FARMACOLOGIE
Samenvatting
0
,Inleiding...................................................................................................................... 5
1 Farmacokinetiek en farmacodynamie.......................................................................5
1.1 Farmacokinetiek................................................................................................. 5
1.1.1 Algemeen..................................................................................................... 5
1.1.2 Absorptie...................................................................................................... 5
1.1.2.1 Manieren van absorptie.........................................................................7
1.1.2.2 pH en ionisatiestatus van het geneesmiddel.........................................7
1.1.2.3 Absorptieoppervlak................................................................................ 7
1.1.2.4 Bloedvoorziening van de plaats waar absorptie plaatsvindt..................7
1.1.2.5 Oplosbaarheid van het geneesmiddel....................................................7
1.1.2.6 Geneesmiddelvorm................................................................................ 7
1.1.2.7 Gastro-intestinaal kanaal.......................................................................8
1.1.2.8 Interactie met andere geneesmiddelen.................................................8
1.1.3 Distributie.................................................................................................... 9
1.1.3.1 Concentratiegradiënt............................................................................. 9
1.1.3.2 Eiwitbinding........................................................................................... 9
1.1.3.3 Vetoplosbaarheid en ionisatiestatus....................................................10
1.1.3.4 Barrières.............................................................................................. 10
1.1.3.5 Zietkten............................................................................................... 10
1.1.4 Biotransformatie........................................................................................ 10
1.1.4.1 Diersoort.............................................................................................. 11
1.1.4.2 Leeftijd................................................................................................. 11
1.1.4.3 Voedingstoestand................................................................................ 11
1.1.4.4 Opstapeling.......................................................................................... 11
1.1.4.5 Gezondheidstoestand..........................................................................11
1.1.5 Excretie...................................................................................................... 11
1.2 Farmacodynamie.............................................................................................. 12
2 Wegen en technieken voor het toedienen van geneesmiddelen............................14
2.1 Orale toediening.............................................................................................. 14
2.1.1 Vaste geneesmiddelenvormen...................................................................14
2.1.2 Vloeibare geneesmiddelenvormen.............................................................15
2.1.3 Halfvaste geneesmiddelenvormen.............................................................16
2.2 Parenterale toediening..................................................................................... 16
2.2.1 Injecteerbare geneesmiddelenvormen.......................................................16
1
, 2.2.1.1 Intraveneuze toediening (IV)................................................................17
2.2.1.2 Intramusculaire toediening (IM)...........................................................18
2.2.1.3 Subcutane toediening (SC)..................................................................18
2.2.1.4 Interdermale toediening (ID)................................................................18
2.2.1.5 Intraperitoneale toediening (IP)...........................................................18
2.2.1.6 Intra-arteriële toediening (IA)..............................................................19
2.2.1.7 Intra-articulaire toediening..................................................................19
2.2.1.8 Intracardiale toediening.......................................................................19
2.2.1.9 Intramedullaire toediening...................................................................19
2.2.1.10 Epidurale of subdurale toediening.....................................................19
2.2.2 Implantatie vormen.................................................................................... 20
2.3 Topicale toediening.......................................................................................... 20
2.3.1 Huidpreparaten of dermale preparaten.....................................................20
2.3.2 Uierpreparaten........................................................................................... 21
2.3.3 Oogpreparaten of opthalmische preparaten..............................................21
2.3.4 Oorpreparen............................................................................................... 21
2.3.5 Neuspreparaten......................................................................................... 21
2.3.6 Vaginale preparaten................................................................................... 21
2.4 Toediening via inhalatie.................................................................................... 21
2.5 Massamedicatie............................................................................................... 22
3 Geneesmiddelen interacties, bijwerkingen en toxiciteit.........................................22
3.1 Inleiding........................................................................................................... 22
3.2 Geneesmiddeleninteracties.............................................................................. 22
3.3 Ongewenste bijwerkingen of nadelige reacties................................................23
3.4 Toxicologie en het effect van toxines op het lichaam.......................................26
3.5 Behandelingsprotocols..................................................................................... 27
4 Geneesmiddelenformulering en vaak gebruikte producten....................................27
4.1 Inleiding........................................................................................................... 27
4.2 Anesthetica...................................................................................................... 27
4.3 Analgetica........................................................................................................ 27
4.4 Ontstekingsremmers (NSAID’s, corticosteroïden, antihistaminica)..................28
4.4.1 Ontstekingsremmers.................................................................................. 29
