D1: Hoofdpijn en angst
Hoofdpijn
Er is primaire (geen onderliggende oorzaak, hoofdpijnsyndroom) en secundaire hoofdpijn (als gevolg
van een andere onderliggende oorzaak). In de hersenen zitten geen nociceptoren. Waarom krijg je
nou wel pijnklachten?
Extracranieel:
- Sinussen
- Oogkassen
- Tanden
- Oren
- Bloedvaten
Intracranieel:
- Bloedvaten
- Hersenvliezen
Secundaire hoofdpijn:
- Hersentumor
- Hersenbloeding
- Hersenvliesontsteking
- Herseninfarct
- Hersenabces
- Sinusitis
- Meningitis
- Hoofdtrauma
- Middelengebruik of onttrekking
Red flags:
- Peracute hoofdpijn
- Progressieve hoofdpijn
- Koorts, meningeale prikkeling
- Ochtendbraken
- Nachtelijke hoofdpijn
- VG maligniteit, immuunstoornis, stollingsstoornis
- Epileptische aanvallen
- Uitvalsverschijnselen
Primaire hoofdpijn (hoofdpijnsyndromen):
- Migraine
- Spierspanningshoofdpijn
- Clusterhoofdpijn
- Medicatie afhankelijke hoofdpijn
- Paroxysmale hemicrania
- Trigeminusneuralgie
- Arteriitis temporalis
Migraine
- Symptomen: Aanvalsgewijze halfzijdige hoofdpijn, bonkende hoofdpijn, misselijk, braken,
vaak aan één kant van het hoofd, overgevoeligheid voor licht en geluid, verergering bij
inspanning dus noodzaak tot rust
, - Aanvalspatroon: 4-72 uur, paar keer per jaar tot 6 keer per maand
- Met of zonder aura: er zijn extra symptomen, bijv. flikkeringen in het beeld, raar gevoel,
verlamming als voorbode van de aanval. 1/3 e van de patiënten heeft dat, vaak een
flikkerscotoom (5-60min). Kan ook: sensibele, spraak-/taal-, motorische of retinale
symptomen zijn.
o Veroorzaakt door cortical spreading depression: langzaam uitbreidende, kortdurende
neuronale hyperactiviteit in de cortex die zich snel uitbreidt, gevolgd door langer
aanhoudende uitdoving ervan
- 10% van de mensen
- Vrouwen >mannen
- Verloop: prodroom (1-2 dagen) – aura (10-60 minuten) – aanval (4-72 uur) – herstel (1-2
dagen)
Behandeling:
- Rust, regelmaat, voldoende slapen
- Medicatie: aanvalsbehandeling
o Paracetamol/NSAID met anti-emeticum
o Triptanen (grijpen op serotonine receptoren in de hersenen aan), kun je gebruiken als
neusspray, tablet en injectie.
o Aanvallen voorkomen, profylaxe: als ze meer dan 2 aanvallen per maand hebben.
Propranolol, topiramaat en candesartan. Deze medicatie heeft wel bijwerkingen;
beta-blokker: problemen met slapen, hartslag en BD omlaag, koude handen.
Topiramaat vermindert de eetlust.
Spierspanningshoofdpijn
- Gevoel van strakke band om het hoofd
- Symptomen: Komt in de loop van de dag op en neemt toe aan het eind van de dag, bilateraal,
drukkend van aard, niet verergerend door inspanning
- Aanvalspatroon: uren tot dagen, meer dan 15 dagen per maand
- Je kunt hier wel je dagelijkse activiteiten mee volhouden.
- Pathofysiologie: nervus trigeminus speelt hierbij een rol; raakt overprikkelt en stuurt
pijnsignalen naar de hersenen. Wat ook een rol speelt is sensitisatie (speelt bij alle chronische
pijnklachten). Je hebt steeds minder nodig om een pijnsignaal te versturen.
- Behandeling:
o Leefstijl: ontspanning, goede houding, voldoende slaap, geen caffeïne houdende
dranken, mindfulness
o Medicatie: amitryptiline 10 mg voor de nacht – sensitisatiecurve weer naar rechts toe
buigen, minder overgevoeligheid
- Cirkels van Loeser: nociceptie – pijngewaarwording – pijnbeleving – pijngedrag
Medicatieafhankelijke hoofdpijn
- >15 dagen per maand pijnstillers, of >10 dagen per maand triptanen
- Vaak hoofdpijn in de ochtend en in de nacht (als pijnstillers zijn uitgewerkt)
- Beleid: afkicken van de pijnstillers – hoofdpijn wordt dan even erger, kijken welke vorm van
hoofdpijn er overblijft, deze gericht behandelen
Trigeminale autonome cefalalgieën
Clusterhoofdpijn
- Mannen > vrouwen
- Vaak bij 20-30 jaar
, - Vaak in de nacht
- Aanvalspatroon: Minuten- uren, meerdere aanvallen per dag
- Symptomen: hevige, borende, pijn achter een oog of temporaal, forse bewegingsdrang, met:
o Horner syndroom
o Tranen uit het oog
o Roodheid rondom oog
o Neus uitvloed of verstopping
- Behandeling: aanvalsbehandeling; sumatriptan inecties, inademen 7 liter O2/minuut
o Preventief: verapamil
- Chronisch: veel aanvallen per dag
- Paroxysmale hemicrania: vooral bij vrouwen, lijkt op clusterhoofdpijn, hogere frequentie van
aanvallen maar van kortere duur. Onderhoudsbehandeling met indomethacine.
