte halfwaardetijd. Bij het vasten zal dit
eiwit snel verdwijnen, waardoor bilirubine niet meer kan binden. Na het vasten worden ook VVZ
vrijgesteld, die moeten ook getransporteerd worden. Het gaat in competitie met ongeconjugeerd
bilirubine, waardoor dit niet meer wordt opgenomen in de lever. Dit leidt tot hyperbilirubinemie.
2. Verminderde conjugatie in de lever
Glucose is essentieel voor de conjugatie van bilirubine; dus voor de omzetting van ongeconjugeerd tot
geconjugeerd. We zien dus een daling van het geconjugeerd, wat indirect betekent een milde stijging
van ongeconjugeerd bilirubine (= indirect bilirubine). We zien zelden bilirubinemie.
Het Gilbert’s syndroom is meestal een toevalsbevinding, want de dieren hebben geen klinische problemen. We
zien op bloedonderzoek een persisterende indirecte hyperbilirubinemie. Er is geen therapie mogelijk/nodig.
De dieren hebben een congenitaal defect in UDP-GT (uridine difosfatase glucuronyl transferase).
BLOEDWAARDEN VOOR LEVERONDERZOEK
De indicatoren voor celschade noemen we ook wel leakage enzymes.
1. Levercelschade
a. AST lang verhoogd, ook in spier
b. GLDH levercelspecifiek, korte T1/2, dus enkel acute aandoening
c. SDH meest leverspecifiek, moeilijk te bepalen
d. ALT humaan
2. Galgangcelschade
a. GGT beperkte diagnostische waarde op zich, zelden letsel zonder GGT stijging
b. AF ook hepatocellulair, in darm, bot en placenta
Functionele parameters die we gaan gebruiken:
1. Totaal bilirubine indirect/niet geconjugeerd en direct/geconjugeerd
2. Galzuren zeer leverspecifiek, ook stijging bij shunt
3. Ammoniak link met hepatoencephalopathie (bron is lever of darm/pens)
4. Albumine-ureum-glucose
Normaal wordt ammoniak ontgift in de lever en omgezet tot ureum, maar bij leverfalen gebeurt dit dus niet.
Daarom zoeken we in het bloed naar ammoniak; de grens is > 100 µmol.
Pagina 8 van 96
,AANDOENINGEN
HEPATOENCEPHALOPATHIE
Dit is een zenuwstoornis in associatie met leverfalen, gelinkt aan een hyperammoniakemie. Oorzaken zijn:
- Leverfalen
- Genetische stoornis ureumcyclus: “Morganveulens”
- Gestegen intestinale ammoniakproductie (darm/pens): voeding icm microbioom
- Levershunt
Als het probleem ligt in intestinale overproductie, dan kan je antibiotica toedienen, bijvoorbeeld Lactulose po
3x per dag. De pathofysiologie is complex, multifactorieel en controversieel. Effecten zijn de volgende:
1. Ammoniak uit hersenen verwijderen
Dit gebeurt door omzetting van glutamaat + ammoniak tot glutamine. Glutamine is osmotisch actief
en zorgt voor zwelling van de astrocyten. Dit leidt tot hersenoedeem.
2. Rechtstreekse invloed op bloedhersenbarrière
We zien een verhoogde influx van aromatische aminozuren (trp, tyr, phe) en een daling van de
vertakte keten aminozuren (val, leu, ile). De influx stijgt als onderdeel van de vorming van glutamine.
Het verstoort de catecholaminesynthese en het induceert productie van valse neurotransmitters.
Hierdoor krijg je dus 3.
3. Verandering neurotransmissie
4. Abnormaliteiten in GABA en benzodiazepine pathway
5. Oxidatieve stress en pro-inflammatoire cytokines
6. Verstoord energiemetabolisme en bloedvloei hersenen
Het netto resultaat is overproductie/onvoldoende afbraak van benzodiazepine-likes. Hierdoor wordt de
activiteit van GABA thv de inhibitoire neuronen gestimuleerd. Je krijgt dus meer inhibitie = depressief beeld.
