Introductie in de geschiedenis
van de vroegmoderne tijd
GE2V14001
Week 6 : Staatsvorming in de Vroegmoderne Tijd
Samenvatting Handboek
Part VI Politics
Surveys
The Theory and practice of politics and government 1500 – 1800
The states
Vóór en na 1500 theoretici waren zich er perfect van bewust dat scherp
tegenstrijdige standpunten te vinden waren in de grote klassieke en christelijke
teksten. Voorafgaand aan de Reformatie was geen klassieke politieke theoreticus
meer invloedrijker dan Aristoteles. Het Romeinse recht was van cruciaal belang
voor de theorie en de praktijk van de overheid, vóór en na 1500, in de eerste
plaats omdat in veel Europese landen de ontwikkeling van het kerkelijk recht
plaatsvond. Ten tweede speelden advocaten die het hadden gestudeerd aan
universiteiten een hoofdrol in het bestuur van kerk en staat. De Reformatie
markeerde een keerpunt in politieke ideeën, vooral met betrekking tot de
cruciale kwestie van verzet van de overheid.
Overtuigingsinstrumenten
Regeerders zetten een breed scala aan instrumenten in om hun onderwerpen de
morele waarde en het nut van gehoorzaamheid en naleving over te brengen. Van
de tweede helft van de 15e eeuw hebben literaire vormen van overreding dankzij
de uitvinding van de drukpers enorm veel diffusiemogelijkheden gekregen. Er
was meer dan één manier om de relatie tussen de monarch en de politieke
gemeenschappen die ze bestuurden te begrijpen. Een hardnekkig beeld,
afkomstig uit de antieke wereld, was dat van de koning als hoofd van de
lichaamspolitiek, die het koninkrijk vertegenwoordigde als zijn afgevaardigde,
wiens gezag daaraan ontleende. Een ander beeld stelde de koning voor als
personificatie van het koninkrijk.
Publieke financiën
De geschiedenis van de staatsfinanciën in deze periode vertoont een soortgelijke
mix van innovatie en continuïteit. In Frankrijk, Engeland en Italië waren directe
en indirecte belastingen en regres door heerserskredieten van banken te vinden
in de late middeleeuwen, zoals in Nederland, zoals lijfrentes, zoals in Nederland.
Fiscale regimes in Europa verschilden sterk.
Oorlogvoering en diplomatie
Het diplomatieke gedrag was in de 15e eeuw radicaal veranderd door de
introductie van de ingezeten ambassadeurs door de Italianen, een innovatie die
al snel werd overgenomen door de grote Europese mogendheden. Er werd ook
beweerd dat er een revolutie was in het voeren van oorlogsvoering in deze
, periode, die de macht van de staten die het ervoeren aanzienlijk verbeterde om
externe vijanden te weerstaan en binnenlandse te onderdrukken.
Sociaal beleid
In de 16e en vroege 17e eeuw zorgden de demografische groei en de import van
edelmetaal uit Spaans-Amerika voor een duidelijke stijging van de prijzen en de
daarmee gepaard gaande toename van armoede, werkloosheid en landloperij.
Sommige regeringen hebben wetgeving gebruikt om deze problemen vaak met
nieuwe kenmerken aan te pakken.
Linialen en onderwerpen
Verschillende vroegmoderne staten waren samengestelde monarchieën,
bestaande uit verschillende volkeren en provincies met hun eigen privileges en
instructies die zorgvuldige heersers moesten respecteren. Een veel voorkomende
oorzaak van dergelijke omwentelingen was het falen van heersers om hun nobele
onderwerpen te beheren. Ze verwachtten een patronage van de heerser te
ontvangen, in de vorm van landerijen, titels of pensioenen, en te worden
geraadpleegd over beleidskwesties. Edelmannen speelden een cruciale rol in de
regering. Onder de adel gerangschikt de handelaren, een vitale bron van
belastinginkomsten en leningen, waarvan de commerciële en industriële
ondernemingen steeds meer de voorkeur kregen van heersers die een later
handelsstelsel nastreefden, ontworpen om de bevolking van Europa te
stimuleren, waren echter boeren, die Europeanen voorzagen.