4.4.1.1 Inleiding............................................................................................... 29
4.4.1.2 NSAID’s................................................................................................ 30
2
, 4.4.1.3 Corticosteroïden................................................................................... 33
4.4.1.4 Antihistaminica.................................................................................... 35
4.5 Anti-infectieuze middelen................................................................................ 36
4.5.1 Desinfectantia en antiseptica....................................................................36
4.5.2 Antibacteriële middelen............................................................................. 36
4.5.2.1 Bacteriën............................................................................................. 36
4.5.2.2 Antibacteriële middelen: algemeen.....................................................37
4.5.2.2.1 Definities....................................................................................... 37
4.5.2.2.2 Geschiedenis................................................................................. 37
4.5.2.2.3 Groepen......................................................................................... 38
4.5.2.2.4 Antibioticaresistentie – antibioticagevoeligheid.............................38
4.5.2.3 Instellen van een doeltreffende antibioticumtherapie.........................40
4.5.3 Antimycotica.............................................................................................. 43
4.5.3.1 Schimmels........................................................................................... 43
4.5.3.2 Antimycotica........................................................................................ 43
4.5.3.2.1 Inleiding......................................................................................... 43
4.5.3.2.2 Aangrijpingspunten........................................................................43
4.5.4 Anti-parasitaire middelen...........................................................................44
4.5.4.1 Inleiding............................................................................................... 44
4.5.4.2 Middelen tegen endoparasieten..........................................................45
4.5.4.2.1 Anti-potozoaire middelen...............................................................45
4.5.4.2.2 Anthelmintica................................................................................ 45
4.5.4.3 Middelen tegen ectoparasieten...........................................................48
4.5.5 Antivirale middelen.................................................................................... 51
4.5.5.1 Immuniteit........................................................................................... 51
4.5.5.2 Vaccin-samenstelling...........................................................................53
4.5.5.3 Toepassing van vaccinatie...................................................................56
4.6 Antacida........................................................................................................... 59
4.7 Anti-diarreïca.................................................................................................... 60
4.8 Anti-emetica..................................................................................................... 60
4.9 Anti-neoplastica............................................................................................... 61
4.10 Hormonen...................................................................................................... 62
4.11 Laxativa......................................................................................................... 63
4.12 Natuurlijke supplementen.............................................................................. 63
3
, 4.13 Vitamines en mineralen................................................................................. 63
5 Het register voor diergeneesmiddelen voor DA en veehouder...............................63
5.1 Geneesmiddelendepot bij de dierenarts..........................................................64
5.1.1 Definitie depot........................................................................................... 64
5.1.2 Aanvraag depot......................................................................................... 65
5.1.3 Bevoorrading depot................................................................................... 65
5.1.4 Verschaffing en toediening vanuit het depot.............................................66
5.1.5 Administratie van het depot.......................................................................66
5.2 Het toedienen, verschaffen en voorschrijven van geneesmiddelen.................67
5.2.1 Toediening van geneesmiddelen................................................................67
5.2.2 Verschaffing van geneesmiddelen.............................................................68
5.2.3 Voorschrijven van geneesmiddelen...........................................................69
5.3 Geneesmiddelen op het bedrijf........................................................................71
5.3.1 Administratie op het bedrijf.......................................................................71
5.3.2 De keuze van een dierenarts.....................................................................72
5.3.3 Geneesmiddelengebruik op het landbouwbedrijf.......................................73
5.3.4 Het verhandelen van recent behandelde dieren........................................74
5.3.5 Handel in geneesmiddelen.........................................................................75
5.4 Bijzondere geneesmiddelen............................................................................. 75
5.4.1 Psychotrope stoffen en verdovende middelen...........................................75
5.4.2 Antibiotica.................................................................................................. 76
5.4.3 Stoffen met hormonale, anti-hormonale, beta-adrenergische of
productiestimulerende werking...........................................................................77
5.4.4 Bepaalde immunologische middelen.........................................................77
5.4.5 Gemedicineerde veevoeders.....................................................................77
5.5 Sanitel-med...................................................................................................... 78
4
,Inleiding
3 definities
o Farmacologie = leer of kennis van geneesmiddelen
o Farmacologie = interactie tussen geneesmiddelen en een levend
biologisch systeem
o Farmacologie = de verzamelnaam voor farmacodynamie,
farmacokinetiek, farmacotherapie en farmacognosie
Farmacon = stof die na toediening een specifiek effect heeft op het lichaam
Farmacie = ontwikkelen en bereiden van geneesmiddelen
1 Farmacokinetiek en farmacodynamie
Farmacokinetiek = wijze waarop farmacon door het lichaam wordt verwerkt
wat doen wij/het dier met het farmacon?