Symptomen zijn variabel. Initieel zien we een karakterverandering, denk hierbij aan depressie, domkolder,
ataxie, geeuwen, blindheid, cirkelbewegingen en headpressing. Bij manipulatie zien we sterke en
ongecontroleerde afweerbewegingen. Soms zijn er excitatie aanvallen. Bij Eq zien we bilaterale cornage, bij Ru
zien we tenesmus. Ook is er donkere urine.
De diagnose wordt gesteld door bloedonderzoek:
- Gestegen: ammoniak, galzuren, leverenzymes in geval van leveraandoening
o Indien leverenzymes niet gestegen, dan NH3 overproductie in darm/pens
- Leverfalen is mogelijk: laag albumine, ureum en glucose, stollingsfactoren
Qua therapie kan je het volgende doen:
- Eiwitarm en koolhydraatrijk dieet, kleine maaltijden verspreid over de dag
o Grashooi (oud), gekweekte pulp, zemelen, mais, melasse, granen
- Vermindering ammoniumproductie
o Neomycine (AB), lactulose po 0,2ml/kg 68% oplossing 2x/dag, azijn
- Circulatoire en respiratoire ondersteuning: kalium/glucose infuus, larynxparalyse
- NSAID, anti-oxidantia, mannitol (hersenoedeem), extra vertakte AZ
- Sedativa indien excitatie: geen valium, want neurotransmissie is gestoord, wel α2-agonist (Ru xylazine)
Pagina 9 van 96
, HEPATITIS
ISCHEMISCH
IDIOPATHISCH
INFECTIEUS – BACTERIEEL
LEVERABCES
In het geval van leverabcessen zien we een focale aantasting. Abcessen zien
we vooral bij Ru, de oorzaak hiervoor kan zijn:
o Hematogene aanvoer van kiemen uit een andere infectiehaard
▪ Pensacidose (ruminitis)
▪ Fusobacterium necrophorum (kazige inhoud) vs Trueperella pyogenes (vloeibaar)
o Opklimmende infectie uit de navel
o Cholangitis
o Direct aanprikken lever
Indien het goed omkapseld is zijn er geen symptomen, in andere gevallen kunnen we vage klachten
zien zoals anorexie, intermitterende koorts, apathie, productiedaling, pijn, koliek. Indien er uitbreiding
is naar v. cava caudalis of v. porta, kunnen we ergere problemen zien: portale hypertensie (+ ascites),
septische shock, metastatische uitzaaiing, longbloeden (+ epistaxis).
De diagnose wordt gesteld ahv bloedonderzoek; we zien een chronisch en actief ontstekingsbeeld
met wbc, fibrinogeen, gestegen totaal eiwit en gestegen gamma-globulines. We zien een anemia of
inflammatory disease. Meestal is het een focaal probleem en is er “te weinig”
beschadiging om een verandering in leverfunctie-enzymes te kunnen zien. Ook
zien we geen afwijkende functietesten. De diagnose wordt bevestigd dmv echo;
een grote bol met een akoestische schaduw is een abces.
De prognose is meestal slecht. We kunnen langdurig antibiotica toedienen (penicilline-aminoside),
maar recidieven zijn mogelijk. Chirurgie heeft een lage kans op succes. Bij kalveren doen we wel eens
marsupialisatie bij de navel = chirurgisch openen en wanden vastnaaien voor chronische drainage.
Preventief kan je navelinfecties, TRP en pensverzuring voorkomen.
CHOLANGITIS
Een hepatobiliaire aandoening is cholangitis = bacteriële ontsteking galgangen. Oorzaken hiervoor zijn:
o Opklimmende infectie uit de darm
o Binnendringen van voedselpartikels
o Secundair aan chronische irritatie galgangen (parasitair, galstenen)
o Chronisch actieve hepatitis
Symptomen zijn koorts, icterus, lethargie, anorexie. De diagnose wordt
gesteld ahv biopsie en bloedonderzoek. Op bloedonderzoek zien we
posthepatische veranderingen en een (chronisch) ontstekingsbeeld. Van
de biopt doen we histologie en cultuur. Behandeling wordt gedaan met
langdurig breedspectrum antibiotica: sulfa-trim, peni-aminoside,
cefalo’s, metronidazole.
