Cognitie & gedrag HC (7):
Aandacht (I)
Docent: Stefan van der Stigchel
Film 1 (30)
Film 2 (30)
Film 3 (20)
1. Introductie
Je hebt aandacht nodig om informatie te onthouden, wat geen aandacht krijgt wordt
genegeerd.
Aandacht is het filteren op inkomende informatie. Aandacht wordt soms gezien als een
beperking (als dingen je niet zijn opgevallen), maar het is juist een efficiënte oplossing voor
een probleem (gaan we zo op door).
William James omschreef aandacht als: Everyone knows what attention is. It is the taking
possession by the mind, in clear and vivid form, of one out of what seem several
simultaneously possible objects or trains of thought. Focalization, concentration of
consciousness are of its essence. It implies withdrawal from some things in order to deal
effectively with others …
Aandacht kun je dus geven aan bepaalde dingen en losmaken van andere en ergens op
richten om daar efficiënt mee te dealen. Concentratie is nodig.
Je kunt verschillende typen aandacht onderscheiden:
- Alerting: het wakker blijven, alert zijn en in staat een taak uit te voeren
- Orienting: aandacht verplaatsen door een ruimte heen (gaan we vooral over hebben)
- Executive: om een taak uit te voeren en die blijven uit te voeren, zonder te veel
afgeleid te raken. Hier hebben ADHD’ers moeite mee. Bij executive ben je de hele tijd
allemaal andere dingen aan het doen dan je zou moeten doen.
2. Alerting
Er is veel onderzoek gedaan naar alerting, omdat het gaat over hoe lang mensen een taak uit
kunnen voeren voordat ze minder alert worden en fouten gaan maken. Dat is cruciaal voor
lucht verkeersleiding bijvoorbeeld. Dit type onderzoek noemen we vigilance/waakzaamheid
of sustained attention.
(Ik zou hier denken dat het om executive gaat, maar dat gaat dus echt om dat je dingen gaat
doen die je niet zou moeten doen, bijv. heel erg gaan bewegen ofzoiets).
Er zijn uitspraken over dat onze aandacht is verminderd over de tijd mede doordat er steeds
meer afleidingen bij komen (sociale media bijv.). Zou zouden we in 2000 nog 12 seconden
aandacht hebben en in 2013 nog maar 8 seconden. Een goudvis zou 9 seconden hebben.
Hiervoor is geen bewijs. Het is ook lastig te onderzoeken, de aandachtspanne. Wat betekent
het om een aandachtspanne van 8 seconden te hebben (wat niet zo is)? Afhankelijk van de
situatie (bijv. op leven en dood) kan je je beter/slechter concentreren.
, Mackworth probeerde de aandachtspanne objectief te meten.
De Mackworth klok-taak is heel saai (moet ook om goed te
meten): het rode stipje verplaatst telkens een vakje, maar als
het een vakje overslaat moet de proefpersoon op een knopje
drukken. Dit moet je heel lang doen en kijken wanneer mensen
fouten gaan maken. Het eerste half uur worden de minste
fouten gemaakt (15%), het tweede half uur meer en later nog
meer. Hoe langer je bezig bent, hoe meer fouten. Maar je kunt
niet zeggen dat de kloktaak aantoont dat mensen een
aandachtspanne van een half uur hebben. Stel je zou namelijk
Figuur 1: Meting aandachtspanne
schokjes toedienen als mensen fouten maken, dan krijg je Mackworth
andere resultaten.
Er zijn een aantal algemene effecten, zoals dat reactietijden ’s ochtends langer zijn en dat er
dan meer fouten worden gemaakt. Gedurende de dag wordt dit beter en ’s avonds weer
slechter. Maar meer algemene uitspraken dan dit (bijv. over de duur van aandachtspanne)
kan je volgens Stefan niet doen.
