Geschiedenis overzicht
Hoofdstuk 5 ‘Tijd van de ontdekkers en hervormers’
Samenvatting
Paragraaf 5.1 ‘Renaissance en humanisme’
Renaissance in Italië
De internationale handel kwam in het noorden van Italië op waardoor er daar relatief veel rijke
handelaren waren. In Italië kwam de renaissance op dit had een aantal oorzaken:
1) Grote groepen mensen hadden interesse in kunstwerken en hadden er veel geld voor over.
2) In Italië was er nog klassiek erfgoed aanwezig.
De klassieke werken zijn bijvoorbeeld oude gebouwen en kunstwerken uit de Romeinse tijd. De
renaissance is de wedergeboorte van de klassieke oudheid. Hoge adel en vorsten streefden naar
macht met pracht en praal. Veel kunstenaars kregen de opdracht om kunstwerken te maken voor
kerken en paleizen.
Humanisme
In de middeleeuwen was de denkwereld vooral gericht op het geloof. In de tijd van de renaissance
kwam er een andere levenshouding. Mensen gingen met elkaar meer discussiëren over bijvoorbeeld
politiek, godsdienst en moraal. Ze wilden de wereld beter begrijpen en als dat mogelijk was ook
verbeteren. De levenshouding die toen ontwikkelde was het humanisme. Ook werd het menselijk
lichaam beter ontdekt en kwamen ze meer te weten over de bouw en werking van het lichaam. Ze
gingen nog wel uit van theorieën uit de oudheid, maar deze volgde ze niet kritiekloos.
Paragraaf 5.2 ‘Ontdekkers van nieuwe werelden’
Wereldbeeld rond 1450
Eerst was het wereldbeeld beperkt rond 1450. Maar in de late middeleeuwen werd handel steeds
internationaler. Zo handelden ze in Noord-Afrika en Azië met elkaar en samen met de producten uit
het Middellandse Zeegebied werden die onder andere naar Brugge gebracht. Brugge werd het
handelsknooppunt tussen beide handelsnetwerken. De topografische kaart van het Middellandse
Zeegebied was zeer gedetailleerd en betrouwbaar door alle handelscontacten. De wereldkaart
daarentegen was dit nog niet. Toscanelli bestudeerde kaarten uit oudheid en combineerde de
gegevens met de kaarten van de Europese en Arabische kennis over de zeeroutes en kustlijnen.
Portugezen gaan voor
In Portugal en Spanje waren Aziatische producten erg duur. De Portugezen wilden een zeeroute naar
Indië vinden zodat ze zelf konden handelen met Indië. Dit zou via de Afrikaanse kunnen gaan en
daar hadden ze onderweg telkens een basis voor verdere reizen. In 1497 werd de westkust van India
bereikt en bezette ze deze kustplaatsen en eilanden met forten en soldaten. Dit werden factorijen
genoemd en hier dreven ze handel met de inheemse bevolking. Er waren nu wel twee routes naar
Azië gevonden, de Portugezen hadden de zeeroute en de Ottomanen en Arabieren de landroute.
Spanje volgt Portugal
Spanje was ook geïnteresseerd in een route naar Azië. Columbus had de kaart van Toscanelli en
vroeg geld aan de Portugese koning om dit uit te voeren, maar dit wees hij af. De Spaanse koning
toonde wel interesse en zo ging Columbus met drie schepen zijn route varen. Vijf weken later
arriveerde hij in de Caraïben en noemde hij de inwoners daar indianen. Hij dacht dat hij Indië had
bereikt maar ontdekte Amerika. In 1494 kwam het Verdrag van Tordesillas om een oorlog te
,voorkomen tussen Spanje en Portugal werd de westelijke helft voor de Spanjaarden en het oostelijke
deel voor de Portugezen. Ontdekkingsreiziger Vespucci ontdekte dat wat Columbus had ontdekt geen
Indië was maar een onbekend werelddeel.
Ondergang van de Azteken
De Nieuwe Wereld was zeer interessant voor avonturiers en deze conquistadores trokken gewapend
hiernaartoe. De Indianen leefden in grote steden. Boeren, handelaren en ambachtslieden zorgden
voor een groeiende economie. Conquistadores sloten bondgenootschappen met de inheemse
bevolking en al snel brak er gevecht uit met de Azteken. Niet alleen hierdoor stierven er veel indianen,
maar door de ziektekiemen die de Spanjaarden meebrachten stierven er veel. Twee jaar later gaven
de Azteken op, want een groot deel waren toen al dood en steden waren vernietigd en er was vrijwel
geen hoogstaande cultuur en handelsnetwerken meer over.
Spanje koloniseert Amerika
Conquistadores veroverden gebieden en kregen als beloning grote landgoederen. Indianen moesten
verplicht werken op plantages en mijnen, maar waren niet bestand tegen het zware werk en de
uitbuiting waardoor er veel slachtoffers kwamen. Omdat de indianen niet geschikt waren voor dit werk
werden er Afrikaanse slaven ingezet voor dit werk. Er kwamen nieuwe wetten dat indianen niet
ingezet mochten worden voor uitbuiting. De samenleving werd ingedeeld op afkomst.
