Kritisch denken, 52 denkfouten
1. Achteraffout (blz. 52): hindsight bias. ‘Ik heb het altijd al gezegd houding’. achteraf blijkt alles
alleen maar op die ene, begrijpelijke manier verlopen te kunnen zijn. We nemen aan dat we
betere voorspellerszijn dan we in werkelijkheid zijn.
2. Action bias (blz. 142): in onduidelijke situaties voelen we de drang om iets te doen, het maakt
niet uit of dit helpt of niet. Geneigd om snel in actie te komen.
3. Afkeer van verlies (blz. 109): verlies weegt altijd zwaarder dan winst (honderd euro verlies is
erger dan dat 100 euro winst je blij maakt).
4. Alternatieve paden (blz. 130): risico is niet direct zichtbaar, bedenk daarom je alternatieve
paden.
5. Anker (blz. 103): als we een schatting maken, gebruiken we ankers. We nemen iets bekends en
zoeken zo onze weg in het onbekende.
6. Association bias (blz. 157): valse kennis ontstaat en heeft invloed op je besluiten. Bijv. iemand
die slecht nieuws brengt vindt je meteen onsympathiek.
7. Authority bias (blz. 37): we zijn tegenover meningen van experts veel minder sceptisch dan
tegenover meningen van derden. Bovendien gehoorzamen we autoriteiten, ook als het rationeel
of moreel niet zinvol is. Deskundigen kunnen het ook fout hebben Peterson zaak.
8. Availability bias (blz. 43): beschikbaarheidsfout. We vormen ons een beeld van de wereld aan de
hand van het gemak waarmee ons voorbeelden te binnen schieten. Als iets vaak wordt herhaald,
is het voor ons brein makkelijker om dat weer op te roepen
9. Base-rate neglect (blz. 97): representativiteitsfout. Waarschijnlijkheid wordt verward met
aannemelijkheid. Denk aan de zaak Vaatstra: de moordenaar zou te vinden zijn in het
asielzoekerscentrum (maar de Friese populatie is veel groter).
10. Beginnersgeluk (blz. 160): we laten ons verleiden door beginnersgeluk. Bijv. als je in de casino
voor het eerst geld inzet en je wint meteen, ben je bereid meer in te leggen en verder te gaan. Als
je bij de eerste keer inleggen verliest, zul je minder snel verder spelen en meer inleggen.
11. Chauffeurskennis (blz. 55): mensen die doen alsof ze iets weten, maar ze verspreiden loze
informatie. Bijvoorbeeld nieuwslezers en soms ook journalisten. Wantrouw chauffeurskennis.
12. Cognitieve dissonantie (blz. 163): achteraf een bepaalde draai geven aan een zaak in plaats van
eraan toe te geven. Je praat je gedrag goed, terwijl dit niet goed te praten valt, want je gedrag
komt niet overeen met wat je bijvoorbeeld wilde bereiken. Bijv. afvallen, maar je praat dat ene
taartje goed.
13. Confirmation bias (deel 1) (blz. 31): de neiging nieuwe informatie zo te interpreteren dat die met
onze bestaande theorieën, levensbeschouwing en overtuigingen overeenkomt. Nieuwe
informatie die in tegenspraak is met onze bestaande meningen filteren we weg. De eerst-wordt-
het-erger-val is een variant van deze denkfout.
14. Confirmation bias (deel 2) (blz. 34): we zien bevestiging in alles wat we geloven. Voer strijd tegen
de confirmation bias en ga op zoek naar disconfirming evidence (tegenbewijs). De eerst-wordt-
het-erger-val is een variant van deze denkfout.
15. Conjunction fallacy (blz. 136): belangrijk is het onderscheid tussen intuïtief en bewust denken.
Het intuïtieve denken heeft een zwak voor plausibele verhalen. Bij belangrijke beslissingen doe je
er goed aan het intuïtieve denken niet te volgen.
16. Contrast-effect (blz. 40): we beschouwen iets alsmooier, duurder, groter als we tegelijk iets
lelijks, goedkoops, klein etc. Voor ons zien.We hebben moeite met absolute beoordelingen. Bijv.
je koopt leren automeubelen voor €3000, dat is niks vergeleken met de auto die €60.000 kostte.
17. Controle-illusie (blz. 58): de wereld willen beïnvloeden door goede gedachten uit te zenden. De
neiging te geloven dat we iets kunnen controleren of beïnvloeden waarover we objectief gezien
geen macht hebben. Voorbeeld: zacht gooien met een dobbelsteen om een laag cijfer te krijgen
en andersom met hard gooien.