Pagina 10 van 96
Geneeskundige Ziekteleer
DGK UGent
1-1-2024
,INHOUDSOPGAVE
Leveraandoeningen ................................................................................................................................................. 7
Leverlijden vs leverinsufficiëntie ......................................................................................................................... 7
Icterus ................................................................................................................................................................. 7
Vasten en bilirubinemie ...................................................................................................................................... 8
Bloedwaarden voor leveronderzoek ................................................................................................................... 8
Aandoeningen ..................................................................................................................................................... 9
Hepatoencephalopathie.................................................................................................................................. 9
Hepatitis ........................................................................................................................................................ 10
Leververvetting ............................................................................................................................................. 14
Ademhalingsaandoeningen................................................................................................................................... 16
Bovenste luchtwegen ........................................................................................................................................ 16
Neus .............................................................................................................................................................. 17
Sinussen ........................................................................................................................................................ 17
Luchtzak (Eq) ................................................................................................................................................. 18
Farynx/larynx ................................................................................................................................................ 19
Trachea .......................................................................................................................................................... 24
Onderste luchtwegen ........................................................................................................................................ 24
Probleemgerichte benadering ...................................................................................................................... 24
Longoedeem ................................................................................................................................................. 25
Pneumonie .................................................................................................................................................... 26
Longfibrose.................................................................................................................................................... 30
Pleuritis ......................................................................................................................................................... 30
Pleurale effusie ............................................................................................................................................. 31
Longbloeden.................................................................................................................................................. 32
Luchtweginflammatie (Bronchitis) ................................................................................................................ 33
Pulmonaire hypertensie ................................................................................................................................ 36
Pneumothorax............................................................................................................................................... 37
Long(vlies)kanker .......................................................................................................................................... 37
Urologische aandoeningen ................................................................................................................................... 38
Congenitale nieraandoeningen ......................................................................................................................... 38
Acute nierschade (AKI) ...................................................................................................................................... 38
Type schade................................................................................................................................................... 38
Pathogenese.................................................................................................................................................. 39
Behandeling .................................................................................................................................................. 39
Chronische nierinsufficiëntie (CRF) ................................................................................................................... 40
Pagina 2 van 96
, Glomerulair ................................................................................................................................................... 40
Tubulair/interstitieel ..................................................................................................................................... 40
Pathogenese.................................................................................................................................................. 40
Diagnose ........................................................................................................................................................ 40
Renale tubulaire acidose ................................................................................................................................... 40
Niertrauma, cysten, stenen, tumoren ............................................................................................................... 40
Aandoeningen van de ureters ........................................................................................................................... 41
Congenitaal ................................................................................................................................................... 41
Obstructie...................................................................................................................................................... 41
Ontsteking ..................................................................................................................................................... 41
Ruptuur ......................................................................................................................................................... 41
Aandoeningen van de blaas .............................................................................................................................. 42
Cystitis ........................................................................................................................................................... 42
Blaasstenen ................................................................................................................................................... 42
Blaasruptuur.................................................................................................................................................. 42
Blaasatonie .................................................................................................................................................... 43
Blaastumoren ................................................................................................................................................ 43
Aandoeningen van de urethra .......................................................................................................................... 43
Congenitaal ................................................................................................................................................... 43
Urethritis ....................................................................................................................................................... 43
Urolithiasis .................................................................................................................................................... 43
Urethratrauma .............................................................................................................................................. 43
Spieraandoeningen ............................................................................................................................................... 44
Normale spieren ................................................................................................................................................ 44
Anatomie – Fysiologie ................................................................................................................................... 44
Diagnostische mogelijkheden ....................................................................................................................... 45
Congenitaal / erfelijk ......................................................................................................................................... 47
