Samenvatting focus op eer
1. de politiële aanpak van gewelddadige eerzaken in Nederland
1.1 politiewerk in de multi-etnische samentelling
1.1.1 een veranderende samenleving
Niets duurt voort, behalve verandering. Veranderingen komen in verschillende gedaanten tot ons. Zo
is er in Nederland ook wat veranderd wat betreft etnische achtergronden van de bevolking. Geen
bevolking bestaat maar uit mensen die op eigen grondgebied zijn geboren. Er is altijd in- en
uitstroom. Migranten kwamen vaak naar NL vanwege de economie en godsdienstvrijheid. Sinds de
jaren 60 kwam er ook een nieuwe groep: gastarbeiders. Daarnaast bracht de onafhankelijkheid van
voormalige Nederlandse koloniën in het Caraïbische gebied en Azië migranten naar NL. Ook leidden
politieke conflicten in buitenland tot opname van vluchtelingen en had ontwikkeling en uitbreiding
van de EU tot gevolg dat inwoners van andere lidstaten zich in NL vestigden.
1.1.2 taken van de politie
Alle veranderingen hebben gevolgen voor vraagstukken op het terrein van criminaliteit en veiligheid.
Er zijn vormen of uitingen van criminaliteit waarbij de culturele achtergrond van allochtonen een
belangrijke factor kan van invloed zijn; bijv. bij voodoo om mensen onder druk te zetten of
gewelddadige eerkwesties. Daarnaast kunnen migranten en nakomelingen zowel in actieve als
passieve zin te maken krijgen met vormen van intolerantie en discriminatie.
Hoewel bij de politie in NL de laatste jaren grote veranderingen hebben plaatsgevonden,
zoals nationale politie, is het takenpakket niet veranderend. Artikel 3 van de politiewet vat bondig
het takenpakket samen: de politie heeft tot taak in ondergeschiktheid aan het bevoegd gezag en in
overeenstemming met geldende rechtsregels te zorgen voor de daadwerkelijke handhaving van de
rechtsorde en het verlenen van hulp aan hen die deze behoeven.
1.2 politiële aandacht voor gewelddadige eerzaken
1.2.1 ontstaan van de politiële aanpak
In 1976 heeft zich een voorval voorgedaan, waarbij een Turkse man werd doodgeschoten, omdat hij
de zus van de schutter had verkracht en een verhouding zou hebben gehad met een andere vrouw
die op dat moment in de ruimte zat. Daarnaast zou het slachtoffer nog tweemaal hebben geprobeerd
de man van de zus te vermoorden. De politie kon de zaak weldegelijk oplossen, maar kwam niet
achter het motief van de dader. Dit kwam omdat de politie in NL in die dagen amper ervaring had
met dit soort zaken met veel betrokkenen die familie van elkaar zijn of andere intieme banden met
elkaar onderhouden en waarbij eeropvattingen rond familie, seksualiteit en het gebruik van geweld
een rol spelen. Bij de beschrijving van deze zaak viel in het algemeen politieblad de term ‘eerwraak’,
waarmee het zuiveren van de aangetaste familie-eer wordt bedoeld als motief voor het gebruikte
geweld.
Rond 2000 kwam er meer structurele aandacht voor geweld uit naam van eer. Het lot van
vrouwen die onder dwang leven, meten vluchten of slachtoffer zijn van geweld kreeg de nodige
aandacht in de media en genereert door verontwaardiging over de ernst van het geweld en de aard
van het motief ook aandacht uit vanuit de politiek en beleid. Ayaan Hirsi Ali maakte zich naar
aanleiding van een eermoord sterk voor een afzonderlijke strafbaarstelling van eerwraak in het
Wetboek van Strafrecht. Die apart strafbaarstelling zou er niet komen, omdat volgens toenmalig
minister Verdonk het strafrecht genoeg middelen bood om eerwraak op te sporen en te vervolgen.
Sommige deskundigen vroegen zich af of alle gevallen wel terecht onder eerwraak vielen.