Farmacodynamie = wijze waarop farmacon op het lichaam inwerkt
wat doet het farmacon met ons/het dier?
1.1 Farmacokinetiek
1.1.1 Algemeen
Geneesmiddelen in het lichaam doorlopen 4 stadia
o Absorptie
o Distributie
o Biotransformatie
o Excretie
Dosering van middelen is afhankelijk van hun concentratie in het lichaam en
de tijd (metabolisatie en uitscheiding)
1.1.2 Absorptie
2 definities
o Absorptie = vermogen van weefsels om van buitenaf komende stoffen
in zich
op te nemen
o Absorptie = opname van stof in circulatie vanuit toedieningsplaats
Bepaalde snelheid
o Toedieningsvorm
o Toedieningsweg
o Fysico-chemische eigenschappen
Bepaalde hoeveelheid
o Komt alle werkzame stof vrij?
o Alle werkzame stof geabsorbeerd?
o First pass effect?
5
, AUC (Area Under Curve)
o Verloop tussen plasmaconcentratie en tijd
o Maat voor de biologische beschikbaarheid van een geneesmiddel
Biologische beschikbaarheid (F)
Mate waarin een geneesmiddel geabsorbeerd wordt en de
algemene circulatie bereikt
hoeveel van de toegediende werkzame stof uiteindelijk
de algemene circulatie bereikt en voor werking
beschikbaar komt ten opzichte van intraveneuze (IV)
toediening
0<F<1
Factoren die absorptie beïnvloeden
o Manier van absorptie
o pH en ionisatiestatus van geneesmiddel
o Absorptieoppervlak
o Bloedvoorziening
o Oplosbaarheid van geneesmiddel
o Geneesmiddelvorm
o Gastro-intestinaal kanaal
o Interactie met andere geneesmiddelen
6
,1.1.2.1 Manieren van absorptie
Passieve niet ionische diffusie doorheen fosfolipidenstructuren
o Passief volgens concentratiegradiënt
o Oplossing celmembraan dus geen energie nodig
o Afhankelijk van grootte, ionisatiestatus en vet-water partitiecoëfficiënt
Poriën – diffusie of ultradiffusie
o Passief volgens concentratiegradiënt
o Doorheen poriën dus geen energie nodig
o Enkel heel kleine moleculen
Actief transport met carriers
o Actief tegen concentratiegradiënt in
o Energie nodig
o Carrier nodig
1.1.2.2 pH en ionisatiestatus van het geneesmiddel
Molecule geneesmiddel
o In niet geïoniseerde vorm makkelijk doorheen membraan
o In geïoniseerde vorm (dus + of - lading) niet doorheen membraan
Rekeninghouden met de pH van het geneesmiddel en de pH van de
omgeving!
Omgeving
Zuur Basisch
Geneesmid
Zwak zuur
del
Opname doorheen membraan “Gevangen in omgeving”
Zwak basisch Opname doorheen
“Gevangen in omgeving”
membraan
1.1.2.3 Absorptieoppervlak
Hoe groter het oppervlak is van de plaats waar absorptie kan gebeuren, hoe groter
de mate is waarin absorptie optreedt.
1.1.2.4 Bloedvoorziening van de plaats waar absorptie plaatsvindt
Hoe groter de bloedvoorziening is van de toedieningsplaats, hoe groter de mate is
waarin absorptie optreedt.