3. Orienting
We gaan het nu hebben over orienting m.b.t. tot het binnenkomen van visuele informatie,
maar wat er wordt gezegd geldt ook voor informatie die van de andere zintuigsystemen
afkomt (auditief etc.).
Evolutie heeft ons een systeem opgeleverd waarbij we alleen de informatie verwerken die
op dat moment voor ons belangrijk is. Als je taken uitvoert, heeft dat invloed op welke
informatie je gaat oppikken. Als je bijv. de taak krijgt om te kijken hoe vaak een stel
basketballers overgooit, zal je de gorilla die langsloopt op de achtergrond niet opmerken.
Allemaal informatie komt terecht op je netvlies, daar selecteer je maar een klein gedeelte
van en die neem je mee voor verdere verwerking. De rest wordt genegeerd. Wat voor ons
belangrijk is, is alleen niet altijd relevant voor de taak die je uitvoert. Je brein vindt het
namelijk ook belangrijk dat je aandacht geeft aan iets wat plotseling (heftig) verschijnt. Of
dat achteraf de moeite van je aandacht waard was, is nog maar de vraag.
3.1 Aandacht is selectie (beperkte capaciteit)
Dus wat is aandacht? Aandacht is het selecteren van informatie. We hebben een beperkte
capaciteit, wat handig is want je wil echt niet alle informatie om je heen hoeven te
verwerken.
Voorbeeld tussendoor: de beste wegen hebben geen verkeersborden nodig. In Nederland
hebben we hele goede wegen, uit de weg soort blijkt al hoe hard je mag rijden. Zo kan je
optimaal je aandacht bij het verkeer houden.
Onthoud dat er veel details worden verwerkt, maar er maar weinig worden geselecteerd.
We hebben gezien dat aandacht de cruciale factor (het selectiefilter) is die zorgt dat
informatie in je werkgeheugen komt. Hierdoor ontstaat een bottleneck (zie HC I geheugen).
De spotlight of attention: aandacht gaat als zoeklicht door de ruimte heen en highlight als
het ware bepaalde informatie, net als in het theater.
Aandacht (I)
Docent: Stefan van der Stigchel
Film 1 (30)
Film 2 (30)
Film 3 (20)
1. Introductie
Je hebt aandacht nodig om informatie te onthouden, wat geen aandacht krijgt wordt
genegeerd.
Aandacht is het filteren op inkomende informatie. Aandacht wordt soms gezien als een
beperking (als dingen je niet zijn opgevallen), maar het is juist een efficiënte oplossing voor
een probleem (gaan we zo op door).
William James omschreef aandacht als: Everyone knows what attention is. It is the taking
possession by the mind, in clear and vivid form, of one out of what seem several
simultaneously possible objects or trains of thought. Focalization, concentration of
consciousness are of its essence. It implies withdrawal from some things in order to deal
effectively with others …
Aandacht kun je dus geven aan bepaalde dingen en losmaken van andere en ergens op
richten om daar efficiënt mee te dealen. Concentratie is nodig.
Je kunt verschillende typen aandacht onderscheiden:
- Alerting: het wakker blijven, alert zijn en in staat een taak uit te voeren
- Orienting: aandacht verplaatsen door een ruimte heen (gaan we vooral over hebben)
- Executive: om een taak uit te voeren en die blijven uit te voeren, zonder te veel
afgeleid te raken. Hier hebben ADHD’ers moeite mee. Bij executive ben je de hele tijd
allemaal andere dingen aan het doen dan je zou moeten doen.
2. Alerting
Er is veel onderzoek gedaan naar alerting, omdat het gaat over hoe lang mensen een taak uit
kunnen voeren voordat ze minder alert worden en fouten gaan maken. Dat is cruciaal voor
lucht verkeersleiding bijvoorbeeld. Dit type onderzoek noemen we vigilance/waakzaamheid
of sustained attention.
(Ik zou hier denken dat het om executive gaat, maar dat gaat dus echt om dat je dingen gaat
doen die je niet zou moeten doen, bijv. heel erg gaan bewegen ofzoiets).