Polysaccharide storage myopathie (PSSM) ................................................................................................... 47
Hyperkalemische periodische paralyse (HYPP) ............................................................................................. 48
Recurrent exertional rhabdomyolyse (RER) .................................................................................................. 49
Maligne hyperthermie .................................................................................................................................. 49
Toxisch............................................................................................................................................................... 49
Ionoforen intoxicatie ..................................................................................................................................... 49
Atypische myopathie..................................................................................................................................... 50
Traumatisch....................................................................................................................................................... 51
Infectieus ........................................................................................................................................................... 51
Immuungemedieerd ......................................................................................................................................... 51
Pagina 3 van 96
, Metabool ........................................................................................................................................................... 51
Nutritioneel ....................................................................................................................................................... 51
Endocrino .............................................................................................................................................................. 52
Equine metabool syndroom (EMS) ................................................................................................................... 52
Insulinedysregulatie ...................................................................................................................................... 53
Endocrien gemedieerde laminitis ................................................................................................................. 54
Pituitary pars intermedia dysfunction (PPID) .................................................................................................... 55
Klinische symptomen .................................................................................................................................... 55
Diagnose ........................................................................................................................................................ 55
Behandeling .................................................................................................................................................. 56
Aandoeningen van de schildklier ...................................................................................................................... 56
Neonatale hypothyroïdie .............................................................................................................................. 56
Adulte paarden ............................................................................................................................................. 56
Thyroïd adenoma .......................................................................................................................................... 56
Aandoeningen van de bijnier ............................................................................................................................ 57
Pheochromocytoma ...................................................................................................................................... 57
Parathyroïde (bijschildklier) .............................................................................................................................. 57
Calcium .............................................................................................................................................................. 57
Hypocalcemie paard...................................................................................................................................... 57
Hypocalcemie rund: kalfsziekte .................................................................................................................... 58
Hypercalcemie............................................................................................................................................... 58
Magnesium........................................................................................................................................................ 58
Kalium ............................................................................................................................................................... 59
Hypokaliëmie ................................................................................................................................................ 59
Hyperkaliëmie ............................................................................................................................................... 59
Probleemgerichte benadering .............................................................................................................................. 60
Algemeen .......................................................................................................................................................... 60
Database ....................................................................................................................................................... 60
Probleemlijst ................................................................................................................................................. 60
Differentiaaldiagnose .................................................................................................................................... 60
Diagnostisch plan .......................................................................................................................................... 60
Therapeutisch plan ........................................................................................................................................ 60
GI-klachten ........................................................................................................................................................ 61
Halithose ....................................................................................................................................................... 61
Ptyalisme ....................................................................................................................................................... 61
Pseudoptyalisme ........................................................................................................................................... 61
Dysfagie ......................................................................................................................................................... 61
Pagina 4 van 96
, Tenesmus/Dysschezie ................................................................................................................................... 61
Regurgiteren ................................................................................................................................................. 62
Braken ........................................................................................................................................................... 62
Diarree........................................................................................................................................................... 63
Hyporexie/anorexie ...................................................................................................................................... 64
Gewichtsverlies ............................................................................................................................................. 65
Gastro-enterologie ................................................................................................................................................ 66
Algemene benadering bij KHD .......................................................................................................................... 66
GI aandoeningen Per orgaan ............................................................................................................................. 67
Slokdarm ....................................................................................................................................................... 67
Maag ............................................................................................................................................................. 67
Dunne darm .................................................................................................................................................. 68
Incidentele Hartruis............................................................................................................................................... 69
Soorten hartruizen ............................................................................................................................................ 69
Niet-pathologisch .......................................................................................................................................... 69
Pathologisch .................................................................................................................................................. 69