Intramusculair > subcutaan
1.1.2.5 Oplosbaarheid van het geneesmiddel
Vetoplosbaarheid van een geneesmiddel is recht evenredig met de graad van
niet-ionisatie van het geneesmiddel
Hoge vet-water-partitiecoëfficiënt = hoge absorptie
1.1.2.6 Geneesmiddelvorm
Tablet, capsule, zalf, oplossing, ….
7
,1.1.2.7 Gastro-intestinaal kanaal
Wanneer geneesmiddelen oraal worden
toegediend
Invloedsfactoren
o Samenstelling en hoeveelheid van voedsel
o Ledigingstijd van de maag en motiliteit van
de darm
o Irritatie of ontsteking van de
maagdarmwand
First-pass effect
o Na orale toediening wordt een deel van de
geresorbeerde stof gemetaboliseerd door
enzymen in de darmwandcellen,
darmbacteriën of lever
o In lever kan biotransformatie plaatsvinden
Middel wordt omgezet in metaboliet
Kan onwerkzaam of minder werkzaam worden
o Enteropathische kringloop
Opname van stof uit de darm na uitscheiding ervan via gal
1.1.2.8 Interactie met andere geneesmiddelen
Het combineren van geneesmiddelen met andere medicatie of met voedsel kan een
negatief effect hebben op de absorptie ervan.
8
, 1.1.3 Distributie
Distributie = de verdeling van geneesmiddelen in het lichaam van op de
absorptieplaats
naar de actieplaats
Factoren die distributie beïnvloeden
o Concentratiegradiënt
o Eiwitbinding
o Vetoplosbaarheid en ionisatiestatus
o Barrières
o Ziekten
1.1.3.1 Concentratiegradiënt
Hoe grote de concentratiegradiënt (en dus ook het verschil in hoeveelheid), hoe
groter de neiging van het geneesmiddel zich te verplaatsen van het compartiment
met hoge concentratie aan geneesmiddel naar het compartiment met lage
concentratie aan geneesmiddel.
1.1.3.2 Eiwitbinding
Geneesmiddel in bloed gebonden aan eiwit
o Stockage
o Onbeschikbaar voor binding met celreceptoren
Geneesmiddel in bloed dat ongebonden blijft
o Distributie
o Metabolisatie
o Excretie
9
Samenvatting
0
,Inleiding...................................................................................................................... 5
1 Farmacokinetiek en farmacodynamie.......................................................................5
1.1 Farmacokinetiek................................................................................................. 5
1.1.1 Algemeen..................................................................................................... 5
1.1.2 Absorptie...................................................................................................... 5
1.1.2.1 Manieren van absorptie.........................................................................7
1.1.2.2 pH en ionisatiestatus van het geneesmiddel.........................................7
1.1.2.3 Absorptieoppervlak................................................................................ 7
1.1.2.4 Bloedvoorziening van de plaats waar absorptie plaatsvindt..................7
1.1.2.5 Oplosbaarheid van het geneesmiddel....................................................7
1.1.2.6 Geneesmiddelvorm................................................................................ 7
1.1.2.7 Gastro-intestinaal kanaal.......................................................................8
1.1.2.8 Interactie met andere geneesmiddelen.................................................8
1.1.3 Distributie.................................................................................................... 9
1.1.3.1 Concentratiegradiënt............................................................................. 9
1.1.3.2 Eiwitbinding........................................................................................... 9
1.1.3.3 Vetoplosbaarheid en ionisatiestatus....................................................10
1.1.3.4 Barrières.............................................................................................. 10
1.1.3.5 Zietkten............................................................................................... 10
1.1.4 Biotransformatie........................................................................................ 10
1.1.4.1 Diersoort.............................................................................................. 11
1.1.4.2 Leeftijd................................................................................................. 11
1.1.4.3 Voedingstoestand................................................................................ 11
1.1.4.4 Opstapeling.......................................................................................... 11
1.1.4.5 Gezondheidstoestand..........................................................................11
1.1.5 Excretie...................................................................................................... 11
1.2 Farmacodynamie.............................................................................................. 12
2 Wegen en technieken voor het toedienen van geneesmiddelen............................14
2.1 Orale toediening.............................................................................................. 14
2.1.1 Vaste geneesmiddelenvormen...................................................................14
2.1.2 Vloeibare geneesmiddelenvormen.............................................................15
2.1.3 Halfvaste geneesmiddelenvormen.............................................................16
2.2 Parenterale toediening..................................................................................... 16
2.2.1 Injecteerbare geneesmiddelenvormen.......................................................16
1
, 2.2.1.1 Intraveneuze toediening (IV)................................................................17
