Arbeids- en Socialezekerheidsrecht
Inhoudsopgave
Inleiding........................................................................................................................................................ 8
Inleiding................................................................................................................................................................9
Kader....................................................................................................................................................................9
Exclusief socialezekerheidsrechtelijk:............................................................................................................10
Sociaal recht, arbeidsrecht en socialezekerheidsrecht.......................................................................................10
Arbeidsrecht..................................................................................................................................................11
Socialezekerheidsrecht..................................................................................................................................11
Ontwikkelingsgeschiedenis van het sociaal recht.........................................................................................11
Sociaal recht, arbeidsrecht en socialezekerheidsrecht.................................................................................12
Arbeidsrecht................................................................................................................................................ 12
De arbeidsovereenkomst....................................................................................................................................12
Plaats van de ao in de hiërarchie...................................................................................................................13
De arbeidsovk................................................................................................................................................14
Aanwijzingen gezag.......................................................................................................................................15
Kwalificatie en her-kwalificatie......................................................................................................................16
Wetgever intervenieerde..............................................................................................................................17
Wet arbeidsrelaties........................................................................................................................................17
Wettelijk vermoeden.....................................................................................................................................19
Wet arbeidsrelaties........................................................................................................................................20
Arbeider/ Bediende............................................................................................................................................21
Soorten..........................................................................................................................................................22
Andere soorten...................................................................................................................................................22
Aard arbeid....................................................................................................................................................22
Bepaalde vs. Onbepaalde tijd........................................................................................................................23
Deeltijds/voltijds.................................................................................................................................................24
Deeltijdse arbeid............................................................................................................................................24
Aanwerven van personeel..................................................................................................................................25
Werving en selectie.......................................................................................................................................25
Arbeidsbemiddeling...........................................................................................................................................27
Triangulaire arbeidsrelaties = driehoeksrelaties................................................................................................28
Uitzendarbeid en terbeschikkingstelling.......................................................................................................28
Motieven........................................................................................................................................................29
Instroom........................................................................................................................................................29
Dagcontracten...............................................................................................................................................29
Uitzendarbeid en terbeschikkingstelling.......................................................................................................30
Principieel verbod, maar................................................................................................................................30
Niet-toepassing van het verbod na Programmawet 27 dec. 2012................................................................31
Onderaanneming...........................................................................................................................................31
(Extra).............................................................................................................................................................32
Arbeidsrecht.......................................................................................................................................................32
Verzwarende clausules..................................................................................................................................32
Verboden of geregelde bedingen..................................................................................................................33
Wettelijk geregelde rechten en plichten............................................................................................................34
1
, Eerbied en achting.........................................................................................................................................34
Verplichting werkgever (artikel 20 WAO)......................................................................................................34
Verplichtingen werknemer............................................................................................................................35
Aansprakelijkheid...............................................................................................................................................36
Aansprakelijkheid werknemer.......................................................................................................................36
Concurrentie.......................................................................................................................................................38
Loon....................................................................................................................................................................40
Begrip.............................................................................................................................................................40
Recht op loon.................................................................................................................................................42
Loonbescherming..........................................................................................................................................42
Arbeidsreglement...............................................................................................................................................42
Wet 8 april 1965............................................................................................................................................42
Begrip.............................................................................................................................................................42
Schorsing............................................................................................................................................................43
Overmacht.....................................................................................................................................................43
Artikel 27: vertraging of verhindering...........................................................................................................44
Ziekte of ongeval...........................................................................................................................................44
Loon bij ziekte................................................................................................................................................45
Non-discriminatie...............................................................................................................................................47
Discriminatie..................................................................................................................................................47
10 mei 2007 - drieluik....................................................................................................................................48
Achtergrond...................................................................................................................................................48
Beschermende criteria...................................................................................................................................49
Begrippen.......................................................................................................................................................50
Toepassingsgebied.........................................................................................................................................50
Rechtvaardiging.............................................................................................................................................50
Specifieke gronden........................................................................................................................................51
Gezondheid....................................................................................................................................................53
(Geloof en levensbeschouwing)....................................................................................................................55
(Arbeidsgeneeskunde)...................................................................................................................................56
Positieve actie................................................................................................................................................57
Vrijwaringsclausule........................................................................................................................................58
Leeftijd...........................................................................................................................................................58
Handhaving....................................................................................................................................................59