18e-eeuwse ontwikkelingen
In de achttiende eeuw bleef de monarchie de belangrijkste regeringsvorm, maar
de republikeinse overheid onderscheidde zich. Zoals zo vaak in de Engelse
geschiedenis was oorlog de meest effectieve promotor van de groei van het
parlement gebleken. Hoewel deze ontwikkelingen neerkwamen op een
vermindering van de macht van de Britse monarchie, hielpen ze ook om het
vreselijke lot van de Bourbon-revival te vermijden. Religie bleef ook een centrale
rol spelen in het leven van de overgrote meerderheid van de Europeanen, hoewel
de Verlichting beweging frequenter aanvallen op de bevoegdheden van de
Katholieke Kerk en het Ancien Regime aanmoedigde. Verlichtingsideeën waren
politiek van belang, omdat ze zich in staat toonden om het enthousiasme van
heersers zo divers te maken.
Beoordeling
Er zijn weinig duidelijke grenzen zijn tussen de middeleeuwen en de
vroegmoderne tijd. De Reformatie markeerde echter een scherpe breuk met het
verleden. Niet alleen in de gevolgen ervan voor religieus geloof en de praktijk,
maar ook vanwege de grote impact die het had op het politieke leven en de
theorie. Tussen 1500 en 1648 waren burgerlijke en internationale conflicten
waarin religieuze ontevredenheid en verdeeldheid een sleutelrol speelden veel
meer in het oog springend dan ooit tevoren. In tegenstelling daarmee, in de 18e
eeuw, terwijl religie van fundamenteel belang bleef voor Europeanen, was het
zelden de oorzaak van gewelddadige binnenlandse of internationale conflicten,
een ontwikkeling die door verlichtingsdenkers werd begunstigd en gepromoot. In
bijna alle staten in de periode 1500 - 1800 bezetten de adel en de adel een
verheven positie in regerings- en militaire aangelegenheden. Het borgen van
patronage bleef bovendien een essentieel element in de sociale vooruitgang en
maakte het een sleutelinstrument in politiek management.
van de vroegmoderne tijd
GE2V14001
Week 6 : Staatsvorming in de Vroegmoderne Tijd
Samenvatting Handboek
Part VI Politics
Surveys
The Theory and practice of politics and government 1500 – 1800
The states
Vóór en na 1500 theoretici waren zich er perfect van bewust dat scherp
tegenstrijdige standpunten te vinden waren in de grote klassieke en christelijke
teksten. Voorafgaand aan de Reformatie was geen klassieke politieke theoreticus
meer invloedrijker dan Aristoteles. Het Romeinse recht was van cruciaal belang
voor de theorie en de praktijk van de overheid, vóór en na 1500, in de eerste
plaats omdat in veel Europese landen de ontwikkeling van het kerkelijk recht
plaatsvond. Ten tweede speelden advocaten die het hadden gestudeerd aan
universiteiten een hoofdrol in het bestuur van kerk en staat. De Reformatie
markeerde een keerpunt in politieke ideeën, vooral met betrekking tot de
cruciale kwestie van verzet van de overheid.
Overtuigingsinstrumenten
Regeerders zetten een breed scala aan instrumenten in om hun onderwerpen de
morele waarde en het nut van gehoorzaamheid en naleving over te brengen. Van
de tweede helft van de 15e eeuw hebben literaire vormen van overreding dankzij
de uitvinding van de drukpers enorm veel diffusiemogelijkheden gekregen. Er
was meer dan één manier om de relatie tussen de monarch en de politieke
gemeenschappen die ze bestuurden te begrijpen. Een hardnekkig beeld,
afkomstig uit de antieke wereld, was dat van de koning als hoofd van de
lichaamspolitiek, die het koninkrijk vertegenwoordigde als zijn afgevaardigde,
wiens gezag daaraan ontleende. Een ander beeld stelde de koning voor als
personificatie van het koninkrijk.
