NeuroAnatomie LOGOPEDIE
WERKTRAJECT 1
2019-2020
en -pathologie
,INHOUD
gedragsneurowetenschappelijk kader .............................................................................................................. 4
conceptueel kader ........................................................................................................................................ 4
bouwstenen hersenen ............................................................................................................................... 4
conceptueel biopsychosociaal kader ......................................................................................................... 4
niveaus ..................................................................................................................................................... 4
Hersen-gedragsmodel .............................................................................................................................. 4
cellulaire anatomie en neurofysiologie ............................................................................................................. 5
cellulaire neuroanatomie .............................................................................................................................. 5
zenuwcellen .............................................................................................................................................. 5
gliacellen .................................................................................................................................................11
cellulaire neuroanatomie en neuropathologie ..............................................................................................13
ziektebeelden ..........................................................................................................................................13
neuroregeneratie .................................................................................................................................... 14
cellulaire neurofysiologie ............................................................................................................................ 14
interactie cel en omgeving ...................................................................................................................... 14
rustpotentiaal .......................................................................................................................................... 17
actiepotentiaal......................................................................................................................................... 17
eigenschappen zenuwimpuls ................................................................................................................... 17
voortgeleiding ......................................................................................................................................... 17
cellulaire neurofysiologie miv neuropathologie ........................................................................................... 18
synaptische overdracht ........................................................................................................................... 18
postsynaptisch potentiaal ....................................................................................................................... 18
neurotransmitters ................................................................................................................................... 18
reuptake ................................................................................................................................................. 18
structurele neuro-anatomie ............................................................................................................................ 18
lichaamsvlakken en assen ........................................................................................................................... 18
vlakken en assen ..................................................................................................................................... 18
indeling zenuwstelsel .............................................................................................................................. 20
centraal zenuwstelsel ................................................................................................................................. 22
hersenen ................................................................................................................................................. 22
telencephalon ......................................................................................................................................... 23
diencephalon .......................................................................................................................................... 27
hersenstam ............................................................................................................................................. 28
cerebellum .............................................................................................................................................. 28
ruggenmerg ............................................................................................................................................ 29
, perifeer zenuwstelsel .................................................................................................................................. 29
craniale zenuwen .................................................................................................................................... 30
hersenvliezen en ventrikels ..........................................................................................................................31
hersenvliezen ...........................................................................................................................................31
hersenventrikels ......................................................................................................................................31
functies ................................................................................................................................................... 32
hersendoorbloeding ................................................................................................................................... 32
aanvoer en afvoer ................................................................................................................................... 32
arteria ..................................................................................................................................................... 32
beeldvorming ............................................................................................................................................. 32
cerebrale angiografie .............................................................................................................................. 32
computertomografie .............................................................................................................................. 32
MRI ......................................................................................................................................................... 32
Regional cerebral blood flow ................................................................................................................... 32
PET ......................................................................................................................................................... 32
natrium amytal infusie .............................................................................................................................33
elektromyografie .....................................................................................................................................33
Geevoceerde potentialen .........................................................................................................................33
dichotische luistertests ............................................................................................................................33
functionele neuroanatomie .............................................................................................................................33
neuro-ontogenese .......................................................................................................................................33
algemeen.................................................................................................................................................33
neuroplasticiteit.......................................................................................................................................33
ervaring ...................................................................................................................................................33
spiegelneuronen ..........................................................................................................................................33
definitie ...................................................................................................................................................33
belang .....................................................................................................................................................33
sensorische informatieverwerking .............................................................................................................. 34
algemene werking van de hersenen ........................................................................................................ 34
zintuiglijke waarneming .......................................................................................................................... 34
verbindingsneuronen .............................................................................................................................. 34