Slotbepalingen...............................................................................................................................................60
Kennisclip............................................................................................................................................................60
Loon...............................................................................................................................................................60
Arbeidsreglementen......................................................................................................................................63
Arbeidstijd..........................................................................................................................................................65
Situering.........................................................................................................................................................66
Bronnen.........................................................................................................................................................66
Wat is arbeidstijd? Discussie.........................................................................................................................66
Wachten is soms werken…............................................................................................................................66
Rusten is soms werken..................................................................................................................................66
Thuis zitten is soms ook werken….................................................................................................................67
Naar het werk gaan is soms ook werken…....................................................................................................67
Ontslag algemeen..............................................................................................................................................68
Onstlagrecht..................................................................................................................................................68
Beëindiging van de AO...................................................................................................................................68
Ontslag...........................................................................................................................................................68
Eenzijdige beëindiging...................................................................................................................................69
Opzegging......................................................................................................................................................69
2
, Wet eenheidsstatuut (WES)..........................................................................................................................70
Eerste kennismaking......................................................................................................................................70
Nieuwe opzeggingstermijnen........................................................................................................................71
Overgangsregeling: opzeggingstermijn bepalen in 2 delen..........................................................................71
Bepaling van eerste doel...............................................................................................................................71
Arbeiders........................................................................................................................................................72
Nieuw ontslagrecht sinds de IPA-wet (artikel 65/1 ev in aanvullende wetgeving).......................................72
IPA-wet..........................................................................................................................................................73
Lagere en hogere bedienden (artikel 82, §2 en §3 AOW).............................................................................73
Quid geldigheid afspraken ‘hoogste’ bedienden (artikel 82, § - opgeheven)?.............................................73
Bepaling van het 2e deel................................................................................................................................74
Sectorale afwijkingen.....................................................................................................................................74
Beëindiging ao bepaalde tijd (of duidelijk omschreven werk) (artikel 15 WES)...........................................74
Bijzonderheden...................................................................................................................................................75
Schorsing van de AO tijdens de opzeggingstermijn......................................................................................75
De opzegvergoeding: het ‘alternatief’...........................................................................................................75
Ontslagmotieven................................................................................................................................................76
Dringende redenen........................................................................................................................................76
Willekeurig ontslag en rechtsmisbruik..........................................................................................................78
Motivering van het ontslag en kennelijk onredelijk ontslag (cao nr 109).....................................................79
Eenzijdige wijziging arbeidsvoorwaarden.....................................................................................................81
Vakbonden en verenigingen...............................................................................................................................83
Vakverenigingsvrijheid...................................................................................................................................83
Verhouding vakorganisatie-aangeslotene.....................................................................................................83
Representativiteit..........................................................................................................................................84
Rechtspositie van vakorganisaties.................................................................................................................84
Werkgeversorganisaties................................................................................................................................85
Informeel overleg..........................................................................................................................................85
Overlegorganen- federaal..............................................................................................................................85
Overlegorgaan- regionaal..............................................................................................................................85
Overlegorganen – sectoraal paritair comité (PC)..........................................................................................86
CAO (artikel 5 WAO)......................................................................................................................................86
Normatieve vs obligatoire bepaling..............................................................................................................86
Modaliteiten..................................................................................................................................................87
Binding...........................................................................................................................................................87
Inspraak van WNers.......................................................................................................................................88
Belgisch systeem............................................................................................................................................88
Ondernemingsraad........................................................................................................................................89
Opgericht op het niveau van de onderneming..............................................................................................89
Op grond van ‘sociale verkiezingen’..............................................................................................................90
Samenstelling: werkgever..............................................................................................................................90
Samenstelling: WN’ers...................................................................................................................................91
Taak en bevoegdheden..................................................................................................................................91
Voorbeelden economische bvhen.................................................................................................................92
Voorbeelden sociale bevoegdheden.............................................................................................................92
Werking van de OR........................................................................................................................................93
Comité voor preventie en bescherming op het werk (CPBW)......................................................................93
Vakbondsafvaardiging (VA)...........................................................................................................................94
Collectieve arbeidsconlficten en staking.......................................................................................................94
Staking en collectieve actie............................................................................................................................95
Juridische erkenning......................................................................................................................................95
Rechtmatige uitoefening...............................................................................................................................96
Beperkingen...................................................................................................................................................96
Invloed staking op individuele arbeidsovk....................................................................................................97
Uitsluiting of lock-out....................................................................................................................................97
3
, European union market freedom and labour rights..........................................................................................98
Setting the scene...........................................................................................................................................98
Viking.............................................................................................................................................................99
Laval.............................................................................................................................................................100
The debate is open......................................................................................................................................101
Sociale zekerheidsrecht.............................................................................................................................. 102
Totstandkoming en begrip socialezekerheid....................................................................................................102
