INHOUDSTAFEL
ANAMNESE EN KLINISCH ONDERZOEK ................................................................................................................. 3
ANAMNESE EN INSPECTIE ............................................................................................................................................... 3
BEWEGINGSONDERZOEK (A/P) ........................................................................................................................................ 4
PALPATIE ................................................................................................................................................................... 5
GEWRICHTSTESTEN ...................................................................................................................................................... 6
SPIERTESTEN .............................................................................................................................................................. 7
NEUROLOGISCHE TESTEN............................................................................................................................................... 8
OVERZICHT FUNCTIE ZENUWEN ! .................................................................................................................................... 13
GRONDBEGINSELEN VAN GEWRICHTSMECHANICA ............................................................................................ 14
GEWRICHTSSTRUCTUUR ............................................................................................................................................... 14
POLSGEWRICHTEN ..................................................................................................................................................... 15
VOET ...................................................................................................................................................................... 16
SEMIOLOGIE RHEUMATHOLOGIE ........................................................................................................................ 17
ONDERZOEKSSCHEMA ................................................................................................................................................. 17
“REUMA” ................................................................................................................................................................. 17
EPIDEMIOLOGIE EN GENETICA VAN REUMATISCHE AANDOENINGEN .......................................................................................... 21
FYSIOLOGIE EN PATHOLOGIE VAN HET MUSCULOSKELETAAL SYSTEEM .............................................................. 22
KRAAKBEEN .............................................................................................................................................................. 22
SYNOVIUM ............................................................................................................................................................... 24
SPIER/ PEES.............................................................................................................................................................. 25
AANVULLEND ONDERZOEK ................................................................................................................................ 27
ONDERZOEKSSCHEMA................................................................................................................................................. 27
LABORATORIUMONDERZOEK.......................................................................................................................................... 27
MEDICATIE......................................................................................................................................................... 32
INLEIDING ................................................................................................................................................................ 32
ANALGETICA ............................................................................................................................................................. 32
ANTI- INFLAMMATOIRE THERAPIE .................................................................................................................................... 33
DMARDS................................................................................................................................................................ 34
PREVENTIE VAN NEVENWERKINGEN ................................................................................................................................. 37
KLINISCHE SCENARIOS ................................................................................................................................................ 37
REUMATOÏDE ARTRITIS ....................................................................................................................................... 38
INLEIDING ................................................................................................................................................................ 38
PATHOGENESE .......................................................................................................................................................... 39
DIAGNOSE ............................................................................................................................................................... 39
BEHANDELING .......................................................................................................................................................... 42
EXTRA-ARTICULAIRE MANIFESTATIES ................................................................................................................................ 43
POLYMYALGIE RHEUMATICA .......................................................................................................................................... 44
CASUISTIEK .............................................................................................................................................................. 46
KRISTALARTRITIS !! ............................................................................................................................................. 48
KRISTALVORMING ....................................................................................................................................................... 48
JICHT ...................................................................................................................................................................... 48
CPPD .................................................................................................................................................................... 54
HADD .................................................................................................................................................................... 55
IN DE PRAKTIJK ........................................................................................................................................................... 57
INFILTRATIETECHNIEKEN ................................................................................................................................... 60
RICHTLIJNEN US EN EU ............................................................................................................................................... 60
PRODUCTEN ............................................................................................................................................................. 60
DISCUSSIEPUNTEN ..................................................................................................................................................... 62
BEHANDELMENU........................................................................................................................................................ 63
1
,BEWEGEN ALS THERAPIE? BLESSUREPREVENTIE ................................................................................................ 65
RUGPIJN EN ARTROSE .................................................................................................................................................. 65
HET HART ................................................................................................................................................................. 65
COGNITIEF ............................................................................................................................................................... 66