sensorische informatieverwerking: somatosensorisch en visueel ................................................................ 35
somotosensorisch systeem ..................................................................................................................... 35
zintuigcellen huid.................................................................................................................................... 35
visuele systeem ...................................................................................................................................... 35
contralaterale projectie........................................................................................................................... 35
stoornissen ............................................................................................................................................. 35
, sensorische informatieverwerking: auditief ................................................................................................ 35
verwerking .............................................................................................................................................. 35
motorische informatieverwerking............................................................................................................... 35
stoornissen ............................................................................................................................................. 35
neurologische ziektebeelden .......................................................................................................................... 36
MS .......................................................................................................................................................... 36
CVA ........................................................................................................................................................ 36
traumatisch hersenletsel ......................................................................................................................... 36
Alzheimer dementie ................................................................................................................................ 37
ALS .......................................................................................................................................................... 37
Progressieve spierdystrofie ...................................................................................................................... 37
MG .......................................................................................................................................................... 37
Polyneuropathie ..................................................................................................................................... 38
Guillain-Barré syndroom ......................................................................................................................... 38
,GEDRAGSNEUROWETENSCHAPPELIJK KADER
CONCEPTUEEL KADER
BOUWSTENEN HERSENEN
• Bouwstenen hersenen = zenuwcellen
➔ Elk afzonderlijk neuron maakt verbinding met honderden andere neuronen → indrukwekkend
communicatie netwerk ontstaat
• Hersenen = informatie verwerkend systeem
CONCEPTUEEL BIOPSYCHOSOCIAAL KADER
• Organismen hebben bepaalde verschijningsvorm (= fenotype) die afhangt van de genetische opmaak
(= genotype = endogeen) en de omgeving (= exogeen)
• Fenotypisch kan een biologisch organisme beschreven worden in verschillende componenten zoals
genen, eiwitten, cellen, weefsels, organen, orgaanstelsels → organisme is als systeem opgebouwd
waarin deze componenten een complex georganiseerd geheel vormen
• Tijdsafhankelijke veranderingen (= evoluties) zijn het resultaat van:
• Veranderingen over de generaties heen: fylogenese
• Veranderingen tijdens de individuele levensloop: ontogenese
• Veranderingen van moment tot moment: plasticiteit
• De realiteit kan op verschillende niveaus beschreven worden in gelaagde niveaus
NIVEAUS
• Biologische basiseenheid = zenuwcel
• Zenuwcellen vormen samen neurale circuits → maken deel uit van een orgaanstelsel zoals het
zenuwstelsel
• Werking van deze circuits leiden tot gedragsfuncties → stellen ons in staat om activiteiten in het
dagelijkse leven uit te voeren → bepalen ook de rol die we opnemen in de maatschappij (participatie)
• Al deze niveaus zijn ontwikkeld door een interactie tussen genetica en omgeving doorheen de tijd →
biopsychosociaal model
HERSEN-GEDRAGSMODEL
Voorbeelden:
• Een klinisch psycholoog laat een kind testen uitboeren met een eye-tracker (registratie oogbeweging)
= gedragsniveau
• Patiënt komt bij arts met klacht: hij vindt voorwerpen die hij de vorige dag heeft weggelegd niet meer
terug = activiteitenniveau
, CELLULAIRE ANATOMIE EN NEUROFYSIOLOGIE
CELLULAIRE NEUROANATOMIE
ZENUWCELLEN
• = neuronen
FUNCTIE
• Opvangen en doorsturen van informatie naar de hersenen, ordenen en interpreteren van al de
binnenkomende informatie
• Voorbereiden en uitsturen van instructies naar de perifere organen
WERKTRAJECT 1
2019-2020
en -pathologie
,INHOUD
gedragsneurowetenschappelijk kader .............................................................................................................. 4
conceptueel kader ........................................................................................................................................ 4
bouwstenen hersenen ............................................................................................................................... 4
conceptueel biopsychosociaal kader ......................................................................................................... 4
niveaus ..................................................................................................................................................... 4
Hersen-gedragsmodel .............................................................................................................................. 4
cellulaire anatomie en neurofysiologie ............................................................................................................. 5
cellulaire neuroanatomie .............................................................................................................................. 5
zenuwcellen .............................................................................................................................................. 5
gliacellen .................................................................................................................................................11
cellulaire neuroanatomie en neuropathologie ..............................................................................................13
ziektebeelden ..........................................................................................................................................13
neuroregeneratie .................................................................................................................................... 14
cellulaire neurofysiologie ............................................................................................................................ 14
interactie cel en omgeving ...................................................................................................................... 14
rustpotentiaal .......................................................................................................................................... 17
actiepotentiaal......................................................................................................................................... 17
eigenschappen zenuwimpuls ................................................................................................................... 17
voortgeleiding ......................................................................................................................................... 17
cellulaire neurofysiologie miv neuropathologie ........................................................................................... 18
synaptische overdracht ........................................................................................................................... 18
postsynaptisch potentiaal ....................................................................................................................... 18
neurotransmitters ................................................................................................................................... 18
reuptake ................................................................................................................................................. 18
structurele neuro-anatomie ............................................................................................................................ 18
lichaamsvlakken en assen ........................................................................................................................... 18
vlakken en assen ..................................................................................................................................... 18
indeling zenuwstelsel .............................................................................................................................. 20
centraal zenuwstelsel ................................................................................................................................. 22
hersenen ................................................................................................................................................. 22
telencephalon ......................................................................................................................................... 23
diencephalon .......................................................................................................................................... 27
hersenstam ............................................................................................................................................. 28