Trigeminusneuralgie
- Vrouwen>mannen
- >40 jaar
- Symptomen: Schietende pijn bij spontaan of bij aanraken of bewegen gezicht in verloop
trigeminus (m.n. 2e en 3e tak). Één kant van het gelaat, meestal uitstralend naar neusvleugel
of kin. Soms wordt de pijn uitgelokt door aanraking.
- Aanvalspatroon: seconden tot minuten, meerdere aanvallen per dag
- Behandelen:
o Preventief: anti-epileptica (carbamazepine)
o Operatie: Jenetta operatie (vaatlus niet meer tegen de zenuw aan laten kloppen), of
Sweet procedure (ganglion van gasser kapot maken zodat de nervus trigeminus de
signalen niet meer doorgeeft aan de hersenen; dan geen gevoel meer in dat deel van
het gelaat).
Arteritis temporalis
- >50 jaar
- Auto-immuunaandoening; Vasculitis van de arteria temporalis; Giant cell arteritis
- Vaak ook polymyalgia rheumatica
- Cave blindheid
o Afsluiting arteriae cilliaris posterior
o Ischeamie nervus opticus
o Blijvende blindheid een oog
- Diagnose herkennen door bloed te prikken: hoge bezinking BSE
o Echo arteria temporalis: halo om het bloedvat; ontsteking
o Biopt: helemaal zeker weten. Je ziet veel ontstekingscellen.
- Behandeling: prednison om blindheid te voorkomen.
Hersentumoren
Neuro-oncologie
Oorzaken van neurologische verschijnselen bij een patiënt met kanker
• metastasen in hersenen, ruggenmerg of leptomeningen
• ingroei in of uitwendige compressie van hersenweefsel, ruggenmerg of zenuwen
• metabole of medicatie geïnduceerde stoornissen
• infecties
• vasculaire complicaties (bloeding, infarct)
• bijwerkingen van chemotherapie
• bijwerkingen van radiotherapie
• paraneoplastische syndromen
• niet aan kanker gerelateerde aandoeningen
Hoofdpijn
Er is primaire (geen onderliggende oorzaak, hoofdpijnsyndroom) en secundaire hoofdpijn (als gevolg
van een andere onderliggende oorzaak). In de hersenen zitten geen nociceptoren. Waarom krijg je
nou wel pijnklachten?
Extracranieel:
- Sinussen
- Oogkassen
- Tanden
- Oren
- Bloedvaten
Intracranieel:
- Bloedvaten
- Hersenvliezen
Secundaire hoofdpijn:
- Hersentumor
- Hersenbloeding
- Hersenvliesontsteking
- Herseninfarct
- Hersenabces
- Sinusitis
- Meningitis
- Hoofdtrauma
- Middelengebruik of onttrekking
Red flags:
- Peracute hoofdpijn
- Progressieve hoofdpijn
- Koorts, meningeale prikkeling
- Ochtendbraken
- Nachtelijke hoofdpijn
- VG maligniteit, immuunstoornis, stollingsstoornis
- Epileptische aanvallen
- Uitvalsverschijnselen
Primaire hoofdpijn (hoofdpijnsyndromen):
- Migraine
- Spierspanningshoofdpijn
- Clusterhoofdpijn
- Medicatie afhankelijke hoofdpijn
- Paroxysmale hemicrania
- Trigeminusneuralgie
- Arteriitis temporalis
Migraine
- Symptomen: Aanvalsgewijze halfzijdige hoofdpijn, bonkende hoofdpijn, misselijk, braken,
vaak aan één kant van het hoofd, overgevoeligheid voor licht en geluid, verergering bij
inspanning dus noodzaak tot rust
, - Aanvalspatroon: 4-72 uur, paar keer per jaar tot 6 keer per maand
- Met of zonder aura: er zijn extra symptomen, bijv. flikkeringen in het beeld, raar gevoel,
verlamming als voorbode van de aanval. 1/3 e van de patiënten heeft dat, vaak een
flikkerscotoom (5-60min). Kan ook: sensibele, spraak-/taal-, motorische of retinale
symptomen zijn.
o Veroorzaakt door cortical spreading depression: langzaam uitbreidende, kortdurende
neuronale hyperactiviteit in de cortex die zich snel uitbreidt, gevolgd door langer
aanhoudende uitdoving ervan
- 10% van de mensen
- Vrouwen >mannen
- Verloop: prodroom (1-2 dagen) – aura (10-60 minuten) – aanval (4-72 uur) – herstel (1-2
dagen)
Behandeling:
- Rust, regelmaat, voldoende slapen
- Medicatie: aanvalsbehandeling
o Paracetamol/NSAID met anti-emeticum
o Triptanen (grijpen op serotonine receptoren in de hersenen aan), kun je gebruiken als
neusspray, tablet en injectie.
o Aanvallen voorkomen, profylaxe: als ze meer dan 2 aanvallen per maand hebben.