Indeling:
Gevolgen
De ontdekking van Columbus voor de enorme gevolgen:
1. Enorm sterfteaantal Indianen door ziekten, geweld en ontbering.
2. Het gebied werd christelijk door de komst van de Spaanse missionarissen.
3. Ontstaan driehoekshandel tussen Europa, Afrika en Amerika.
, Driehoekshandel:
Paragraaf 5.3 ‘De kerkvorming’
De kerk rond 1500
De kerk speelde een belangrijke rol in de samenleving rond 1500. De paus had niet alleen religieuze
macht maar ook politieke macht. De paus gaf de opdracht om de Sint-Pieter in Rome te bouwen. Om
hier genoeg geld voor te krijgen, liet hij aflaten verkopen.
Luther: van hervorming naar splitsing
In 1517 publiceerde Maarten Luther 95 stellingen over de misstanden van de kerk. Door de
boekdrukkunst werden zijn stellingen snel verspreid. Hij wilde een hervorming of reformatie om de
misstanden recht te zetten. Luther kreeg een kerkelijke ban en een rijksban. De volgelingen van
Luther gingen hun eigen kerkgemeenten oprichten. Dit leidde tot een kerksplitsing.
Godsdienstoorlogen in het Heilige Roomse Rijk
Het lutheranisme verspreidde zich over het Heilige Roomse Rijk. Er werden vaak goud en beelden
gestolen. Dit ontwikkelde zich tot een godsdienstoorlog; de vorsten die trouw waren aan Luther
werden bestreden door Karel V en de trouwe vorsten van de paus. In 1555 kwam er weer vrede. Het
gevolg hiervan was dat Karel V aftrad als keizer.
Calvijn verschilt van Luther
Calvijn geloofde dat al voordat iemand geboren was al vast stond of die persoon naar de hemel zou
gaan. Hij vond dat de kerk de taak had om in begrijpelijke taal het geloof en de bijbel uit te leggen.
Ook vond hij dat als een vorst zich niet aan Gods regels hield, dat het volk hem mocht afzetten.
Kerken mochten geen beelden en versieringen hebben, want dat zou afleiden.
Contrareformatie
De katholieke kerk wilde sommige misstanden rechttrekken en die reactie noemen we de
contrareformatie. De opleiding tot priester werd verbeterd, er kwamen hogere eisen voor priesters,
bisdommen werden verkleind. Niet alles werd verbeterd.
Hoofdstuk 5 ‘Tijd van de ontdekkers en hervormers’
Samenvatting
Paragraaf 5.1 ‘Renaissance en humanisme’
Renaissance in Italië
De internationale handel kwam in het noorden van Italië op waardoor er daar relatief veel rijke
handelaren waren. In Italië kwam de renaissance op dit had een aantal oorzaken:
1) Grote groepen mensen hadden interesse in kunstwerken en hadden er veel geld voor over.
2) In Italië was er nog klassiek erfgoed aanwezig.
De klassieke werken zijn bijvoorbeeld oude gebouwen en kunstwerken uit de Romeinse tijd. De
renaissance is de wedergeboorte van de klassieke oudheid. Hoge adel en vorsten streefden naar
macht met pracht en praal. Veel kunstenaars kregen de opdracht om kunstwerken te maken voor
kerken en paleizen.
Humanisme
In de middeleeuwen was de denkwereld vooral gericht op het geloof. In de tijd van de renaissance
kwam er een andere levenshouding. Mensen gingen met elkaar meer discussiëren over bijvoorbeeld
politiek, godsdienst en moraal. Ze wilden de wereld beter begrijpen en als dat mogelijk was ook
verbeteren. De levenshouding die toen ontwikkelde was het humanisme. Ook werd het menselijk
lichaam beter ontdekt en kwamen ze meer te weten over de bouw en werking van het lichaam. Ze
gingen nog wel uit van theorieën uit de oudheid, maar deze volgde ze niet kritiekloos.
Paragraaf 5.2 ‘Ontdekkers van nieuwe werelden’
Wereldbeeld rond 1450
Eerst was het wereldbeeld beperkt rond 1450. Maar in de late middeleeuwen werd handel steeds
internationaler. Zo handelden ze in Noord-Afrika en Azië met elkaar en samen met de producten uit
het Middellandse Zeegebied werden die onder andere naar Brugge gebracht. Brugge werd het
handelsknooppunt tussen beide handelsnetwerken. De topografische kaart van het Middellandse
Zeegebied was zeer gedetailleerd en betrouwbaar door alle handelscontacten. De wereldkaart
daarentegen was dit nog niet. Toscanelli bestudeerde kaarten uit oudheid en combineerde de
gegevens met de kaarten van de Europese en Arabische kennis over de zeeroutes en kustlijnen.