Het verschil tussen sociale verzekering en sociale bijstand.............................................................................109
Het verschil tussen Bismarck en Beveridge......................................................................................................112
BISMARCK....................................................................................................................................................112
BEVERIDGE...................................................................................................................................................114
Schema Belgische sociale zekerheid.................................................................................................................116
Schema koppeling van de risico aan de bestaande regeling...........................................................................118
Type sociale verzekeringen..............................................................................................................................119
Bijstandsregelingen in Belgische SZ.................................................................................................................119
Bovenwettelijke sociale zekerheid....................................................................................................................120
Bijlage...............................................................................................................................................................120
Belangrijkste wetgeving Belgische regelingen gekoppeld aan de traditionele sociale risico’s...................121
Bronnen socialezekerheidsrecht.......................................................................................................................123
Grondwet en sociale zekerheid...................................................................................................................123
Normeringsbevoegdheid.............................................................................................................................126
Artikel 23 GW...............................................................................................................................................127
Artikel 10 en 11 GW en SZ...........................................................................................................................136
Grondrecht bescherming ‘eigendom’ en SZ................................................................................................139
Wet algemene beginselen...........................................................................................................................139
Federale bevoegdheid en de deelstaten.....................................................................................................139
Bijzondere wet 8.8.80..................................................................................................................................140
Federale bevoegdheid en de deelstaten.....................................................................................................142
Administratie socialezekerheidsrecht..............................................................................................................144
Algemeen en beginselen.............................................................................................................................144
Werknemersstelstel..........................................................................................................................................149
Diverse ministers.........................................................................................................................................149
Organigram werknemers FOD SZ................................................................................................................150
Sociaal statuut voor zelfstandigen...................................................................................................................154
Minister........................................................................................................................................................154
Organigram zelfstandigen FOD SZ...............................................................................................................155
Overheidssector................................................................................................................................................156
Minister........................................................................................................................................................156
Organigram ambtenaren.............................................................................................................................157
Bijstandsregelingen..........................................................................................................................................158
Financiële tegemoetkoming aan personen met een handicap...................................................................158
Vlaamse sociale bescherming en Vlaamse gezinsbijslag.................................................................................159
Minister........................................................................................................................................................159
Gezinsbijslag.....................................................................................................................................................160
Kuirspuntbank..............................................................................................................................................161
Het rijksregister...........................................................................................................................................162
Toepassingsgebied ratione personae...............................................................................................................163
4
Inhoudsopgave
Inleiding........................................................................................................................................................ 8
Inleiding................................................................................................................................................................9
Kader....................................................................................................................................................................9
Exclusief socialezekerheidsrechtelijk:............................................................................................................10
Sociaal recht, arbeidsrecht en socialezekerheidsrecht.......................................................................................10
Arbeidsrecht..................................................................................................................................................11
Socialezekerheidsrecht..................................................................................................................................11
Ontwikkelingsgeschiedenis van het sociaal recht.........................................................................................11
Sociaal recht, arbeidsrecht en socialezekerheidsrecht.................................................................................12
Arbeidsrecht................................................................................................................................................ 12
De arbeidsovereenkomst....................................................................................................................................12
Plaats van de ao in de hiërarchie...................................................................................................................13
De arbeidsovk................................................................................................................................................14
Aanwijzingen gezag.......................................................................................................................................15
Kwalificatie en her-kwalificatie......................................................................................................................16
Wetgever intervenieerde..............................................................................................................................17
Wet arbeidsrelaties........................................................................................................................................17
Wettelijk vermoeden.....................................................................................................................................19
Wet arbeidsrelaties........................................................................................................................................20
Arbeider/ Bediende............................................................................................................................................21
Soorten..........................................................................................................................................................22
Andere soorten...................................................................................................................................................22
Aard arbeid....................................................................................................................................................22
Bepaalde vs. Onbepaalde tijd........................................................................................................................23
Deeltijds/voltijds.................................................................................................................................................24
Deeltijdse arbeid............................................................................................................................................24
Aanwerven van personeel..................................................................................................................................25
Werving en selectie.......................................................................................................................................25
Arbeidsbemiddeling...........................................................................................................................................27
Triangulaire arbeidsrelaties = driehoeksrelaties................................................................................................28
Uitzendarbeid en terbeschikkingstelling.......................................................................................................28
Motieven........................................................................................................................................................29
Instroom........................................................................................................................................................29
Dagcontracten...............................................................................................................................................29
Uitzendarbeid en terbeschikkingstelling.......................................................................................................30
Principieel verbod, maar................................................................................................................................30
Niet-toepassing van het verbod na Programmawet 27 dec. 2012................................................................31
Onderaanneming...........................................................................................................................................31
(Extra).............................................................................................................................................................32