Er zijn uitspraken over dat onze aandacht is verminderd over de tijd mede doordat er steeds
meer afleidingen bij komen (sociale media bijv.). Zou zouden we in 2000 nog 12 seconden
aandacht hebben en in 2013 nog maar 8 seconden. Een goudvis zou 9 seconden hebben.
Hiervoor is geen bewijs. Het is ook lastig te onderzoeken, de aandachtspanne. Wat betekent
het om een aandachtspanne van 8 seconden te hebben (wat niet zo is)? Afhankelijk van de
situatie (bijv. op leven en dood) kan je je beter/slechter concentreren.
, Mackworth probeerde de aandachtspanne objectief te meten.
De Mackworth klok-taak is heel saai (moet ook om goed te
meten): het rode stipje verplaatst telkens een vakje, maar als
het een vakje overslaat moet de proefpersoon op een knopje
drukken. Dit moet je heel lang doen en kijken wanneer mensen
fouten gaan maken. Het eerste half uur worden de minste
fouten gemaakt (15%), het tweede half uur meer en later nog
meer. Hoe langer je bezig bent, hoe meer fouten. Maar je kunt
niet zeggen dat de kloktaak aantoont dat mensen een
aandachtspanne van een half uur hebben. Stel je zou namelijk
Figuur 1: Meting aandachtspanne
schokjes toedienen als mensen fouten maken, dan krijg je Mackworth
andere resultaten.
Er zijn een aantal algemene effecten, zoals dat reactietijden ’s ochtends langer zijn en dat er
dan meer fouten worden gemaakt. Gedurende de dag wordt dit beter en ’s avonds weer
slechter. Maar meer algemene uitspraken dan dit (bijv. over de duur van aandachtspanne)
kan je volgens Stefan niet doen.
3. Orienting
We gaan het nu hebben over orienting m.b.t. tot het binnenkomen van visuele informatie,
maar wat er wordt gezegd geldt ook voor informatie die van de andere zintuigsystemen
afkomt (auditief etc.).
Evolutie heeft ons een systeem opgeleverd waarbij we alleen de informatie verwerken die
op dat moment voor ons belangrijk is. Als je taken uitvoert, heeft dat invloed op welke
informatie je gaat oppikken. Als je bijv. de taak krijgt om te kijken hoe vaak een stel
basketballers overgooit, zal je de gorilla die langsloopt op de achtergrond niet opmerken.
Allemaal informatie komt terecht op je netvlies, daar selecteer je maar een klein gedeelte
van en die neem je mee voor verdere verwerking. De rest wordt genegeerd. Wat voor ons
belangrijk is, is alleen niet altijd relevant voor de taak die je uitvoert. Je brein vindt het
namelijk ook belangrijk dat je aandacht geeft aan iets wat plotseling (heftig) verschijnt. Of
dat achteraf de moeite van je aandacht waard was, is nog maar de vraag.
3.1 Aandacht is selectie (beperkte capaciteit)
Dus wat is aandacht? Aandacht is het selecteren van informatie. We hebben een beperkte
capaciteit, wat handig is want je wil echt niet alle informatie om je heen hoeven te
verwerken.
Voorbeeld tussendoor: de beste wegen hebben geen verkeersborden nodig. In Nederland
hebben we hele goede wegen, uit de weg soort blijkt al hoe hard je mag rijden. Zo kan je
optimaal je aandacht bij het verkeer houden.
Onthoud dat er veel details worden verwerkt, maar er maar weinig worden geselecteerd.
We hebben gezien dat aandacht de cruciale factor (het selectiefilter) is die zorgt dat
informatie in je werkgeheugen komt. Hierdoor ontstaat een bottleneck (zie HC I geheugen).
De spotlight of attention: aandacht gaat als zoeklicht door de ruimte heen en highlight als
het ware bepaalde informatie, net als in het theater.
