Samenvatting BPS van gedrag deel 1

Deel 1: Biologische, psychologische en sociale basis van gedrag
Inleiding
 Biopsychosociale basis van gedrag = studie van het gedrag (handelen, waarnemen, denken,
gevoelens) doorheen de verschillende levensfasen van de mens en de biologische,
psychologische en sociale invloeden daarop
 Gedrag = iets doen of iets niet doen (je kunt niet niet communiceren), laten beïnvloeden
door omgeving
 Gedrag is een complex samenspel van verschillende factoren:
 Biologische basis van gedrag: (hersenen, hormonen)
 Psychologische basis van gedrag: (motivatie, leren, geheugen, stress,…)
 Sociale basis van gedrag: (invloed van ons gezin, netwerk, sociale rol,
maatschappelijke kwetsbaarheid,…)

Hoofdstuk 1 – Biologische basis van gedrag
1 Inleiding
 Om onszelf en ons gedrag te begrijpen, moeten we weten waar we vandaag komen:
evolutieleer -> erfelijkheidsleer
 Gedrag = een reactie op een prikkel uit het milieu

2 Evolutieleer
2.1 Inleiding

Wie zijn we en waar komen we vandaag? -> ontstaanstheorieën met verschillende invalshoeken:

 Schepping door hogere macht (religieus)
 Evolutie uit ééncellige organismen (wetenschappelijk)

-> één van de ontstaanstheorieën is de evolutietheorie: beschrijft hoe de erfelijke eigenschappen
van een populatie veranderen van generatie tot generatie als gevolg van genetische variatie,
natuurlijk selectie en voortplanting (Darwin wordt dikwijls gezien als de grondlegger)

2.2 Darwin en de evolutietheorie

 Darwin en zijn evolutietheorie legt uit hoe planten, dieren en zelf de mens zijn ontstaan uit
een voorouder en zich dankzij natuurlijke selectie aan hun omgeving hebben aangepast ->
theorie was revolutionair
 Darwin stelde dat het voortplantingssucces van een individu afhangt van zijn eigenschappen
en dat alleen de eigenschappen die het best in de omgeving passen terecht komen in de
volgende generatie
 Drie basisprincipes:
1. Variatie als motor voor evolutie
 Van nature al verschillen tussen organismes van eenzelfde soort
 Nakomelingen zijn nooit een exacte kopie van de ouders
 Kleine verschillen in de natuur = variaties



2. Selectie

1

,  Natuurlijke selectie:
 Variaties geven aanleiding tot selectie
 Afhankelijk van de omgeving zijn sommige eigenschappen gunstig of
nadelig -> individu die voornamelijk gunstige eigenschappen bezit,
grotere kans om veel nakomelingen te produceren

 Het richting geven aan de evolutie gebeurt door:
 Struggle of life = door bepaalde (veranderde) omgevingsfactoren
wordt het leven voor sommige organismen moeilijker ->
concurrentie tussen soortgenoten
 Survival of the fittest (het overleven van de beste passende NIET
recht van de sterkste) = sommige eigenschappen zijn aangepast aan
de omgeving, de best passende overleefd

 Ook seksuele selectie:
 Uiterlijk van mannetje zegt bij veel soorten iets over zijn kwaliteiten

 Natuurlijke en seksuele selectie kunnen met in elkaar in conflict komen
(mannetje die opvallend is voor vrouwtje kunnen voor vijand makkelijke
prooi worden)

3. Erfelijkheid
 Eigenschappen worden doorgegeven aan nakomelingen
 Veranderingen (mutaties) in de genen van een individu zorgen ervoor dat er
variaties binnen een soort ontstaan & dat de soort zich steeds beter gaat
aanpassen (adaptie)


2.3 Evolutie stopt niet

 Evolutie is een zeer traag proces, en is meestal niet zichtbaar in een mensenleven. Toch
gebeurt evolutie soms versneld, vb. in een omgeving met veel selectiedruk of bij organismen
die zich zeer snel en veelvuldig voortplanten


2.4 Evolutionaire verklaringen voor gedrag

 Wortels van ons gedrag zijn terug te vinden in een grijs en ver verleden
 Evolutionaire psychologie = probeert het gedrag van mensen te begrijpen door te
bestuderen hoe onze evolutie heeft plaatsgevonden
 Evolutionaire verklaringen voor gedrag proberen te verklaren waarom mensen zich
gedragen zoals ze doen door te wijzen op de voordelen van een bepaald gedrag in termen
van overleving
 Psychologische gedragsverklaringen proberen te zoeken naar onderliggende mechanismes -
> hersenen
 Sluiten elkaar niet uit, maar vullen elkaar aan



2.5 Argumenten tegen de evolutietheorie


2

,  Vanuit wetenschappelijke hoek worden veel argumenten pro evolutietheorie aangebracht,
er zijn ook contra’s vanuit vb. katholieke hoek, maar ook vanuit andere godsdiensten
worden tegenargumenten geformuleerd en verspreid


3 Erfelijkheidsleer
3.1 Inleiding

 Veel van ons menselijk gedrag kan dus verklaard worden vanuit de biologie
 Doel in het leven om zoveel mogelijk gezonde, fitte nakomelingen te produceren
 Veel variatie in onze populatie
 De erfelijke eigenschappen van elk levend wezen worden bepaald door hun DNA


3.2 Het erfelijk materiaal van de mens: DNA, chromosomen en genen

 Ons lichaam is opgebouwd uit 100.000 miljard
lichaamscellen -> 1 lichaamscel is kleiner dan een zandkorrel
en bevat een celkern
 In de celkern worden een soort wormpjes zichtbaar =
chromosomen -> 46 in totaal per celkern, telkens twee die
heel veel op elkaar lijken, vormen een paar
 In totaal 23 paar chromosomen
 Chromosomenparen 1 tot 22 zijn
lichaamsbepalende chromosomen
 Paar 23 bestaat uit de geslachtschromosomen, XX
bij een vrouw en XY bij een man
 In elke ‘gewone’ celkern vind je dezelfde 46 chromosomen
terug. Ieder chromosoom bestaat uit een lang, in elkaar
gevlochten draad = DNA
 DNA = de stof die in de celkern zit en informatie bevat voor erfelijke eigenschappen, zowel
zichtbaar als onzichtbaar (vb. haarkleur, bloedgroep, kleur ogen) -> structuur: lange
wenteltrap
 Genen = kleinere DNA stukjes die zorgen voor een erfelijke eigenschap (meer dan 30.000
genen) -> beschrijft dus de code van een kenmerk
 Genen zijn belangrijk, maar doen zelf helemaal niets -> zware werk in cellen wordt gedaan
door eiwitten -> gen beschrijft alleen hoe een eiwit eruit moet zien


Genoom

 = de volledige set van erfelijk materiaal van een
organisme en bevat alle informatie die nodig is
voor opbouw van dat organisme en zijn groei en
ontwikkeling -> kort: verzameling van alle genen




Bijzonder: geslachtschromosomen


3