Arbeidsrecht.......................................................................................................................................................32
Verzwarende clausules..................................................................................................................................32
Verboden of geregelde bedingen..................................................................................................................33
Wettelijk geregelde rechten en plichten............................................................................................................34
1
, Eerbied en achting.........................................................................................................................................34
Verplichting werkgever (artikel 20 WAO)......................................................................................................34
Verplichtingen werknemer............................................................................................................................35
Aansprakelijkheid...............................................................................................................................................36
Aansprakelijkheid werknemer.......................................................................................................................36
Concurrentie.......................................................................................................................................................38
Loon....................................................................................................................................................................40
Begrip.............................................................................................................................................................40
Recht op loon.................................................................................................................................................42
Loonbescherming..........................................................................................................................................42
Arbeidsreglement...............................................................................................................................................42
Wet 8 april 1965............................................................................................................................................42
Begrip.............................................................................................................................................................42
Schorsing............................................................................................................................................................43
Overmacht.....................................................................................................................................................43
Artikel 27: vertraging of verhindering...........................................................................................................44
Ziekte of ongeval...........................................................................................................................................44
Loon bij ziekte................................................................................................................................................45
Non-discriminatie...............................................................................................................................................47
Discriminatie..................................................................................................................................................47
10 mei 2007 - drieluik....................................................................................................................................48
Achtergrond...................................................................................................................................................48
Beschermende criteria...................................................................................................................................49
Begrippen.......................................................................................................................................................50
Toepassingsgebied.........................................................................................................................................50
Rechtvaardiging.............................................................................................................................................50
Specifieke gronden........................................................................................................................................51
Gezondheid....................................................................................................................................................53
(Geloof en levensbeschouwing)....................................................................................................................55
(Arbeidsgeneeskunde)...................................................................................................................................56
Positieve actie................................................................................................................................................57
Vrijwaringsclausule........................................................................................................................................58
Leeftijd...........................................................................................................................................................58
Handhaving....................................................................................................................................................59
Slotbepalingen...............................................................................................................................................60
Kennisclip............................................................................................................................................................60
Loon...............................................................................................................................................................60
Arbeidsreglementen......................................................................................................................................63
Arbeidstijd..........................................................................................................................................................65
Situering.........................................................................................................................................................66
Bronnen.........................................................................................................................................................66
Wat is arbeidstijd? Discussie.........................................................................................................................66
Wachten is soms werken…............................................................................................................................66
Rusten is soms werken..................................................................................................................................66
Thuis zitten is soms ook werken….................................................................................................................67
Naar het werk gaan is soms ook werken…....................................................................................................67
Ontslag algemeen..............................................................................................................................................68
Onstlagrecht..................................................................................................................................................68
Beëindiging van de AO...................................................................................................................................68
Ontslag...........................................................................................................................................................68
Eenzijdige beëindiging...................................................................................................................................69
Opzegging......................................................................................................................................................69
2
, Wet eenheidsstatuut (WES)..........................................................................................................................70
Eerste kennismaking......................................................................................................................................70
Nieuwe opzeggingstermijnen........................................................................................................................71
Overgangsregeling: opzeggingstermijn bepalen in 2 delen..........................................................................71
Bepaling van eerste doel...............................................................................................................................71
Arbeiders........................................................................................................................................................72
Nieuw ontslagrecht sinds de IPA-wet (artikel 65/1 ev in aanvullende wetgeving).......................................72
IPA-wet..........................................................................................................................................................73
Lagere en hogere bedienden (artikel 82, §2 en §3 AOW).............................................................................73
Quid geldigheid afspraken ‘hoogste’ bedienden (artikel 82, § - opgeheven)?.............................................73
Bepaling van het 2e deel................................................................................................................................74
Sectorale afwijkingen.....................................................................................................................................74
Beëindiging ao bepaalde tijd (of duidelijk omschreven werk) (artikel 15 WES)...........................................74
Bijzonderheden...................................................................................................................................................75
Schorsing van de AO tijdens de opzeggingstermijn......................................................................................75
De opzegvergoeding: het ‘alternatief’...........................................................................................................75
Ontslagmotieven................................................................................................................................................76
Dringende redenen........................................................................................................................................76
Willekeurig ontslag en rechtsmisbruik..........................................................................................................78
Motivering van het ontslag en kennelijk onredelijk ontslag (cao nr 109).....................................................79
Eenzijdige wijziging arbeidsvoorwaarden.....................................................................................................81
Vakbonden en verenigingen...............................................................................................................................83