Hartauscultatie .................................................................................................................................................. 70
Lokalisatie...................................................................................................................................................... 70
Luidheid/intensiteit ....................................................................................................................................... 70
Timing ............................................................................................................................................................ 70
Aanpak .............................................................................................................................................................. 71
Puppy/jonge hond......................................................................................................................................... 71
Volwassen hond ............................................................................................................................................ 72
Geriatrische hond .......................................................................................................................................... 73
Kat vs hond .................................................................................................................................................... 74
Kitten ............................................................................................................................................................. 74
Volwassen of geriatrische kat ....................................................................................................................... 74
Dermatologie: de jeukpatiënt ............................................................................................................................... 75
Benadering van huidpatiënten .......................................................................................................................... 75
Signalement + Anamnese .............................................................................................................................. 75
Diagnostiek.................................................................................................................................................... 77
Cases ................................................................................................................................................................. 78
Case 1: Labrador 4j oud MC met jeuk ........................................................................................................... 78
Case 2: Shih-Tsu 3j VK (?) chronische huidpatiënt recent oncontroleerbare jeuk ........................................ 78
Case 3: Duitse Herder 1j MI (intact) intense jeuk ......................................................................................... 79
Case 4: Hond 8j VC (gesteriliseerd) intense jeuk........................................................................................... 79
Gezondheidsscreening .......................................................................................................................................... 80
Pagina 5 van 96
, Pups en kittens .................................................................................................................................................. 81
Raskeuze en voorbereiding gezin .................................................................................................................. 81
Algemeen ...................................................................................................................................................... 81
Socialisatie en opvoeding .............................................................................................................................. 81
Volwassen hond en kat ..................................................................................................................................... 81
Bloeddruk ...................................................................................................................................................... 81
Senior hond en kat ............................................................................................................................................ 82
Chronische aandoeningen............................................................................................................................. 82
Anamnese ..................................................................................................................................................... 82
Lichamelijk onderzoek ................................................................................................................................... 83
Labo onderzoek ............................................................................................................................................. 83
Hematologie .......................................................................................................................................................... 84
Bloedafname en algemeen bloedonderzoek .................................................................................................... 84
Hematologisch bloedonderzoek ....................................................................................................................... 85
Hematologietoestellen .................................................................................................................................. 85
Grafische weergave ....................................................................................................................................... 86
PCV en HCT .................................................................................................................................................... 87
Erythrocyt parameters (rbc indices).............................................................................................................. 87
Beoordelen thrombocyten ............................................................................................................................ 87
Bloeduitstrijkje .............................................................................................................................................. 87
Betrouwbaarheid bloedresultaten .................................................................................................................... 88
Pre analytisch: kwaliteit staal ........................................................................................................................ 88
Analytisch: kwaliteit analyse ......................................................................................................................... 88
Post analytisch: kwaliteit labo en patiëntendossier ...................................................................................... 88
Neurologie............................................................................................................................................................. 89
Aanvallen/seizures ............................................................................................................................................ 89
Epilepsieaanval .............................................................................................................................................. 89
Aanvallen die geen epilepsie zijn .................................................................................................................. 91
Gangwerk .......................................................................................................................................................... 93
Neurologisch en orthopedisch onderzoek .................................................................................................... 94
Voorbeeldexamen GHD ............................................................................................ Error! Bookmark not defined.
Pagina 6 van 96
,LEVERAANDOENINGEN
Klinische tekenen die geassocieerd worden met leveraandoeningen zijn:
1. Apathie/lethargie
2. Anorexie
3. Prestatieverlies
4. Vermageren
5. Icterus
6. Donkere urine
7. Zenuwstoornissen
8. Tenesmus
Leverpathologie hoeft niet persé klinische symptomen te omvatten; het kan ook enkel veranderingen in het
bloed veroorzaken. Daarnaast kan het secundair optreden aan een primaire aandoening (TRP, sepsis).
LEVERLIJDEN VS LEVERINSUFFICIËNTIE
Leverlijden is hetzelfde als leverziekte. Enzymes zijn gestegen en er zijn afwijkingen in functietesten, maar alle
functies zijn nog wel ongeveer oké.
Leverinsufficiëntie is hetzelfde als leverfalen. Hierbij zijn er 1 of meerdere functies uitgevallen
(gluconeogenese, detoxificatie, eiwitsynthese). We zien laag ureum-albumine-glucose en hoog ammoniak.
Herstel is in beide gevallen mogelijk, indien de grens van 80% nog niet is bereikt. Bij fibrose of antimitotische
agentia is er een slechte prognose.
ICTERUS
Icterus is niet altijd een leverprobleem. Het wordt veroorzaakt door hyperbilirubinemie, dit kan je
onderverdelen in volgende oorzaken:
- Prehepatisch
o Hemolyse → Hb komt in de bloedbaan → stijging indirect bilirubine
o Vasten/syndroom van Gilbert → stijging indirect bilirubine
- Hepatisch
o Oorzaak in leverparenchym: niet opnemen, niet meer conjugeren of niet meer excreteren
- Posthepatisch
o Oorzaak in galwegen door bv ontsteking
Pagina 7 van 96
,VASTEN EN BILIRUBINEMIE
Vooral bij het paard kan hyperbilirubinemie ontstaan door vasten. Hiervoor zijn verschillende mechanismen:
1. Ligandine
Een van de belangrijkste transporteiwitten, maar heeft een korte halfwaardetijd. Bij het vasten zal dit
eiwit snel verdwijnen, waardoor bilirubine niet meer kan binden. Na het vasten worden ook VVZ
vrijgesteld, die moeten ook getransporteerd worden. Het gaat in competitie met ongeconjugeerd
bilirubine, waardoor dit niet meer wordt opgenomen in de lever. Dit leidt tot hyperbilirubinemie.
