11 COMMUNICATIE IN DE ONDERWIJSPRAKTIJK
1 INLEIDING
Communiceren = kerncompetentie als leerkracht met leerlingen, ouders, collega’s, schoolteam…
2 COMMUNICATIE AFGEBAKEND BINNEN DE KLASCONTEXT
2.1 NAAR EEN DEFINTIE VAN COMMUNICATIE
Definitie ≠ eenduidig; afhankelijk van evolutie en theoretische invalshoek
o Communicatie als activiteit of gedrag (processchool)
o Communicatie als werking of sociaal-culturele overdracht (semiotische school)
Voorwaarden:
1. Er wordt een boodschap uitgestuurd door de zender
2. Proces dat bestaat uit het doorlopen van verschillende fasen of stappen
3. Dynamisch, geen statisch proces, een voortdurende wisselwerking
Communicatiemodellen
1940: lineair één-richtingsproces ziet ontvanger als niet-actieve deelnemer van het proces
1950: circulair twee-richtingsproces systeemtheorie
Ontvangersgericht communicatieproces = een zender stemt de boodschap af op de ontvanger die hij
voor ogen heeft; (doelgerichte communicatie = comm. waarbij de ontvanger de boodschap opmerkt)
o Kan ook niet-intentioneel (‘Men kan onmogelijk niet communiceren’)
o Men vereist niet da de boodschap de ontvangers moet bereiken
o Geslaagde communicatie: (1) boodschap moet wél de ontvanger bereiken én (2) het effect
veroorzaken zoals men dit bedoeld zie verder
2.2 NAAR EEN DEFINITIE VAN KLASC OMMMUNICATIE
= de uitwisseling van (non-)verbale boodschappen tussen leerkracht en leerlingen met het oog op het
realiseren van een bepaald leerdoel binnen een leerproces waarbij een positieve relatie tussen
leerkracht en leerlingen een leeromgeving kan creëren die dit leerproces kan bevorderen.
o Retorische benadering = educatieve communicatie (inhoudelijk, lerend)
o Relationele benadering = interpersoonlijke communicatie (relatie, interactie)
Circulair tweerichtingsproces: noodzakelijk dat leerkracht en leerling willen deelnemen
proces start vaak vanuit leerkracht; hij stuurt doelgericht/intentioneel een boodschap uit
Educatieve communicatie: leerkracht stelt leerdoelen voorop om via communicatie een directe invloed
te hebben op het leerproces = pre-communicatievoorwaarde
1. Cognitief leerdoel :verwerven, begrijpen, evalueren, toepassen… van kennis
2. Affectief leerdoel :ontwikkeling van positieve attitudes, overtuigingen, waarden…
3. Psychomotorisch leerdoel :fysiek gedrag als resultaat van leerproces
Geslaagd communicatieproces? post-communicatief effect = leerling heeft bijgeleerd op manier dat
leerkracht wou; leerinhoud is overgekomen.
! Naast vooropgestelde leerdoelen kan er nog bijgeleerd worden (spontaan leerproces).
64
1 INLEIDING
Communiceren = kerncompetentie als leerkracht met leerlingen, ouders, collega’s, schoolteam…
2 COMMUNICATIE AFGEBAKEND BINNEN DE KLASCONTEXT
2.1 NAAR EEN DEFINTIE VAN COMMUNICATIE
Definitie ≠ eenduidig; afhankelijk van evolutie en theoretische invalshoek
o Communicatie als activiteit of gedrag (processchool)
o Communicatie als werking of sociaal-culturele overdracht (semiotische school)
Voorwaarden:
1. Er wordt een boodschap uitgestuurd door de zender
2. Proces dat bestaat uit het doorlopen van verschillende fasen of stappen
3. Dynamisch, geen statisch proces, een voortdurende wisselwerking
Communicatiemodellen
1940: lineair één-richtingsproces ziet ontvanger als niet-actieve deelnemer van het proces
1950: circulair twee-richtingsproces systeemtheorie
Ontvangersgericht communicatieproces = een zender stemt de boodschap af op de ontvanger die hij
voor ogen heeft; (doelgerichte communicatie = comm. waarbij de ontvanger de boodschap opmerkt)
o Kan ook niet-intentioneel (‘Men kan onmogelijk niet communiceren’)
o Men vereist niet da de boodschap de ontvangers moet bereiken
o Geslaagde communicatie: (1) boodschap moet wél de ontvanger bereiken én (2) het effect
veroorzaken zoals men dit bedoeld zie verder
2.2 NAAR EEN DEFINITIE VAN KLASC OMMMUNICATIE
= de uitwisseling van (non-)verbale boodschappen tussen leerkracht en leerlingen met het oog op het
realiseren van een bepaald leerdoel binnen een leerproces waarbij een positieve relatie tussen
leerkracht en leerlingen een leeromgeving kan creëren die dit leerproces kan bevorderen.
o Retorische benadering = educatieve communicatie (inhoudelijk, lerend)
o Relationele benadering = interpersoonlijke communicatie (relatie, interactie)
Circulair tweerichtingsproces: noodzakelijk dat leerkracht en leerling willen deelnemen
proces start vaak vanuit leerkracht; hij stuurt doelgericht/intentioneel een boodschap uit
Educatieve communicatie: leerkracht stelt leerdoelen voorop om via communicatie een directe invloed
te hebben op het leerproces = pre-communicatievoorwaarde
1. Cognitief leerdoel :verwerven, begrijpen, evalueren, toepassen… van kennis
2. Affectief leerdoel :ontwikkeling van positieve attitudes, overtuigingen, waarden…
3. Psychomotorisch leerdoel :fysiek gedrag als resultaat van leerproces
Geslaagd communicatieproces? post-communicatief effect = leerling heeft bijgeleerd op manier dat
leerkracht wou; leerinhoud is overgekomen.
! Naast vooropgestelde leerdoelen kan er nog bijgeleerd worden (spontaan leerproces).
64