OVERGEWICHT EN DIABETES ......................................................................................................................................... 66
EVENWICHT .............................................................................................................................................................. 66
AANDOENINGEN ZENUWSTELSEL .................................................................................................................................... 67
WOMEN’S HEALTH ..................................................................................................................................................... 67
WAT KUNNEN JULLIE DOEN? ......................................................................................................................................... 68
BLESSUREPREVENTIE: 10 LESSEN ................................................................................................................................... 68
MULTIDISCIPLINAIR TEAM .................................................................................................................................. 71
KINESIST .................................................................................................................................................................. 71
ERGOTHERAPIE.......................................................................................................................................................... 72
ANDERE................................................................................................................................................................... 72
ASAFWIJKINGEN WERVELZUIL: SCOLIOSE .......................................................................................................... 73
ANATOMIE ................................................................................................................................................................ 73
CONGENITALE SCOLIOSE ............................................................................................................................................. 77
NEUROMUSCULAIRE SCOLIOSE ...................................................................................................................................... 77
IDIOPATISCHE SCOLIOSE .............................................................................................................................................. 78
SAGITTALE DISBALANS ................................................................................................................................................. 83
VOORBEELDVRAGEN EXAMEN ........................................................................................................................................ 86
ARTROSE = OSTEOARTRITIS ................................................................................................................................ 87
INLEIDING ................................................................................................................................................................ 87
PATHOFYSIOLOGIE ..................................................................................................................................................... 90
KLINISCHE KENMERKEN EN DIAGNOSE VAN OA .................................................................................................................. 93
BEHANDELING VAN OA................................................................................................................................................ 97
BOTMETABOLISME ........................................................................................................................................... 100
ANATOMIE .............................................................................................................................................................. 100
BOTVORMING.......................................................................................................................................................... 100
BOTFUNCTIE ........................................................................................................................................................... 103
OSTEOPOROSE ! .............................................................................................................................................. 105
1. DEFINITIES & PATHOGENESE .................................................................................................................................... 105
2. DIAGNOSE .......................................................................................................................................................... 107
3. RISICOFACTOREN EN SECUNDAIRE OORZAKEN.............................................................................................................. 109
4. INSCHATTEN VAN FRACTUURRISICO ........................................................................................................................... 110
5. BEHANDELING ..................................................................................................................................................... 111
OSTEOMALACIE ............................................................................................................................................... 114
WAT? ................................................................................................................................................................... 114
SYMPTOMEN ........................................................................................................................................................... 114
BLOEDANALYSE ....................................................................................................................................................... 114
BEHANDELING ........................................................................................................................................................ 114
BEELDVORMING ARTRITIS ................................................................................................................................ 115
BEELVORMINGSKWALITEIT .......................................................................................................................................... 115
BEELDVORMINGSMODALITEITEN................................................................................................................................... 116
BEELDVORMENDE BEOORDELING ................................................................................................................................. 120
BEELDVORMING VAN ARTROPATHIEËN ........................................................................................................................... 122
DUS .................................................................................................................................................................... 128
2
,!!! open vragen!!
Blauw = mogelijke examenvraag
ANAMNESE EN KLINISCH ONDERZOEK
Bij musculoskeletale problemen
1) Aanmeldklacht
a. Pijn
b. Functiestoornis
c. Vormstoornis: bv zwelling
d. Combi van ze alle 3
2) Pijnbron vinden
3) Diagnose: kan voorlopig zijn (= voorkeurdiagnose)!
Onderzoek: waar ligt de pijnbron?
- Arthron = functionele unit van het gewricht/musculoskeletaal systeem
o Anatomische gewricht: gewrichtsvlakken, meniscus (discus), gewrichtskapsel
o + ligamenten:
▪ Pezen – spieren – fascia → om gewricht in beweging te brengen
▪ Peesscheden
▪ Slijmbeurzen: waterzakjes
Materie: waarvan je vertrekt
- Vasculaire structuren
o Slagaders
o Aders
o Haarvaten
o Lymfevaten
Energie leveren voor de spieren: O2 & ATP
- Neurale structuren
o Willekeurig zenuwstelsel
o Autonoom zenuwstelsel
o Centraal zenuwstelsel
Om bewegingen te sturen
!! ex vraag: beschrijf het Arthron → verder kijken dan de klacht alleen!!
→ alles onder ‘onderzoek’ ↑ geven: anrthron = gewricht met zijn onderdelen, aansturing & doorbloeding
ANAMNESE EN INSPECTIE
ANAMNESE
Opbouw
1) Huidige klachten
o Lokalisatie van pijn of functiestoornis
o Tijd: wanneer treden de klachten op en sinds wanneer heeft men de klachten
o Karakter van de klacht
o Invloed: waardoor ontstaat de klacht
o Associatie: welke symptomen vergezellen de klacht
2) Ziektegeschiedenis
o Waarmee is de klacht tot hiertoe behandeld
o Waardoor worden de klachten verminderd of nemen ze toe?
o Hoe zijn de levensfuncties? (Eten, drinken, stoelgang, wateren, slaap …)
o Wanneer heeft men gelijkaardige symptomen doorgemaakt?
o Welke andere klachten heeft men nog ?
