H7 Geletterdheid: spellen
Principes van spelling:
Fonologisch principe: standaarduitspraak; je schrijft woorden zoals je het hoort, ook
woorden met standaard klankgroepen als oe, ui, eer, aai, ng, schr enz.
Morfologisch principe: vormovereenkomst; je schrijft woorden/woorddelen altijd op
dezelfde manier.
Etymologisch principe: herkomst van woorden; je schrijft woorden op basis van hun
herkomst. Ook woorden met de au, ou, ei, ij, ch, x, y en woorden in Oudnederlands.
Syllabisch principe: verenkelings- en verdubbelingsregel.
Ons huidige schriftsysteem is afgeleid van het klassieke Latijnse alfabet en aan de 21
letters zijn de letters j (halfklinker afgeleid van de i), u (klinkervariant van de v) en de w
(dubbele v) toegevoegd. Alfabetisch schrift betekent dat er in principe is er voor elke
klank één symbool. Logografisch schrift: voor elk begrip wordt een apart woordteken
gebruikt
Visies op spelling:
Traditionele visie: er ligt veel nadruk op het aanleren van spellingsregels en intensief
oefenen. Vaak is spelling een apart onderdeel (aparte methode).
Interactieve visie: spelling wordt geïntegreerd met stellen om te benadrukken dat
spelling een onderdeel is van de schriftelijke taalvaardigheid. Spelling krijgt een
functionele betekenis.
Spellingcategorieën is een indeling van spellingprincipes op basis van mogelijke
spellingsproblemen.
● Alfabetisch: elke klank kan gekoppeld worden aan één letterteken. Het gaat om
klankzuivere woorden en je schrijft de woorden zoals je ze hoort in de
standaarduitspraak.
● Orthografisch: specifieke spellingsproblemen zoals woorden met sch-, -aai, -ng,
open en gesloten lettergrepen.
● Morfologisch: spelling van meervouden en specifieke achtervoegsels als -sch en
-heid.
● Morfologisch-syntactisch: de grammaticale kennis die je nodig hebt voor de juiste
spelling (persoonsvorm en voltooid deelwoord bij werkwoordspelling).
● Logografisch: specifieke spellingkwesties waarbij een vaste combinatie bestaat
tussen uitspraak en schrijfwijze (bijv. /ks/ gespeld als x en /oe/ gespeld als ou in
route)
Andere spellingsproblemen die niet in de ordening passen moeten niet vergeten
worden zoals de tussenklanken, gebruik van trema’s, leestekens, hanteren van
afbreekregels en regels voor het aaneenschrijven van woorden.
, De spellingontwikkeling verloopt in drie fasen. Voorschoolse periode (ontluikende
geletterdheid) -> Groep 1-2, 3-4 (beginnende geletterdheid) -> groep 5-6, 7-8
(gevorderde geletterdheid). Afhankelijk van de mate waarin ze op dit gebied door hun
ouders gestimuleerd worden, ontwikkelen kinderen al in de voorschoolse periode
tekstvaardigheden. In de loop van de tijd gaan kinderen beseffen dat letters
samengevoegd kunnen worden tot woorden en dat de woorden die ze zien de
bouwstenen vormen van zinnen, dit heet objectivatie. Ze krijgen ook belangstelling voor
de klank van letters, auditieve objectivatie. De ontwikkeling van schrijven loopt globaal als
volgt:
1. tekenen
2. krabbelen
3. keten letteractige vormen of letters
4. een of enkele letters gebruiken voor het hele woord
5. invented spelling
Bij spellingstrategieën wordt er onderscheid gemaakt tussen directe spellingsstrategie (je
hebt een woord zo vaak gespeld dat je niet meer hoeft na te denken over hoe het wordt
gespeld) en indirecte spellingsstrategie (als je moet nadenken over hoe het woord
geschreven wordt). De volgende indirecte spellingstrategieën worden onderscheiden:
● Fonologische/auditieve strategie: een woord in afzonderlijke klanken of
klankgroepen opsplitsen en daar de bijbehorende letters voor schrijven.
Elementaire spellingshandeling als een woord wordt geanalyseerd in
afzonderlijke spraakklanken (fonemen). Klankclusterstrategie als een woord
wordt geanalyseerd in klankgroepen (ooi, eeuw, eur, nl).
● Woordbeeldstrategie/visuele strategie: een beroep doen op het woordgeheugen.
Vooral bruikbaar bij leenwoorden en bij woorden die op verschillende manieren
kunnen worden geschreven (ij of ei, au of ou, g of ch).
● Regelstrategie: bij het schrijven van een niet-klankzuiver woord een spellingregel
toepassen (in een bepaalde situatie schrijf je een klank of klankcombinatie
afwijkend). Je hoort bijv. /ies/ maar schrijft aan het eind van een meerlettergrepig
woord isch.
● Analogiestrategie: woord schrijf je door het te vergelijken met een ander woord. Je
gebruikt hierbij een zelf ontdekte regelmaat zonder dat de regels expliciet
aangeleerd zijn. Je kunt vergelijken op basis van klankvorm (slapen-schapen) of
op basis van overeenkomst in betekenis (vertrouwelijk-trouwen).
● Hulpstrategie: gebruikmaken van zelfbedachte geheugensteuntjes of
ezelsbruggetjes. Bijv ’t kofschip en aan het eind van een woord kan nooit een z/v
staan dus je schrijft poes in plaats van poez.