Sommige gevallen gingen niet om eerwraak, maar hom het doden vanuit mannelijke trots. De vrouw
, had zich dan netjes gedragen, was allen van huis weggegaan omdat ze het niet meer uithield met
haar man. Voor nabestaanden is het een essentieel verschil: het labelen als eerwraak voelt als en
trap nageven aan het slachtoffer door zijn of haar zedelijk gedrag te bekritiseren en als oorzaak aan
te wijzen van het ondergane geweld. Uiteindelijk kwam het begrip ‘eergerelateerd geweld’ in zwang.
Er ontstond meer behoefte aan inzicht in dit geweld. Er werd een pilotproject gestart; van
2004-2006. De algemene doelstelling was tweeledig: enerzijds werd gestreefd naar een zo goed
mogelijke preventie en bescherming van potentiële slachtoffers van eergerelateerd geweld en
anderzijds werd getracht inzicht te verschaffen in de achtergronden en de aard van eergerelateerd
zaken, waarmee de politie in praktijk te maken krijgt. Deze doelstellingen werden vertaald naar de
volgende opdrachten:
- het beschrijven van de manier waarop eergerelateerd geweld door de politie wordt
behandeld.
- Het komen tot een voorstel voor een adequate registratie van eergerelateerd geweld
- Het analyseren van gegevens uit de registratie
- Verbreiding van kennis over het onderwerp onder politieambtenaren en het ontwikkelen van
een overdraagbare aanpak
- Verbetering van de signalering van eergerelateerd geweld.
Op basis van die resultaten is onder meer een methode voor herkenning, aanpak en registratie van
eergerelateerd geweld tot stand gekomen die de standaard is geworden voor Nederlandse politie.
De politie heet ook de Tweede kamer in 2005verzocht passende maatregelen te treffen met
het doel de aanpak van eergerelateerd geweld breed te verspreiden. In 2006 ging een vijfjarig
interdepartementaal beleidsprogramma van start. Deze omvatte 4 thema’s: maatschappelijke
preventie, bescherming en opvang, strafrechtelijke aanpak en lokaal bestuurlijke aanpak. Vanuit die
thema’s ontstonden 3 deelprojecten: maatschappelijke preventie, bescherming en strafrechtelijke
aanpak. Op die terreinen is gestreefd naar betere weerbaarheid van slachtoffers en
risicogemeenschappen, voor hulpverleners en betere mogelijkheden om eergerelateerd geweld te
herkennen en meer opties daadwerkelijk te kunnen helpen en een betere onderlinge samenwerking,
meer contact tussen betroken instellingen en gemeenschappen waarbinnen de problemen spelen,
voldoende opvangplaatsen voor slachtoffers, een adequate wijze van opsporen en vervolgen door
politie en justitie, inzicht in eergerelateerd geweld op basis van gedegen en feitelijk onderzoek, een
opzet voor eenduidige registratie van eerzaken en een integrale samenwerking tussen politie,
vrouwenopvang, het OM en andere relevante instanties.
Na de pilot is een begin gemaakt met de inrichting van het Landelijk Expertise Centrum Eer
Gerelateerd Geweld (LEC EGG). Deze richt zich op 5 taken:
- Operationele advisering en ondersteuning op basis van de methode LEC EGG; complexe zaken
waarbij rekening wordt gehouden met een geschonden eergevoel als motief kunnen door
daartoe aangewezen contactpersonen van de politie worden voorgelegd aan het LEC EGG.
Ook immigratie- en naturalisatiedienst kunnen een beroep doen op LEC EGG. Het centrum
neemt de zaak dan niet over, ze beperken zicht advies en ondersteuning waarbij de
eenheden of instellingen zelf verantwoordelijk blijven voor de verdere afhandeling.
Voorwaarde voor het inroepen van hulp van LEC EGG is dat het conform de landelijke
methode LEC EGG gewerkt wordt.
- Wetenschappelijk onderzoek; dit onderzoek is gericht op het verbeteren en ontwikkelen van
methoden en technieken ten behoeve van de signalering en aanpak van geweld uit naam van
eer. Hiervoor is kennis nodig over achtergronden en dynamiek van eerzaken; er wordt ook
verkennend en verdiepend onderzoek naar specifieke kenmerken van casuïstiek gedaan.