3
, 3) Sociale anamnese
o Beroep
o Sport en/of hobby
o Ongevallen
o Operatie
o Thuissituatie
o Maatschappelijke participatie: 3 delen → privé, sociaal & werk
▪ Beroep + hobby = 2/3e van wat men doet in de maatschappij
▪ Privé: jij met je geliefden
▪ Sociaal: jij met je vrienden
▪ Werk: jij met je collega’s
▪ Alles wat we doen heeft te maken met 1 van die 3 dingen
4) Medische anamnese
o Bekkenorganen: gynaecologisch, urologisch
o Buikorganen: darm, lever, maag …
o Borstorganen: hart, longen …
o Hoofd: ogen, oren, tanden …
o Psyche
5) Familiale anamnese
o Leeftijd ouders
o Chronische ziektebeelden van de ouders
o Chronische ziektebeelden van de familie
o Chronische ziektebeelden van de kinderen
o Erfelijke of familiale ziekten oa RH, suikerziekten
! Wat is volgens de patiënt de oorzaak van het probleem?
ALTIJD NAVRAGEN bij musculoskeletale problematiek:
- Nachtelijke pijn?
o Wijst vaker op een soort inflammatie → bv rheumatische pijn
- Pijntoename bij hoesten, niezen en persen?
o Verhoging intra-abdominale druk → bij discushernia: verhoogde druk over ligamentum longitudinalum
posterior zorgt voor pijn
- Pijntoename bij
o Langdurig aanhouden van dezelfde houding? (Lang staan, lang zitten, lang liggen)
o Beter in beweging? (ligamentair?)
▪ Zijn vaak hypermobiele patiënten: hebben overstrekbare gewrichten
▪ Hebben goede botten! (osteologisch zijn ze oke)
▪ Hebben geen goede ligamenten: want kunnen veel te ver bewegen met hun botten
INSPECTIE
- Gewoontebewegingen (ADL): gaan, staan, zitten, uitkleden.…
o In onderbroek en bh!
- Houding: gewoonte-, antalgische houding.…
- Vorm: veranderingen van de normale contouren
o vb. zwellingen, hypotrofie, deformaties…
- Huid: kleur, littekens, eczeem, bindweefselzones.…
- Hulpmiddelen: wandelstok, steunapparaat, korset, prothese....
BEWEGINGSONDERZOEK (A/P)
SOORTEN BEWEGINGSONDERZOEK
- Actieve bewegingen
- Geleid actieve bewegingen
4
ANAMNESE EN KLINISCH ONDERZOEK ................................................................................................................. 3
ANAMNESE EN INSPECTIE ............................................................................................................................................... 3
BEWEGINGSONDERZOEK (A/P) ........................................................................................................................................ 4
PALPATIE ................................................................................................................................................................... 5
GEWRICHTSTESTEN ...................................................................................................................................................... 6
SPIERTESTEN .............................................................................................................................................................. 7
NEUROLOGISCHE TESTEN............................................................................................................................................... 8
OVERZICHT FUNCTIE ZENUWEN ! .................................................................................................................................... 13
GRONDBEGINSELEN VAN GEWRICHTSMECHANICA ............................................................................................ 14
GEWRICHTSSTRUCTUUR ............................................................................................................................................... 14
POLSGEWRICHTEN ..................................................................................................................................................... 15
VOET ...................................................................................................................................................................... 16
SEMIOLOGIE RHEUMATHOLOGIE ........................................................................................................................ 17
ONDERZOEKSSCHEMA ................................................................................................................................................. 17
“REUMA” ................................................................................................................................................................. 17
EPIDEMIOLOGIE EN GENETICA VAN REUMATISCHE AANDOENINGEN .......................................................................................... 21
FYSIOLOGIE EN PATHOLOGIE VAN HET MUSCULOSKELETAAL SYSTEEM .............................................................. 22
KRAAKBEEN .............................................................................................................................................................. 22
SYNOVIUM ............................................................................................................................................................... 24
SPIER/ PEES.............................................................................................................................................................. 25
AANVULLEND ONDERZOEK ................................................................................................................................ 27
ONDERZOEKSSCHEMA................................................................................................................................................. 27
LABORATORIUMONDERZOEK.......................................................................................................................................... 27
MEDICATIE......................................................................................................................................................... 32
INLEIDING ................................................................................................................................................................ 32
ANALGETICA ............................................................................................................................................................. 32
ANTI- INFLAMMATOIRE THERAPIE .................................................................................................................................... 33
DMARDS................................................................................................................................................................ 34
PREVENTIE VAN NEVENWERKINGEN ................................................................................................................................. 37
KLINISCHE SCENARIOS ................................................................................................................................................ 37
REUMATOÏDE ARTRITIS ....................................................................................................................................... 38
INLEIDING ................................................................................................................................................................ 38
PATHOGENESE .......................................................................................................................................................... 39
DIAGNOSE ............................................................................................................................................................... 39
BEHANDELING .......................................................................................................................................................... 42
EXTRA-ARTICULAIRE MANIFESTATIES ................................................................................................................................ 43
POLYMYALGIE RHEUMATICA .......................................................................................................................................... 44
CASUISTIEK .............................................................................................................................................................. 46
KRISTALARTRITIS !! ............................................................................................................................................. 48
KRISTALVORMING ....................................................................................................................................................... 48
JICHT ...................................................................................................................................................................... 48
CPPD .................................................................................................................................................................... 54