2.2.1.2 Intramusculaire toediening (IM)...........................................................18
2.2.1.3 Subcutane toediening (SC)..................................................................18
2.2.1.4 Interdermale toediening (ID)................................................................18
2.2.1.5 Intraperitoneale toediening (IP)...........................................................18
2.2.1.6 Intra-arteriële toediening (IA)..............................................................19
2.2.1.7 Intra-articulaire toediening..................................................................19
2.2.1.8 Intracardiale toediening.......................................................................19
2.2.1.9 Intramedullaire toediening...................................................................19
2.2.1.10 Epidurale of subdurale toediening.....................................................19
2.2.2 Implantatie vormen.................................................................................... 20
2.3 Topicale toediening.......................................................................................... 20
2.3.1 Huidpreparaten of dermale preparaten.....................................................20
2.3.2 Uierpreparaten........................................................................................... 21
2.3.3 Oogpreparaten of opthalmische preparaten..............................................21
2.3.4 Oorpreparen............................................................................................... 21
2.3.5 Neuspreparaten......................................................................................... 21
2.3.6 Vaginale preparaten................................................................................... 21
2.4 Toediening via inhalatie.................................................................................... 21
2.5 Massamedicatie............................................................................................... 22
3 Geneesmiddelen interacties, bijwerkingen en toxiciteit.........................................22
3.1 Inleiding........................................................................................................... 22
3.2 Geneesmiddeleninteracties.............................................................................. 22
3.3 Ongewenste bijwerkingen of nadelige reacties................................................23
3.4 Toxicologie en het effect van toxines op het lichaam.......................................26
3.5 Behandelingsprotocols..................................................................................... 27
4 Geneesmiddelenformulering en vaak gebruikte producten....................................27
4.1 Inleiding........................................................................................................... 27
4.2 Anesthetica...................................................................................................... 27
4.3 Analgetica........................................................................................................ 27
4.4 Ontstekingsremmers (NSAID’s, corticosteroïden, antihistaminica)..................28
4.4.1 Ontstekingsremmers.................................................................................. 29
4.4.1.1 Inleiding............................................................................................... 29
4.4.1.2 NSAID’s................................................................................................ 30
2
, 4.4.1.3 Corticosteroïden................................................................................... 33
4.4.1.4 Antihistaminica.................................................................................... 35
4.5 Anti-infectieuze middelen................................................................................ 36
4.5.1 Desinfectantia en antiseptica....................................................................36
4.5.2 Antibacteriële middelen............................................................................. 36
4.5.2.1 Bacteriën............................................................................................. 36
4.5.2.2 Antibacteriële middelen: algemeen.....................................................37
4.5.2.2.1 Definities....................................................................................... 37
4.5.2.2.2 Geschiedenis................................................................................. 37
4.5.2.2.3 Groepen......................................................................................... 38
4.5.2.2.4 Antibioticaresistentie – antibioticagevoeligheid.............................38
4.5.2.3 Instellen van een doeltreffende antibioticumtherapie.........................40
4.5.3 Antimycotica.............................................................................................. 43
4.5.3.1 Schimmels........................................................................................... 43
4.5.3.2 Antimycotica........................................................................................ 43
4.5.3.2.1 Inleiding......................................................................................... 43
4.5.3.2.2 Aangrijpingspunten........................................................................43
4.5.4 Anti-parasitaire middelen...........................................................................44
4.5.4.1 Inleiding............................................................................................... 44