1. de politiële aanpak van gewelddadige eerzaken in Nederland
1.1 politiewerk in de multi-etnische samentelling
1.1.1 een veranderende samenleving
Niets duurt voort, behalve verandering. Veranderingen komen in verschillende gedaanten tot ons. Zo
is er in Nederland ook wat veranderd wat betreft etnische achtergronden van de bevolking. Geen
bevolking bestaat maar uit mensen die op eigen grondgebied zijn geboren. Er is altijd in- en
uitstroom. Migranten kwamen vaak naar NL vanwege de economie en godsdienstvrijheid. Sinds de
jaren 60 kwam er ook een nieuwe groep: gastarbeiders. Daarnaast bracht de onafhankelijkheid van
voormalige Nederlandse koloniën in het Caraïbische gebied en Azië migranten naar NL. Ook leidden
politieke conflicten in buitenland tot opname van vluchtelingen en had ontwikkeling en uitbreiding
van de EU tot gevolg dat inwoners van andere lidstaten zich in NL vestigden.
1.1.2 taken van de politie
Alle veranderingen hebben gevolgen voor vraagstukken op het terrein van criminaliteit en veiligheid.
Er zijn vormen of uitingen van criminaliteit waarbij de culturele achtergrond van allochtonen een
belangrijke factor kan van invloed zijn; bijv. bij voodoo om mensen onder druk te zetten of
gewelddadige eerkwesties. Daarnaast kunnen migranten en nakomelingen zowel in actieve als
passieve zin te maken krijgen met vormen van intolerantie en discriminatie.
Hoewel bij de politie in NL de laatste jaren grote veranderingen hebben plaatsgevonden,
zoals nationale politie, is het takenpakket niet veranderend. Artikel 3 van de politiewet vat bondig
het takenpakket samen: de politie heeft tot taak in ondergeschiktheid aan het bevoegd gezag en in
overeenstemming met geldende rechtsregels te zorgen voor de daadwerkelijke handhaving van de
rechtsorde en het verlenen van hulp aan hen die deze behoeven.
1.2 politiële aandacht voor gewelddadige eerzaken
1.2.1 ontstaan van de politiële aanpak
In 1976 heeft zich een voorval voorgedaan, waarbij een Turkse man werd doodgeschoten, omdat hij
de zus van de schutter had verkracht en een verhouding zou hebben gehad met een andere vrouw
die op dat moment in de ruimte zat. Daarnaast zou het slachtoffer nog tweemaal hebben geprobeerd
de man van de zus te vermoorden. De politie kon de zaak weldegelijk oplossen, maar kwam niet
achter het motief van de dader. Dit kwam omdat de politie in NL in die dagen amper ervaring had
met dit soort zaken met veel betrokkenen die familie van elkaar zijn of andere intieme banden met
elkaar onderhouden en waarbij eeropvattingen rond familie, seksualiteit en het gebruik van geweld
een rol spelen. Bij de beschrijving van deze zaak viel in het algemeen politieblad de term ‘eerwraak’,
waarmee het zuiveren van de aangetaste familie-eer wordt bedoeld als motief voor het gebruikte
geweld.
Rond 2000 kwam er meer structurele aandacht voor geweld uit naam van eer. Het lot van
vrouwen die onder dwang leven, meten vluchten of slachtoffer zijn van geweld kreeg de nodige
aandacht in de media en genereert door verontwaardiging over de ernst van het geweld en de aard
van het motief ook aandacht uit vanuit de politiek en beleid. Ayaan Hirsi Ali maakte zich naar
aanleiding van een eermoord sterk voor een afzonderlijke strafbaarstelling van eerwraak in het
Wetboek van Strafrecht. Die apart strafbaarstelling zou er niet komen, omdat volgens toenmalig
minister Verdonk het strafrecht genoeg middelen bood om eerwraak op te sporen en te vervolgen.
Sommige deskundigen vroegen zich af of alle gevallen wel terecht onder eerwraak vielen.