Propranolol, topiramaat en candesartan. Deze medicatie heeft wel bijwerkingen;
beta-blokker: problemen met slapen, hartslag en BD omlaag, koude handen.
Topiramaat vermindert de eetlust.
Spierspanningshoofdpijn
- Gevoel van strakke band om het hoofd
- Symptomen: Komt in de loop van de dag op en neemt toe aan het eind van de dag, bilateraal,
drukkend van aard, niet verergerend door inspanning
- Aanvalspatroon: uren tot dagen, meer dan 15 dagen per maand
- Je kunt hier wel je dagelijkse activiteiten mee volhouden.
- Pathofysiologie: nervus trigeminus speelt hierbij een rol; raakt overprikkelt en stuurt
pijnsignalen naar de hersenen. Wat ook een rol speelt is sensitisatie (speelt bij alle chronische
pijnklachten). Je hebt steeds minder nodig om een pijnsignaal te versturen.
- Behandeling:
o Leefstijl: ontspanning, goede houding, voldoende slaap, geen caffeïne houdende
dranken, mindfulness
o Medicatie: amitryptiline 10 mg voor de nacht – sensitisatiecurve weer naar rechts toe
buigen, minder overgevoeligheid
- Cirkels van Loeser: nociceptie – pijngewaarwording – pijnbeleving – pijngedrag
Medicatieafhankelijke hoofdpijn
- >15 dagen per maand pijnstillers, of >10 dagen per maand triptanen
- Vaak hoofdpijn in de ochtend en in de nacht (als pijnstillers zijn uitgewerkt)
- Beleid: afkicken van de pijnstillers – hoofdpijn wordt dan even erger, kijken welke vorm van
hoofdpijn er overblijft, deze gericht behandelen
Trigeminale autonome cefalalgieën
Clusterhoofdpijn
- Mannen > vrouwen
- Vaak bij 20-30 jaar
, - Vaak in de nacht
- Aanvalspatroon: Minuten- uren, meerdere aanvallen per dag
- Symptomen: hevige, borende, pijn achter een oog of temporaal, forse bewegingsdrang, met:
o Horner syndroom
o Tranen uit het oog
o Roodheid rondom oog
o Neus uitvloed of verstopping
- Behandeling: aanvalsbehandeling; sumatriptan inecties, inademen 7 liter O2/minuut
o Preventief: verapamil
- Chronisch: veel aanvallen per dag
- Paroxysmale hemicrania: vooral bij vrouwen, lijkt op clusterhoofdpijn, hogere frequentie van
aanvallen maar van kortere duur. Onderhoudsbehandeling met indomethacine.
Trigeminusneuralgie
- Vrouwen>mannen
- >40 jaar
- Symptomen: Schietende pijn bij spontaan of bij aanraken of bewegen gezicht in verloop
trigeminus (m.n. 2e en 3e tak). Één kant van het gelaat, meestal uitstralend naar neusvleugel
of kin. Soms wordt de pijn uitgelokt door aanraking.
- Aanvalspatroon: seconden tot minuten, meerdere aanvallen per dag
- Behandelen:
o Preventief: anti-epileptica (carbamazepine)
o Operatie: Jenetta operatie (vaatlus niet meer tegen de zenuw aan laten kloppen), of
Sweet procedure (ganglion van gasser kapot maken zodat de nervus trigeminus de
signalen niet meer doorgeeft aan de hersenen; dan geen gevoel meer in dat deel van
het gelaat).
Arteritis temporalis
- >50 jaar
- Auto-immuunaandoening; Vasculitis van de arteria temporalis; Giant cell arteritis
- Vaak ook polymyalgia rheumatica
- Cave blindheid
o Afsluiting arteriae cilliaris posterior
o Ischeamie nervus opticus
o Blijvende blindheid een oog
- Diagnose herkennen door bloed te prikken: hoge bezinking BSE
o Echo arteria temporalis: halo om het bloedvat; ontsteking
o Biopt: helemaal zeker weten. Je ziet veel ontstekingscellen.
- Behandeling: prednison om blindheid te voorkomen.
Hersentumoren
Neuro-oncologie
Oorzaken van neurologische verschijnselen bij een patiënt met kanker
• metastasen in hersenen, ruggenmerg of leptomeningen
• ingroei in of uitwendige compressie van hersenweefsel, ruggenmerg of zenuwen
• metabole of medicatie geïnduceerde stoornissen
• infecties
• vasculaire complicaties (bloeding, infarct)
• bijwerkingen van chemotherapie
• bijwerkingen van radiotherapie
• paraneoplastische syndromen
• niet aan kanker gerelateerde aandoeningen