4.5.4.2 Middelen tegen endoparasieten..........................................................45
4.5.4.2.1 Anti-potozoaire middelen...............................................................45
4.5.4.2.2 Anthelmintica................................................................................ 45
4.5.4.3 Middelen tegen ectoparasieten...........................................................48
4.5.5 Antivirale middelen.................................................................................... 51
4.5.5.1 Immuniteit........................................................................................... 51
4.5.5.2 Vaccin-samenstelling...........................................................................53
4.5.5.3 Toepassing van vaccinatie...................................................................56
4.6 Antacida........................................................................................................... 59
4.7 Anti-diarreïca.................................................................................................... 60
4.8 Anti-emetica..................................................................................................... 60
4.9 Anti-neoplastica............................................................................................... 61
4.10 Hormonen...................................................................................................... 62
4.11 Laxativa......................................................................................................... 63
4.12 Natuurlijke supplementen.............................................................................. 63
3
, 4.13 Vitamines en mineralen................................................................................. 63
5 Het register voor diergeneesmiddelen voor DA en veehouder...............................63
5.1 Geneesmiddelendepot bij de dierenarts..........................................................64
5.1.1 Definitie depot........................................................................................... 64
5.1.2 Aanvraag depot......................................................................................... 65
5.1.3 Bevoorrading depot................................................................................... 65
5.1.4 Verschaffing en toediening vanuit het depot.............................................66
5.1.5 Administratie van het depot.......................................................................66
5.2 Het toedienen, verschaffen en voorschrijven van geneesmiddelen.................67
5.2.1 Toediening van geneesmiddelen................................................................67
5.2.2 Verschaffing van geneesmiddelen.............................................................68
5.2.3 Voorschrijven van geneesmiddelen...........................................................69
5.3 Geneesmiddelen op het bedrijf........................................................................71
5.3.1 Administratie op het bedrijf.......................................................................71
5.3.2 De keuze van een dierenarts.....................................................................72
5.3.3 Geneesmiddelengebruik op het landbouwbedrijf.......................................73
5.3.4 Het verhandelen van recent behandelde dieren........................................74
5.3.5 Handel in geneesmiddelen.........................................................................75
5.4 Bijzondere geneesmiddelen............................................................................. 75
5.4.1 Psychotrope stoffen en verdovende middelen...........................................75
5.4.2 Antibiotica.................................................................................................. 76
5.4.3 Stoffen met hormonale, anti-hormonale, beta-adrenergische of
productiestimulerende werking...........................................................................77
5.4.4 Bepaalde immunologische middelen.........................................................77
5.4.5 Gemedicineerde veevoeders.....................................................................77
5.5 Sanitel-med...................................................................................................... 78
4
,Inleiding
3 definities
o Farmacologie = leer of kennis van geneesmiddelen
o Farmacologie = interactie tussen geneesmiddelen en een levend
biologisch systeem
o Farmacologie = de verzamelnaam voor farmacodynamie,
farmacokinetiek, farmacotherapie en farmacognosie
Farmacon = stof die na toediening een specifiek effect heeft op het lichaam
Farmacie = ontwikkelen en bereiden van geneesmiddelen
1 Farmacokinetiek en farmacodynamie
Farmacokinetiek = wijze waarop farmacon door het lichaam wordt verwerkt
wat doen wij/het dier met het farmacon?
Farmacodynamie = wijze waarop farmacon op het lichaam inwerkt
wat doet het farmacon met ons/het dier?
1.1 Farmacokinetiek
1.1.1 Algemeen
Geneesmiddelen in het lichaam doorlopen 4 stadia
o Absorptie
o Distributie
o Biotransformatie
o Excretie
Dosering van middelen is afhankelijk van hun concentratie in het lichaam en
de tijd (metabolisatie en uitscheiding)
1.1.2 Absorptie
2 definities
o Absorptie = vermogen van weefsels om van buitenaf komende stoffen
in zich
op te nemen
o Absorptie = opname van stof in circulatie vanuit toedieningsplaats
Bepaalde snelheid
o Toedieningsvorm
o Toedieningsweg
o Fysico-chemische eigenschappen
Bepaalde hoeveelheid
o Komt alle werkzame stof vrij?
o Alle werkzame stof geabsorbeerd?
o First pass effect?