Sommige gevallen gingen niet om eerwraak, maar hom het doden vanuit mannelijke trots. De vrouw
, had zich dan netjes gedragen, was allen van huis weggegaan omdat ze het niet meer uithield met
haar man. Voor nabestaanden is het een essentieel verschil: het labelen als eerwraak voelt als en
trap nageven aan het slachtoffer door zijn of haar zedelijk gedrag te bekritiseren en als oorzaak aan
te wijzen van het ondergane geweld. Uiteindelijk kwam het begrip ‘eergerelateerd geweld’ in zwang.
Er ontstond meer behoefte aan inzicht in dit geweld. Er werd een pilotproject gestart; van
2004-2006. De algemene doelstelling was tweeledig: enerzijds werd gestreefd naar een zo goed
mogelijke preventie en bescherming van potentiële slachtoffers van eergerelateerd geweld en
anderzijds werd getracht inzicht te verschaffen in de achtergronden en de aard van eergerelateerd
zaken, waarmee de politie in praktijk te maken krijgt. Deze doelstellingen werden vertaald naar de
volgende opdrachten:
- het beschrijven van de manier waarop eergerelateerd geweld door de politie wordt
behandeld.
- Het komen tot een voorstel voor een adequate registratie van eergerelateerd geweld
- Het analyseren van gegevens uit de registratie
- Verbreiding van kennis over het onderwerp onder politieambtenaren en het ontwikkelen van
een overdraagbare aanpak
- Verbetering van de signalering van eergerelateerd geweld.
Op basis van die resultaten is onder meer een methode voor herkenning, aanpak en registratie van
eergerelateerd geweld tot stand gekomen die de standaard is geworden voor Nederlandse politie.
De politie heet ook de Tweede kamer in 2005verzocht passende maatregelen te treffen met
het doel de aanpak van eergerelateerd geweld breed te verspreiden. In 2006 ging een vijfjarig
interdepartementaal beleidsprogramma van start. Deze omvatte 4 thema’s: maatschappelijke
preventie, bescherming en opvang, strafrechtelijke aanpak en lokaal bestuurlijke aanpak. Vanuit die
thema’s ontstonden 3 deelprojecten: maatschappelijke preventie, bescherming en strafrechtelijke
aanpak. Op die terreinen is gestreefd naar betere weerbaarheid van slachtoffers en
risicogemeenschappen, voor hulpverleners en betere mogelijkheden om eergerelateerd geweld te
herkennen en meer opties daadwerkelijk te kunnen helpen en een betere onderlinge samenwerking,
meer contact tussen betroken instellingen en gemeenschappen waarbinnen de problemen spelen,
voldoende opvangplaatsen voor slachtoffers, een adequate wijze van opsporen en vervolgen door
politie en justitie, inzicht in eergerelateerd geweld op basis van gedegen en feitelijk onderzoek, een
opzet voor eenduidige registratie van eerzaken en een integrale samenwerking tussen politie,
vrouwenopvang, het OM en andere relevante instanties.
Na de pilot is een begin gemaakt met de inrichting van het Landelijk Expertise Centrum Eer
Gerelateerd Geweld (LEC EGG). Deze richt zich op 5 taken:
- Operationele advisering en ondersteuning op basis van de methode LEC EGG; complexe zaken
waarbij rekening wordt gehouden met een geschonden eergevoel als motief kunnen door
daartoe aangewezen contactpersonen van de politie worden voorgelegd aan het LEC EGG.
Ook immigratie- en naturalisatiedienst kunnen een beroep doen op LEC EGG. Het centrum
neemt de zaak dan niet over, ze beperken zicht advies en ondersteuning waarbij de
eenheden of instellingen zelf verantwoordelijk blijven voor de verdere afhandeling.
Voorwaarde voor het inroepen van hulp van LEC EGG is dat het conform de landelijke
methode LEC EGG gewerkt wordt.
- Wetenschappelijk onderzoek; dit onderzoek is gericht op het verbeteren en ontwikkelen van
methoden en technieken ten behoeve van de signalering en aanpak van geweld uit naam van
eer. Hiervoor is kennis nodig over achtergronden en dynamiek van eerzaken; er wordt ook
verkennend en verdiepend onderzoek naar specifieke kenmerken van casuïstiek gedaan.