HADD .................................................................................................................................................................... 55
IN DE PRAKTIJK ........................................................................................................................................................... 57
INFILTRATIETECHNIEKEN ................................................................................................................................... 60
RICHTLIJNEN US EN EU ............................................................................................................................................... 60
PRODUCTEN ............................................................................................................................................................. 60
DISCUSSIEPUNTEN ..................................................................................................................................................... 62
BEHANDELMENU........................................................................................................................................................ 63
1
,BEWEGEN ALS THERAPIE? BLESSUREPREVENTIE ................................................................................................ 65
RUGPIJN EN ARTROSE .................................................................................................................................................. 65
HET HART ................................................................................................................................................................. 65
COGNITIEF ............................................................................................................................................................... 66
OVERGEWICHT EN DIABETES ......................................................................................................................................... 66
EVENWICHT .............................................................................................................................................................. 66
AANDOENINGEN ZENUWSTELSEL .................................................................................................................................... 67
WOMEN’S HEALTH ..................................................................................................................................................... 67
WAT KUNNEN JULLIE DOEN? ......................................................................................................................................... 68
BLESSUREPREVENTIE: 10 LESSEN ................................................................................................................................... 68
MULTIDISCIPLINAIR TEAM .................................................................................................................................. 71
KINESIST .................................................................................................................................................................. 71
ERGOTHERAPIE.......................................................................................................................................................... 72
ANDERE................................................................................................................................................................... 72
ASAFWIJKINGEN WERVELZUIL: SCOLIOSE .......................................................................................................... 73
ANATOMIE ................................................................................................................................................................ 73
CONGENITALE SCOLIOSE ............................................................................................................................................. 77
NEUROMUSCULAIRE SCOLIOSE ...................................................................................................................................... 77
IDIOPATISCHE SCOLIOSE .............................................................................................................................................. 78
SAGITTALE DISBALANS ................................................................................................................................................. 83
VOORBEELDVRAGEN EXAMEN ........................................................................................................................................ 86
ARTROSE = OSTEOARTRITIS ................................................................................................................................ 87
INLEIDING ................................................................................................................................................................ 87
PATHOFYSIOLOGIE ..................................................................................................................................................... 90
KLINISCHE KENMERKEN EN DIAGNOSE VAN OA .................................................................................................................. 93
BEHANDELING VAN OA................................................................................................................................................ 97
BOTMETABOLISME ........................................................................................................................................... 100
ANATOMIE .............................................................................................................................................................. 100
BOTVORMING.......................................................................................................................................................... 100
BOTFUNCTIE ........................................................................................................................................................... 103
OSTEOPOROSE ! .............................................................................................................................................. 105
1. DEFINITIES & PATHOGENESE .................................................................................................................................... 105
2. DIAGNOSE .......................................................................................................................................................... 107
3. RISICOFACTOREN EN SECUNDAIRE OORZAKEN.............................................................................................................. 109
4. INSCHATTEN VAN FRACTUURRISICO ........................................................................................................................... 110
5. BEHANDELING ..................................................................................................................................................... 111
OSTEOMALACIE ............................................................................................................................................... 114
WAT? ................................................................................................................................................................... 114
SYMPTOMEN ........................................................................................................................................................... 114
BLOEDANALYSE ....................................................................................................................................................... 114
BEHANDELING ........................................................................................................................................................ 114
BEELDVORMING ARTRITIS ................................................................................................................................ 115
BEELVORMINGSKWALITEIT .......................................................................................................................................... 115
BEELDVORMINGSMODALITEITEN................................................................................................................................... 116
BEELDVORMENDE BEOORDELING ................................................................................................................................. 120
BEELDVORMING VAN ARTROPATHIEËN ........................................................................................................................... 122
DUS .................................................................................................................................................................... 128
2
,!!! open vragen!!