Principes van spelling:
Fonologisch principe: standaarduitspraak; je schrijft woorden zoals je het hoort, ook
woorden met standaard klankgroepen als oe, ui, eer, aai, ng, schr enz.
Morfologisch principe: vormovereenkomst; je schrijft woorden/woorddelen altijd op
dezelfde manier.
Etymologisch principe: herkomst van woorden; je schrijft woorden op basis van hun
herkomst. Ook woorden met de au, ou, ei, ij, ch, x, y en woorden in Oudnederlands.
Syllabisch principe: verenkelings- en verdubbelingsregel.
Ons huidige schriftsysteem is afgeleid van het klassieke Latijnse alfabet en aan de 21
letters zijn de letters j (halfklinker afgeleid van de i), u (klinkervariant van de v) en de w
(dubbele v) toegevoegd. Alfabetisch schrift betekent dat er in principe is er voor elke
klank één symbool. Logografisch schrift: voor elk begrip wordt een apart woordteken
gebruikt
Visies op spelling:
Traditionele visie: er ligt veel nadruk op het aanleren van spellingsregels en intensief
oefenen. Vaak is spelling een apart onderdeel (aparte methode).
Interactieve visie: spelling wordt geïntegreerd met stellen om te benadrukken dat
spelling een onderdeel is van de schriftelijke taalvaardigheid. Spelling krijgt een
functionele betekenis.
Spellingcategorieën is een indeling van spellingprincipes op basis van mogelijke
spellingsproblemen.
● Alfabetisch: elke klank kan gekoppeld worden aan één letterteken. Het gaat om
klankzuivere woorden en je schrijft de woorden zoals je ze hoort in de
standaarduitspraak.
● Orthografisch: specifieke spellingsproblemen zoals woorden met sch-, -aai, -ng,
open en gesloten lettergrepen.
● Morfologisch: spelling van meervouden en specifieke achtervoegsels als -sch en
-heid.
● Morfologisch-syntactisch: de grammaticale kennis die je nodig hebt voor de juiste
spelling (persoonsvorm en voltooid deelwoord bij werkwoordspelling).
● Logografisch: specifieke spellingkwesties waarbij een vaste combinatie bestaat
tussen uitspraak en schrijfwijze (bijv. /ks/ gespeld als x en /oe/ gespeld als ou in
route)
Andere spellingsproblemen die niet in de ordening passen moeten niet vergeten
worden zoals de tussenklanken, gebruik van trema’s, leestekens, hanteren van
afbreekregels en regels voor het aaneenschrijven van woorden.
, De spellingontwikkeling verloopt in drie fasen. Voorschoolse periode (ontluikende
geletterdheid) -> Groep 1-2, 3-4 (beginnende geletterdheid) -> groep 5-6, 7-8
(gevorderde geletterdheid). Afhankelijk van de mate waarin ze op dit gebied door hun
ouders gestimuleerd worden, ontwikkelen kinderen al in de voorschoolse periode
tekstvaardigheden. In de loop van de tijd gaan kinderen beseffen dat letters
samengevoegd kunnen worden tot woorden en dat de woorden die ze zien de
bouwstenen vormen van zinnen, dit heet objectivatie. Ze krijgen ook belangstelling voor
de klank van letters, auditieve objectivatie. De ontwikkeling van schrijven loopt globaal als
volgt:
1. tekenen
2. krabbelen
3. keten letteractige vormen of letters
4. een of enkele letters gebruiken voor het hele woord
5. invented spelling
Bij spellingstrategieën wordt er onderscheid gemaakt tussen directe spellingsstrategie (je
hebt een woord zo vaak gespeld dat je niet meer hoeft na te denken over hoe het wordt
gespeld) en indirecte spellingsstrategie (als je moet nadenken over hoe het woord
geschreven wordt). De volgende indirecte spellingstrategieën worden onderscheiden:
● Fonologische/auditieve strategie: een woord in afzonderlijke klanken of
klankgroepen opsplitsen en daar de bijbehorende letters voor schrijven.
Elementaire spellingshandeling als een woord wordt geanalyseerd in
afzonderlijke spraakklanken (fonemen). Klankclusterstrategie als een woord
wordt geanalyseerd in klankgroepen (ooi, eeuw, eur, nl).
● Woordbeeldstrategie/visuele strategie: een beroep doen op het woordgeheugen.
Vooral bruikbaar bij leenwoorden en bij woorden die op verschillende manieren
kunnen worden geschreven (ij of ei, au of ou, g of ch).
● Regelstrategie: bij het schrijven van een niet-klankzuiver woord een spellingregel
toepassen (in een bepaalde situatie schrijf je een klank of klankcombinatie
afwijkend). Je hoort bijv. /ies/ maar schrijft aan het eind van een meerlettergrepig
woord isch.
● Analogiestrategie: woord schrijf je door het te vergelijken met een ander woord. Je
gebruikt hierbij een zelf ontdekte regelmaat zonder dat de regels expliciet
aangeleerd zijn. Je kunt vergelijken op basis van klankvorm (slapen-schapen) of
op basis van overeenkomst in betekenis (vertrouwelijk-trouwen).
● Hulpstrategie: gebruikmaken van zelfbedachte geheugensteuntjes of
ezelsbruggetjes. Bijv ’t kofschip en aan het eind van een woord kan nooit een z/v
staan dus je schrijft poes in plaats van poez.