Publieke financiën
De geschiedenis van de staatsfinanciën in deze periode vertoont een soortgelijke
mix van innovatie en continuïteit. In Frankrijk, Engeland en Italië waren directe
en indirecte belastingen en regres door heerserskredieten van banken te vinden
in de late middeleeuwen, zoals in Nederland, zoals lijfrentes, zoals in Nederland.
Fiscale regimes in Europa verschilden sterk.
Oorlogvoering en diplomatie
Het diplomatieke gedrag was in de 15e eeuw radicaal veranderd door de
introductie van de ingezeten ambassadeurs door de Italianen, een innovatie die
al snel werd overgenomen door de grote Europese mogendheden. Er werd ook
beweerd dat er een revolutie was in het voeren van oorlogsvoering in deze
, periode, die de macht van de staten die het ervoeren aanzienlijk verbeterde om
externe vijanden te weerstaan en binnenlandse te onderdrukken.
Sociaal beleid
In de 16e en vroege 17e eeuw zorgden de demografische groei en de import van
edelmetaal uit Spaans-Amerika voor een duidelijke stijging van de prijzen en de
daarmee gepaard gaande toename van armoede, werkloosheid en landloperij.
Sommige regeringen hebben wetgeving gebruikt om deze problemen vaak met
nieuwe kenmerken aan te pakken.
Linialen en onderwerpen
Verschillende vroegmoderne staten waren samengestelde monarchieën,
bestaande uit verschillende volkeren en provincies met hun eigen privileges en
instructies die zorgvuldige heersers moesten respecteren. Een veel voorkomende
oorzaak van dergelijke omwentelingen was het falen van heersers om hun nobele
onderwerpen te beheren. Ze verwachtten een patronage van de heerser te
ontvangen, in de vorm van landerijen, titels of pensioenen, en te worden
geraadpleegd over beleidskwesties. Edelmannen speelden een cruciale rol in de
regering. Onder de adel gerangschikt de handelaren, een vitale bron van
belastinginkomsten en leningen, waarvan de commerciële en industriële
ondernemingen steeds meer de voorkeur kregen van heersers die een later
handelsstelsel nastreefden, ontworpen om de bevolking van Europa te
stimuleren, waren echter boeren, die Europeanen voorzagen.
18e-eeuwse ontwikkelingen
In de achttiende eeuw bleef de monarchie de belangrijkste regeringsvorm, maar
de republikeinse overheid onderscheidde zich. Zoals zo vaak in de Engelse
geschiedenis was oorlog de meest effectieve promotor van de groei van het
parlement gebleken. Hoewel deze ontwikkelingen neerkwamen op een
vermindering van de macht van de Britse monarchie, hielpen ze ook om het
vreselijke lot van de Bourbon-revival te vermijden. Religie bleef ook een centrale
rol spelen in het leven van de overgrote meerderheid van de Europeanen, hoewel
de Verlichting beweging frequenter aanvallen op de bevoegdheden van de
Katholieke Kerk en het Ancien Regime aanmoedigde. Verlichtingsideeën waren
politiek van belang, omdat ze zich in staat toonden om het enthousiasme van
heersers zo divers te maken.
Beoordeling
Er zijn weinig duidelijke grenzen zijn tussen de middeleeuwen en de
vroegmoderne tijd. De Reformatie markeerde echter een scherpe breuk met het
verleden. Niet alleen in de gevolgen ervan voor religieus geloof en de praktijk,
maar ook vanwege de grote impact die het had op het politieke leven en de
theorie. Tussen 1500 en 1648 waren burgerlijke en internationale conflicten
waarin religieuze ontevredenheid en verdeeldheid een sleutelrol speelden veel
meer in het oog springend dan ooit tevoren. In tegenstelling daarmee, in de 18e
eeuw, terwijl religie van fundamenteel belang bleef voor Europeanen, was het
zelden de oorzaak van gewelddadige binnenlandse of internationale conflicten,
een ontwikkeling die door verlichtingsdenkers werd begunstigd en gepromoot. In
bijna alle staten in de periode 1500 - 1800 bezetten de adel en de adel een
verheven positie in regerings- en militaire aangelegenheden. Het borgen van
patronage bleef bovendien een essentieel element in de sociale vooruitgang en
maakte het een sleutelinstrument in politiek management.