Blauw = mogelijke examenvraag
ANAMNESE EN KLINISCH ONDERZOEK
Bij musculoskeletale problemen
1) Aanmeldklacht
a. Pijn
b. Functiestoornis
c. Vormstoornis: bv zwelling
d. Combi van ze alle 3
2) Pijnbron vinden
3) Diagnose: kan voorlopig zijn (= voorkeurdiagnose)!
Onderzoek: waar ligt de pijnbron?
- Arthron = functionele unit van het gewricht/musculoskeletaal systeem
o Anatomische gewricht: gewrichtsvlakken, meniscus (discus), gewrichtskapsel
o + ligamenten:
▪ Pezen – spieren – fascia → om gewricht in beweging te brengen
▪ Peesscheden
▪ Slijmbeurzen: waterzakjes
Materie: waarvan je vertrekt
- Vasculaire structuren
o Slagaders
o Aders
o Haarvaten
o Lymfevaten
Energie leveren voor de spieren: O2 & ATP
- Neurale structuren
o Willekeurig zenuwstelsel
o Autonoom zenuwstelsel
o Centraal zenuwstelsel
Om bewegingen te sturen
!! ex vraag: beschrijf het Arthron → verder kijken dan de klacht alleen!!
→ alles onder ‘onderzoek’ ↑ geven: anrthron = gewricht met zijn onderdelen, aansturing & doorbloeding
ANAMNESE EN INSPECTIE
ANAMNESE
Opbouw
1) Huidige klachten
o Lokalisatie van pijn of functiestoornis
o Tijd: wanneer treden de klachten op en sinds wanneer heeft men de klachten
o Karakter van de klacht
o Invloed: waardoor ontstaat de klacht
o Associatie: welke symptomen vergezellen de klacht
2) Ziektegeschiedenis
o Waarmee is de klacht tot hiertoe behandeld
o Waardoor worden de klachten verminderd of nemen ze toe?
o Hoe zijn de levensfuncties? (Eten, drinken, stoelgang, wateren, slaap …)
o Wanneer heeft men gelijkaardige symptomen doorgemaakt?
o Welke andere klachten heeft men nog ?
3
, 3) Sociale anamnese
o Beroep
o Sport en/of hobby
o Ongevallen
o Operatie
o Thuissituatie
o Maatschappelijke participatie: 3 delen → privé, sociaal & werk
▪ Beroep + hobby = 2/3e van wat men doet in de maatschappij
▪ Privé: jij met je geliefden
▪ Sociaal: jij met je vrienden
▪ Werk: jij met je collega’s
▪ Alles wat we doen heeft te maken met 1 van die 3 dingen
4) Medische anamnese
o Bekkenorganen: gynaecologisch, urologisch
o Buikorganen: darm, lever, maag …
o Borstorganen: hart, longen …
o Hoofd: ogen, oren, tanden …
o Psyche
5) Familiale anamnese
o Leeftijd ouders
o Chronische ziektebeelden van de ouders
o Chronische ziektebeelden van de familie
o Chronische ziektebeelden van de kinderen
o Erfelijke of familiale ziekten oa RH, suikerziekten
! Wat is volgens de patiënt de oorzaak van het probleem?
ALTIJD NAVRAGEN bij musculoskeletale problematiek:
- Nachtelijke pijn?
o Wijst vaker op een soort inflammatie → bv rheumatische pijn
- Pijntoename bij hoesten, niezen en persen?
o Verhoging intra-abdominale druk → bij discushernia: verhoogde druk over ligamentum longitudinalum
posterior zorgt voor pijn
- Pijntoename bij
o Langdurig aanhouden van dezelfde houding? (Lang staan, lang zitten, lang liggen)
o Beter in beweging? (ligamentair?)
▪ Zijn vaak hypermobiele patiënten: hebben overstrekbare gewrichten
▪ Hebben goede botten! (osteologisch zijn ze oke)
▪ Hebben geen goede ligamenten: want kunnen veel te ver bewegen met hun botten
INSPECTIE
- Gewoontebewegingen (ADL): gaan, staan, zitten, uitkleden.…
o In onderbroek en bh!
- Houding: gewoonte-, antalgische houding.…
- Vorm: veranderingen van de normale contouren
o vb. zwellingen, hypotrofie, deformaties…
- Huid: kleur, littekens, eczeem, bindweefselzones.…
- Hulpmiddelen: wandelstok, steunapparaat, korset, prothese....
BEWEGINGSONDERZOEK (A/P)
SOORTEN BEWEGINGSONDERZOEK
- Actieve bewegingen
- Geleid actieve bewegingen
4