5
, AUC (Area Under Curve)
o Verloop tussen plasmaconcentratie en tijd
o Maat voor de biologische beschikbaarheid van een geneesmiddel
Biologische beschikbaarheid (F)
Mate waarin een geneesmiddel geabsorbeerd wordt en de
algemene circulatie bereikt
hoeveel van de toegediende werkzame stof uiteindelijk
de algemene circulatie bereikt en voor werking
beschikbaar komt ten opzichte van intraveneuze (IV)
toediening
0<F<1
Factoren die absorptie beïnvloeden
o Manier van absorptie
o pH en ionisatiestatus van geneesmiddel
o Absorptieoppervlak
o Bloedvoorziening
o Oplosbaarheid van geneesmiddel
o Geneesmiddelvorm
o Gastro-intestinaal kanaal
o Interactie met andere geneesmiddelen
6
,1.1.2.1 Manieren van absorptie
Passieve niet ionische diffusie doorheen fosfolipidenstructuren
o Passief volgens concentratiegradiënt
o Oplossing celmembraan dus geen energie nodig
o Afhankelijk van grootte, ionisatiestatus en vet-water partitiecoëfficiënt
Poriën – diffusie of ultradiffusie
o Passief volgens concentratiegradiënt
o Doorheen poriën dus geen energie nodig
o Enkel heel kleine moleculen
Actief transport met carriers
o Actief tegen concentratiegradiënt in
o Energie nodig
o Carrier nodig
1.1.2.2 pH en ionisatiestatus van het geneesmiddel
Molecule geneesmiddel
o In niet geïoniseerde vorm makkelijk doorheen membraan
o In geïoniseerde vorm (dus + of - lading) niet doorheen membraan
Rekeninghouden met de pH van het geneesmiddel en de pH van de
omgeving!
Omgeving
Zuur Basisch
Geneesmid
Zwak zuur
del
Opname doorheen membraan “Gevangen in omgeving”
Zwak basisch Opname doorheen
“Gevangen in omgeving”
membraan
1.1.2.3 Absorptieoppervlak
Hoe groter het oppervlak is van de plaats waar absorptie kan gebeuren, hoe groter
de mate is waarin absorptie optreedt.
1.1.2.4 Bloedvoorziening van de plaats waar absorptie plaatsvindt
Hoe groter de bloedvoorziening is van de toedieningsplaats, hoe groter de mate is
waarin absorptie optreedt.
Intramusculair > subcutaan
1.1.2.5 Oplosbaarheid van het geneesmiddel
Vetoplosbaarheid van een geneesmiddel is recht evenredig met de graad van
niet-ionisatie van het geneesmiddel
Hoge vet-water-partitiecoëfficiënt = hoge absorptie
1.1.2.6 Geneesmiddelvorm
Tablet, capsule, zalf, oplossing, ….
7
,1.1.2.7 Gastro-intestinaal kanaal
Wanneer geneesmiddelen oraal worden
toegediend
Invloedsfactoren
o Samenstelling en hoeveelheid van voedsel
o Ledigingstijd van de maag en motiliteit van
de darm
o Irritatie of ontsteking van de
maagdarmwand
First-pass effect
o Na orale toediening wordt een deel van de
geresorbeerde stof gemetaboliseerd door
enzymen in de darmwandcellen,
darmbacteriën of lever
o In lever kan biotransformatie plaatsvinden
Middel wordt omgezet in metaboliet
Kan onwerkzaam of minder werkzaam worden
o Enteropathische kringloop
Opname van stof uit de darm na uitscheiding ervan via gal
1.1.2.8 Interactie met andere geneesmiddelen
Het combineren van geneesmiddelen met andere medicatie of met voedsel kan een
negatief effect hebben op de absorptie ervan.
8
, 1.1.3 Distributie
Distributie = de verdeling van geneesmiddelen in het lichaam van op de
absorptieplaats
naar de actieplaats
Factoren die distributie beïnvloeden
o Concentratiegradiënt
o Eiwitbinding
o Vetoplosbaarheid en ionisatiestatus
o Barrières
o Ziekten
1.1.3.1 Concentratiegradiënt
Hoe grote de concentratiegradiënt (en dus ook het verschil in hoeveelheid), hoe
groter de neiging van het geneesmiddel zich te verplaatsen van het compartiment
met hoge concentratie aan geneesmiddel naar het compartiment met lage
concentratie aan geneesmiddel.
1.1.3.2 Eiwitbinding
Geneesmiddel in bloed gebonden aan eiwit
o Stockage
o Onbeschikbaar voor binding met celreceptoren
Geneesmiddel in bloed dat ongebonden blijft
o Distributie
o Metabolisatie
o Excretie
9