Vakverenigingsvrijheid...................................................................................................................................83
Verhouding vakorganisatie-aangeslotene.....................................................................................................83
Representativiteit..........................................................................................................................................84
Rechtspositie van vakorganisaties.................................................................................................................84
Werkgeversorganisaties................................................................................................................................85
Informeel overleg..........................................................................................................................................85
Overlegorganen- federaal..............................................................................................................................85
Overlegorgaan- regionaal..............................................................................................................................85
Overlegorganen – sectoraal paritair comité (PC)..........................................................................................86
CAO (artikel 5 WAO)......................................................................................................................................86
Normatieve vs obligatoire bepaling..............................................................................................................86
Modaliteiten..................................................................................................................................................87
Binding...........................................................................................................................................................87
Inspraak van WNers.......................................................................................................................................88
Belgisch systeem............................................................................................................................................88
Ondernemingsraad........................................................................................................................................89
Opgericht op het niveau van de onderneming..............................................................................................89
Op grond van ‘sociale verkiezingen’..............................................................................................................90
Samenstelling: werkgever..............................................................................................................................90
Samenstelling: WN’ers...................................................................................................................................91
Taak en bevoegdheden..................................................................................................................................91
Voorbeelden economische bvhen.................................................................................................................92
Voorbeelden sociale bevoegdheden.............................................................................................................92
Werking van de OR........................................................................................................................................93
Comité voor preventie en bescherming op het werk (CPBW)......................................................................93
Vakbondsafvaardiging (VA)...........................................................................................................................94
Collectieve arbeidsconlficten en staking.......................................................................................................94
Staking en collectieve actie............................................................................................................................95
Juridische erkenning......................................................................................................................................95
Rechtmatige uitoefening...............................................................................................................................96
Beperkingen...................................................................................................................................................96
Invloed staking op individuele arbeidsovk....................................................................................................97
Uitsluiting of lock-out....................................................................................................................................97
3
, European union market freedom and labour rights..........................................................................................98
Setting the scene...........................................................................................................................................98
Viking.............................................................................................................................................................99
Laval.............................................................................................................................................................100
The debate is open......................................................................................................................................101
Sociale zekerheidsrecht.............................................................................................................................. 102
Totstandkoming en begrip socialezekerheid....................................................................................................102
Het verschil tussen sociale verzekering en sociale bijstand.............................................................................109
Het verschil tussen Bismarck en Beveridge......................................................................................................112
BISMARCK....................................................................................................................................................112
BEVERIDGE...................................................................................................................................................114
Schema Belgische sociale zekerheid.................................................................................................................116
Schema koppeling van de risico aan de bestaande regeling...........................................................................118
Type sociale verzekeringen..............................................................................................................................119
Bijstandsregelingen in Belgische SZ.................................................................................................................119
Bovenwettelijke sociale zekerheid....................................................................................................................120
Bijlage...............................................................................................................................................................120
Belangrijkste wetgeving Belgische regelingen gekoppeld aan de traditionele sociale risico’s...................121
Bronnen socialezekerheidsrecht.......................................................................................................................123
Grondwet en sociale zekerheid...................................................................................................................123
Normeringsbevoegdheid.............................................................................................................................126
Artikel 23 GW...............................................................................................................................................127
Artikel 10 en 11 GW en SZ...........................................................................................................................136
Grondrecht bescherming ‘eigendom’ en SZ................................................................................................139
Wet algemene beginselen...........................................................................................................................139
Federale bevoegdheid en de deelstaten.....................................................................................................139
Bijzondere wet 8.8.80..................................................................................................................................140
Federale bevoegdheid en de deelstaten.....................................................................................................142
Administratie socialezekerheidsrecht..............................................................................................................144
Algemeen en beginselen.............................................................................................................................144
Werknemersstelstel..........................................................................................................................................149
Diverse ministers.........................................................................................................................................149
Organigram werknemers FOD SZ................................................................................................................150
Sociaal statuut voor zelfstandigen...................................................................................................................154
Minister........................................................................................................................................................154
Organigram zelfstandigen FOD SZ...............................................................................................................155
Overheidssector................................................................................................................................................156
Minister........................................................................................................................................................156
Organigram ambtenaren.............................................................................................................................157
Bijstandsregelingen..........................................................................................................................................158
Financiële tegemoetkoming aan personen met een handicap...................................................................158
Vlaamse sociale bescherming en Vlaamse gezinsbijslag.................................................................................159
Minister........................................................................................................................................................159
Gezinsbijslag.....................................................................................................................................................160
Kuirspuntbank..............................................................................................................................................161
Het rijksregister...........................................................................................................................................162
Toepassingsgebied ratione personae...............................................................................................................163
4