2. Verminderde conjugatie in de lever
Glucose is essentieel voor de conjugatie van bilirubine; dus voor de omzetting van ongeconjugeerd tot
geconjugeerd. We zien dus een daling van het geconjugeerd, wat indirect betekent een milde stijging
van ongeconjugeerd bilirubine (= indirect bilirubine). We zien zelden bilirubinemie.
Het Gilbert’s syndroom is meestal een toevalsbevinding, want de dieren hebben geen klinische problemen. We
zien op bloedonderzoek een persisterende indirecte hyperbilirubinemie. Er is geen therapie mogelijk/nodig.
De dieren hebben een congenitaal defect in UDP-GT (uridine difosfatase glucuronyl transferase).
BLOEDWAARDEN VOOR LEVERONDERZOEK
De indicatoren voor celschade noemen we ook wel leakage enzymes.
1. Levercelschade
a. AST lang verhoogd, ook in spier
b. GLDH levercelspecifiek, korte T1/2, dus enkel acute aandoening
c. SDH meest leverspecifiek, moeilijk te bepalen
d. ALT humaan
2. Galgangcelschade
a. GGT beperkte diagnostische waarde op zich, zelden letsel zonder GGT stijging
b. AF ook hepatocellulair, in darm, bot en placenta
Functionele parameters die we gaan gebruiken:
1. Totaal bilirubine indirect/niet geconjugeerd en direct/geconjugeerd
2. Galzuren zeer leverspecifiek, ook stijging bij shunt
3. Ammoniak link met hepatoencephalopathie (bron is lever of darm/pens)
4. Albumine-ureum-glucose
Normaal wordt ammoniak ontgift in de lever en omgezet tot ureum, maar bij leverfalen gebeurt dit dus niet.
Daarom zoeken we in het bloed naar ammoniak; de grens is > 100 µmol.
Pagina 8 van 96
,AANDOENINGEN
HEPATOENCEPHALOPATHIE
Dit is een zenuwstoornis in associatie met leverfalen, gelinkt aan een hyperammoniakemie. Oorzaken zijn:
- Leverfalen
- Genetische stoornis ureumcyclus: “Morganveulens”
- Gestegen intestinale ammoniakproductie (darm/pens): voeding icm microbioom
- Levershunt
Als het probleem ligt in intestinale overproductie, dan kan je antibiotica toedienen, bijvoorbeeld Lactulose po
3x per dag. De pathofysiologie is complex, multifactorieel en controversieel. Effecten zijn de volgende:
1. Ammoniak uit hersenen verwijderen
Dit gebeurt door omzetting van glutamaat + ammoniak tot glutamine. Glutamine is osmotisch actief
en zorgt voor zwelling van de astrocyten. Dit leidt tot hersenoedeem.
2. Rechtstreekse invloed op bloedhersenbarrière
We zien een verhoogde influx van aromatische aminozuren (trp, tyr, phe) en een daling van de
vertakte keten aminozuren (val, leu, ile). De influx stijgt als onderdeel van de vorming van glutamine.
Het verstoort de catecholaminesynthese en het induceert productie van valse neurotransmitters.
Hierdoor krijg je dus 3.
3. Verandering neurotransmissie
4. Abnormaliteiten in GABA en benzodiazepine pathway
5. Oxidatieve stress en pro-inflammatoire cytokines
6. Verstoord energiemetabolisme en bloedvloei hersenen
Het netto resultaat is overproductie/onvoldoende afbraak van benzodiazepine-likes. Hierdoor wordt de
activiteit van GABA thv de inhibitoire neuronen gestimuleerd. Je krijgt dus meer inhibitie = depressief beeld.