cerebellum .............................................................................................................................................. 28
ruggenmerg ............................................................................................................................................ 29
, perifeer zenuwstelsel .................................................................................................................................. 29
craniale zenuwen .................................................................................................................................... 30
hersenvliezen en ventrikels ..........................................................................................................................31
hersenvliezen ...........................................................................................................................................31
hersenventrikels ......................................................................................................................................31
functies ................................................................................................................................................... 32
hersendoorbloeding ................................................................................................................................... 32
aanvoer en afvoer ................................................................................................................................... 32
arteria ..................................................................................................................................................... 32
beeldvorming ............................................................................................................................................. 32
cerebrale angiografie .............................................................................................................................. 32
computertomografie .............................................................................................................................. 32
MRI ......................................................................................................................................................... 32
Regional cerebral blood flow ................................................................................................................... 32
PET ......................................................................................................................................................... 32
natrium amytal infusie .............................................................................................................................33
elektromyografie .....................................................................................................................................33
Geevoceerde potentialen .........................................................................................................................33
dichotische luistertests ............................................................................................................................33
functionele neuroanatomie .............................................................................................................................33
neuro-ontogenese .......................................................................................................................................33
algemeen.................................................................................................................................................33
neuroplasticiteit.......................................................................................................................................33
ervaring ...................................................................................................................................................33
spiegelneuronen ..........................................................................................................................................33
definitie ...................................................................................................................................................33
belang .....................................................................................................................................................33
sensorische informatieverwerking .............................................................................................................. 34
algemene werking van de hersenen ........................................................................................................ 34
zintuiglijke waarneming .......................................................................................................................... 34
verbindingsneuronen .............................................................................................................................. 34
sensorische informatieverwerking: somatosensorisch en visueel ................................................................ 35
somotosensorisch systeem ..................................................................................................................... 35
zintuigcellen huid.................................................................................................................................... 35
visuele systeem ...................................................................................................................................... 35
contralaterale projectie........................................................................................................................... 35
stoornissen ............................................................................................................................................. 35
, sensorische informatieverwerking: auditief ................................................................................................ 35
verwerking .............................................................................................................................................. 35
motorische informatieverwerking............................................................................................................... 35
stoornissen ............................................................................................................................................. 35
neurologische ziektebeelden .......................................................................................................................... 36
MS .......................................................................................................................................................... 36
CVA ........................................................................................................................................................ 36
traumatisch hersenletsel ......................................................................................................................... 36
Alzheimer dementie ................................................................................................................................ 37
ALS .......................................................................................................................................................... 37
Progressieve spierdystrofie ...................................................................................................................... 37
MG .......................................................................................................................................................... 37
Polyneuropathie ..................................................................................................................................... 38
Guillain-Barré syndroom ......................................................................................................................... 38
,GEDRAGSNEUROWETENSCHAPPELIJK KADER
CONCEPTUEEL KADER
BOUWSTENEN HERSENEN
• Bouwstenen hersenen = zenuwcellen
➔ Elk afzonderlijk neuron maakt verbinding met honderden andere neuronen → indrukwekkend
communicatie netwerk ontstaat
• Hersenen = informatie verwerkend systeem
CONCEPTUEEL BIOPSYCHOSOCIAAL KADER
• Organismen hebben bepaalde verschijningsvorm (= fenotype) die afhangt van de genetische opmaak
(= genotype = endogeen) en de omgeving (= exogeen)
• Fenotypisch kan een biologisch organisme beschreven worden in verschillende componenten zoals
genen, eiwitten, cellen, weefsels, organen, orgaanstelsels → organisme is als systeem opgebouwd
waarin deze componenten een complex georganiseerd geheel vormen
• Tijdsafhankelijke veranderingen (= evoluties) zijn het resultaat van:
• Veranderingen over de generaties heen: fylogenese
• Veranderingen tijdens de individuele levensloop: ontogenese
• Veranderingen van moment tot moment: plasticiteit
• De realiteit kan op verschillende niveaus beschreven worden in gelaagde niveaus
NIVEAUS
• Biologische basiseenheid = zenuwcel
• Zenuwcellen vormen samen neurale circuits → maken deel uit van een orgaanstelsel zoals het
zenuwstelsel
• Werking van deze circuits leiden tot gedragsfuncties → stellen ons in staat om activiteiten in het
dagelijkse leven uit te voeren → bepalen ook de rol die we opnemen in de maatschappij (participatie)
• Al deze niveaus zijn ontwikkeld door een interactie tussen genetica en omgeving doorheen de tijd →
biopsychosociaal model
HERSEN-GEDRAGSMODEL
Voorbeelden:
• Een klinisch psycholoog laat een kind testen uitboeren met een eye-tracker (registratie oogbeweging)
= gedragsniveau
• Patiënt komt bij arts met klacht: hij vindt voorwerpen die hij de vorige dag heeft weggelegd niet meer
terug = activiteitenniveau
, CELLULAIRE ANATOMIE EN NEUROFYSIOLOGIE
CELLULAIRE NEUROANATOMIE
ZENUWCELLEN
• = neuronen
FUNCTIE
• Opvangen en doorsturen van informatie naar de hersenen, ordenen en interpreteren van al de
binnenkomende informatie
• Voorbereiden en uitsturen van instructies naar de perifere organen