1. Achteraffout (blz. 52): hindsight bias. ‘Ik heb het altijd al gezegd houding’. achteraf blijkt alles
alleen maar op die ene, begrijpelijke manier verlopen te kunnen zijn. We nemen aan dat we
betere voorspellerszijn dan we in werkelijkheid zijn.
2. Action bias (blz. 142): in onduidelijke situaties voelen we de drang om iets te doen, het maakt
niet uit of dit helpt of niet. Geneigd om snel in actie te komen.
3. Afkeer van verlies (blz. 109): verlies weegt altijd zwaarder dan winst (honderd euro verlies is
erger dan dat 100 euro winst je blij maakt).
4. Alternatieve paden (blz. 130): risico is niet direct zichtbaar, bedenk daarom je alternatieve
paden.
5. Anker (blz. 103): als we een schatting maken, gebruiken we ankers. We nemen iets bekends en
zoeken zo onze weg in het onbekende.
6. Association bias (blz. 157): valse kennis ontstaat en heeft invloed op je besluiten. Bijv. iemand
die slecht nieuws brengt vindt je meteen onsympathiek.
7. Authority bias (blz. 37): we zijn tegenover meningen van experts veel minder sceptisch dan
tegenover meningen van derden. Bovendien gehoorzamen we autoriteiten, ook als het rationeel
of moreel niet zinvol is. Deskundigen kunnen het ook fout hebben Peterson zaak.
8. Availability bias (blz. 43): beschikbaarheidsfout. We vormen ons een beeld van de wereld aan de
hand van het gemak waarmee ons voorbeelden te binnen schieten. Als iets vaak wordt herhaald,
is het voor ons brein makkelijker om dat weer op te roepen
9. Base-rate neglect (blz. 97): representativiteitsfout. Waarschijnlijkheid wordt verward met
aannemelijkheid. Denk aan de zaak Vaatstra: de moordenaar zou te vinden zijn in het
asielzoekerscentrum (maar de Friese populatie is veel groter).
10. Beginnersgeluk (blz. 160): we laten ons verleiden door beginnersgeluk. Bijv. als je in de casino
voor het eerst geld inzet en je wint meteen, ben je bereid meer in te leggen en verder te gaan. Als
je bij de eerste keer inleggen verliest, zul je minder snel verder spelen en meer inleggen.
11. Chauffeurskennis (blz. 55): mensen die doen alsof ze iets weten, maar ze verspreiden loze
informatie. Bijvoorbeeld nieuwslezers en soms ook journalisten. Wantrouw chauffeurskennis.
12. Cognitieve dissonantie (blz. 163): achteraf een bepaalde draai geven aan een zaak in plaats van
eraan toe te geven. Je praat je gedrag goed, terwijl dit niet goed te praten valt, want je gedrag
komt niet overeen met wat je bijvoorbeeld wilde bereiken. Bijv. afvallen, maar je praat dat ene
taartje goed.
13. Confirmation bias (deel 1) (blz. 31): de neiging nieuwe informatie zo te interpreteren dat die met
onze bestaande theorieën, levensbeschouwing en overtuigingen overeenkomt. Nieuwe
informatie die in tegenspraak is met onze bestaande meningen filteren we weg. De eerst-wordt-
het-erger-val is een variant van deze denkfout.
14. Confirmation bias (deel 2) (blz. 34): we zien bevestiging in alles wat we geloven. Voer strijd tegen
de confirmation bias en ga op zoek naar disconfirming evidence (tegenbewijs). De eerst-wordt-
het-erger-val is een variant van deze denkfout.
15. Conjunction fallacy (blz. 136): belangrijk is het onderscheid tussen intuïtief en bewust denken.
Het intuïtieve denken heeft een zwak voor plausibele verhalen. Bij belangrijke beslissingen doe je
er goed aan het intuïtieve denken niet te volgen.
16. Contrast-effect (blz. 40): we beschouwen iets alsmooier, duurder, groter als we tegelijk iets
lelijks, goedkoops, klein etc. Voor ons zien.We hebben moeite met absolute beoordelingen. Bijv.
je koopt leren automeubelen voor €3000, dat is niks vergeleken met de auto die €60.000 kostte.
17. Controle-illusie (blz. 58): de wereld willen beïnvloeden door goede gedachten uit te zenden. De
neiging te geloven dat we iets kunnen controleren of beïnvloeden waarover we objectief gezien
geen macht hebben. Voorbeeld: zacht gooien met een dobbelsteen om een laag cijfer te krijgen
en andersom met hard gooien.