Symptomen zijn variabel. Initieel zien we een karakterverandering, denk hierbij aan depressie, domkolder,
ataxie, geeuwen, blindheid, cirkelbewegingen en headpressing. Bij manipulatie zien we sterke en
ongecontroleerde afweerbewegingen. Soms zijn er excitatie aanvallen. Bij Eq zien we bilaterale cornage, bij Ru
zien we tenesmus. Ook is er donkere urine.
De diagnose wordt gesteld door bloedonderzoek:
- Gestegen: ammoniak, galzuren, leverenzymes in geval van leveraandoening
o Indien leverenzymes niet gestegen, dan NH3 overproductie in darm/pens
- Leverfalen is mogelijk: laag albumine, ureum en glucose, stollingsfactoren
Qua therapie kan je het volgende doen:
- Eiwitarm en koolhydraatrijk dieet, kleine maaltijden verspreid over de dag
o Grashooi (oud), gekweekte pulp, zemelen, mais, melasse, granen
- Vermindering ammoniumproductie
o Neomycine (AB), lactulose po 0,2ml/kg 68% oplossing 2x/dag, azijn
- Circulatoire en respiratoire ondersteuning: kalium/glucose infuus, larynxparalyse
- NSAID, anti-oxidantia, mannitol (hersenoedeem), extra vertakte AZ
- Sedativa indien excitatie: geen valium, want neurotransmissie is gestoord, wel α2-agonist (Ru xylazine)
Pagina 9 van 96
, HEPATITIS
ISCHEMISCH
IDIOPATHISCH
INFECTIEUS – BACTERIEEL
LEVERABCES
In het geval van leverabcessen zien we een focale aantasting. Abcessen zien
we vooral bij Ru, de oorzaak hiervoor kan zijn:
o Hematogene aanvoer van kiemen uit een andere infectiehaard
▪ Pensacidose (ruminitis)
▪ Fusobacterium necrophorum (kazige inhoud) vs Trueperella pyogenes (vloeibaar)
o Opklimmende infectie uit de navel
o Cholangitis
o Direct aanprikken lever
Indien het goed omkapseld is zijn er geen symptomen, in andere gevallen kunnen we vage klachten
zien zoals anorexie, intermitterende koorts, apathie, productiedaling, pijn, koliek. Indien er uitbreiding
is naar v. cava caudalis of v. porta, kunnen we ergere problemen zien: portale hypertensie (+ ascites),
septische shock, metastatische uitzaaiing, longbloeden (+ epistaxis).
De diagnose wordt gesteld ahv bloedonderzoek; we zien een chronisch en actief ontstekingsbeeld
met wbc, fibrinogeen, gestegen totaal eiwit en gestegen gamma-globulines. We zien een anemia of
inflammatory disease. Meestal is het een focaal probleem en is er “te weinig”
beschadiging om een verandering in leverfunctie-enzymes te kunnen zien. Ook
zien we geen afwijkende functietesten. De diagnose wordt bevestigd dmv echo;
een grote bol met een akoestische schaduw is een abces.
De prognose is meestal slecht. We kunnen langdurig antibiotica toedienen (penicilline-aminoside),
maar recidieven zijn mogelijk. Chirurgie heeft een lage kans op succes. Bij kalveren doen we wel eens
marsupialisatie bij de navel = chirurgisch openen en wanden vastnaaien voor chronische drainage.
Preventief kan je navelinfecties, TRP en pensverzuring voorkomen.
CHOLANGITIS
Een hepatobiliaire aandoening is cholangitis = bacteriële ontsteking galgangen. Oorzaken hiervoor zijn:
o Opklimmende infectie uit de darm
o Binnendringen van voedselpartikels
o Secundair aan chronische irritatie galgangen (parasitair, galstenen)
o Chronisch actieve hepatitis
Symptomen zijn koorts, icterus, lethargie, anorexie. De diagnose wordt
gesteld ahv biopsie en bloedonderzoek. Op bloedonderzoek zien we
posthepatische veranderingen en een (chronisch) ontstekingsbeeld. Van
de biopt doen we histologie en cultuur. Behandeling wordt gedaan met
langdurig breedspectrum antibiotica: sulfa-trim, peni-aminoside,
cefalo’s, metronidazole.
Pagina 10 van 96