Portugezen gaan voor
In Portugal en Spanje waren Aziatische producten erg duur. De Portugezen wilden een zeeroute naar
Indië vinden zodat ze zelf konden handelen met Indië. Dit zou via de Afrikaanse kunnen gaan en
daar hadden ze onderweg telkens een basis voor verdere reizen. In 1497 werd de westkust van India
bereikt en bezette ze deze kustplaatsen en eilanden met forten en soldaten. Dit werden factorijen
genoemd en hier dreven ze handel met de inheemse bevolking. Er waren nu wel twee routes naar
Azië gevonden, de Portugezen hadden de zeeroute en de Ottomanen en Arabieren de landroute.
Spanje volgt Portugal
Spanje was ook geïnteresseerd in een route naar Azië. Columbus had de kaart van Toscanelli en
vroeg geld aan de Portugese koning om dit uit te voeren, maar dit wees hij af. De Spaanse koning
toonde wel interesse en zo ging Columbus met drie schepen zijn route varen. Vijf weken later
arriveerde hij in de Caraïben en noemde hij de inwoners daar indianen. Hij dacht dat hij Indië had
bereikt maar ontdekte Amerika. In 1494 kwam het Verdrag van Tordesillas om een oorlog te
,voorkomen tussen Spanje en Portugal werd de westelijke helft voor de Spanjaarden en het oostelijke
deel voor de Portugezen. Ontdekkingsreiziger Vespucci ontdekte dat wat Columbus had ontdekt geen
Indië was maar een onbekend werelddeel.
Ondergang van de Azteken
De Nieuwe Wereld was zeer interessant voor avonturiers en deze conquistadores trokken gewapend
hiernaartoe. De Indianen leefden in grote steden. Boeren, handelaren en ambachtslieden zorgden
voor een groeiende economie. Conquistadores sloten bondgenootschappen met de inheemse
bevolking en al snel brak er gevecht uit met de Azteken. Niet alleen hierdoor stierven er veel indianen,
maar door de ziektekiemen die de Spanjaarden meebrachten stierven er veel. Twee jaar later gaven
de Azteken op, want een groot deel waren toen al dood en steden waren vernietigd en er was vrijwel
geen hoogstaande cultuur en handelsnetwerken meer over.
Spanje koloniseert Amerika
Conquistadores veroverden gebieden en kregen als beloning grote landgoederen. Indianen moesten
verplicht werken op plantages en mijnen, maar waren niet bestand tegen het zware werk en de
uitbuiting waardoor er veel slachtoffers kwamen. Omdat de indianen niet geschikt waren voor dit werk
werden er Afrikaanse slaven ingezet voor dit werk. Er kwamen nieuwe wetten dat indianen niet
ingezet mochten worden voor uitbuiting. De samenleving werd ingedeeld op afkomst.
Indeling:
Gevolgen
De ontdekking van Columbus voor de enorme gevolgen:
1. Enorm sterfteaantal Indianen door ziekten, geweld en ontbering.
2. Het gebied werd christelijk door de komst van de Spaanse missionarissen.
3. Ontstaan driehoekshandel tussen Europa, Afrika en Amerika.
, Driehoekshandel:
Paragraaf 5.3 ‘De kerkvorming’
De kerk rond 1500
De kerk speelde een belangrijke rol in de samenleving rond 1500. De paus had niet alleen religieuze
macht maar ook politieke macht. De paus gaf de opdracht om de Sint-Pieter in Rome te bouwen. Om
hier genoeg geld voor te krijgen, liet hij aflaten verkopen.
Luther: van hervorming naar splitsing
In 1517 publiceerde Maarten Luther 95 stellingen over de misstanden van de kerk. Door de
boekdrukkunst werden zijn stellingen snel verspreid. Hij wilde een hervorming of reformatie om de
misstanden recht te zetten. Luther kreeg een kerkelijke ban en een rijksban. De volgelingen van
Luther gingen hun eigen kerkgemeenten oprichten. Dit leidde tot een kerksplitsing.
Godsdienstoorlogen in het Heilige Roomse Rijk
Het lutheranisme verspreidde zich over het Heilige Roomse Rijk. Er werden vaak goud en beelden
gestolen. Dit ontwikkelde zich tot een godsdienstoorlog; de vorsten die trouw waren aan Luther
werden bestreden door Karel V en de trouwe vorsten van de paus. In 1555 kwam er weer vrede. Het
gevolg hiervan was dat Karel V aftrad als keizer.
Calvijn verschilt van Luther
Calvijn geloofde dat al voordat iemand geboren was al vast stond of die persoon naar de hemel zou
gaan. Hij vond dat de kerk de taak had om in begrijpelijke taal het geloof en de bijbel uit te leggen.
Ook vond hij dat als een vorst zich niet aan Gods regels hield, dat het volk hem mocht afzetten.
Kerken mochten geen beelden en versieringen hebben, want dat zou afleiden.
Contrareformatie
De katholieke kerk wilde sommige misstanden rechttrekken en die reactie noemen we de
contrareformatie. De opleiding tot priester werd verbeterd, er kwamen hogere eisen voor priesters,
bisdommen werden verkleind. Niet alles werd verbeterd.
