COLLEGEDICTAAT
Behandeling en interventies gericht op psychosociale
problemen leerproblemen en ontwikkelingsproblemen
(200300085)
Universiteit Utrecht 2016/2017
, Inhoudsopgave
College 1
Orthopedagogiek als handelingswetenschap/ behandelperspectieven 3
College 2
Het leertheoretisch kader als behandelingsperspectief 7
College 3
Interventieonderzoek 13
College 4
Cognitieve gedragstherapie nader uitgewerkt 20
College 5
Behandeling binnen het werkveld leerlingenzorg 22
College 6
Protocollair versus modulair 24
College 7
Non-specifieke factoren van behandeling met het accent op gehandicaptenzorg 26
College 8
Gezinsinterventies en internaliserende problemen 29
2
,College 1
Orthopedagogiek als handelingswetenschap/ behandelperspectieven
Martine Mönch
25 april 2017
Als orthopedagoog pas je kennis (over procedures en methodieken) en kunde toe, met als
doel om wat gewenst is te realiseren: het normatieve gezichtspunt.
Het oorspronkelijke object van de orthopedagogiek is het afwijkende kind.
Wat is afwijkend:
- Het moeilijk opvoedbare kind
- Het kind met leerproblemen
- Het fysiek of mentaal beperkte kind
Het doel van orthopedagogisch ingrijpen is om het kind te helpen bij de maatschappelijke
integratie.
Therapiecyclus: indicatieanalyse als scharnierpunt
- Planning
- Uitvoering
- Beoordeling van effect
Orthopedagogisch handelen binnen de onderscheiden fasen in het hulpverleningsproces:
- Beslissingsmomenten inbouwen (regulatieve cyclus)
- Voortgang bewaken door onderzoeksmomenten in te bouwen (empirische sub-cycli)
Fasen van de regulatieve cyclus
- Probleemherkenning
- Probleemdefiniëring
- Bedenken en afwegen van behandelingsmogelijkheden
- Maken van een plan
- Plan uitvoeren
- Evaluatie
(Van Strien, 1986)
Complexiteit van behandeling
- Het integreren van gegevens wordt complexer naarmate de problematiek
veelzijdiger is en er meer disciplines zijn betrokken
- Veel factoren van invloed op uiteindelijke resultaat
- Dialogische gerichtheid van de orthopedagoog
Orthopedagogische invalshoek
- Verschil kind-adolescent:
- Afstemmen op ontwikkelingsniveau
- Het kind is nog afhankelijk van anderen
- Ethische kwesties
3
, Systemisch model
Visie en etiologie probleemgedrag
- Functioneren van het gezin
- Opvoedstijlen en opvoederskenmerken
- Wederkerigheid
Diagnostische instrumenten
- Gedrag niet geïsoleerd bekijken
- Men dient te kijken in meerdere (sub-)systemen
- Instrumenten: gezinsobservatie, gezinsvragenlijsten, gezinsinterview, genogram
Visie op behandeling
- Focus: gezinssystemen
- Aanpak: zorgen voor een gezond en evenwichtig gezinssysteem
Interventies
Aangrijpingspunten in het gezinssysteem:
- Gezinstherapie (systeemtherapie)
- Oudergroepen, oudertherapie
Psychodynamisch model
- Gericht op ontwikkelingsproces
- Voor persoonlijke ontwikkeling: angst en emotionele crisissen
- Belang personen in vroege ontwikkeling
- Aandacht voor intrapsychische aspect individu
Visie
Persoonlijkheid is de uitkomst van een ontwikkelingsproces:
Id: lustprincipe
Ego: realiteitsprincipe
Superego: ego-ideaal geweten
Etiologie probleemgedrag
- Sociaal emotionele ontwikkeling raakt verstoort door het niet succesvol oplossen van
een conflict (tussen id, ego en super-ego)
- Conflict is ontstaan in de: orale, anale of fallische fase
Diagnostische instrumenten
- Interview vroege ontwikkeling
- Projectiemateriaal (vertelplaten, zinaanvullijsten, tekeningen, spel)
Visie op behandeling
- Geblokkeerde ontwikkeling weer op gang brengen door kind inzicht te geven in
tegenstrijdige wensen en gevoelens
- Beinvloeden van objectrelaties (relaties met significante anderen)
Interventies
- Melanie Klein
Eerste analytica die de rol van spel benadrukte bij de behandeling van kinderen. De
psychoanalytische interpretatie van het spel van het kind als equivalent van de vrije
associatie.
4
Behandeling en interventies gericht op psychosociale
problemen leerproblemen en ontwikkelingsproblemen
(200300085)
Universiteit Utrecht 2016/2017
, Inhoudsopgave
College 1
Orthopedagogiek als handelingswetenschap/ behandelperspectieven 3
College 2
Het leertheoretisch kader als behandelingsperspectief 7
College 3
Interventieonderzoek 13
College 4
Cognitieve gedragstherapie nader uitgewerkt 20
College 5
Behandeling binnen het werkveld leerlingenzorg 22
College 6
Protocollair versus modulair 24
College 7
Non-specifieke factoren van behandeling met het accent op gehandicaptenzorg 26
College 8
Gezinsinterventies en internaliserende problemen 29
2
,College 1
Orthopedagogiek als handelingswetenschap/ behandelperspectieven
Martine Mönch
25 april 2017
Als orthopedagoog pas je kennis (over procedures en methodieken) en kunde toe, met als
doel om wat gewenst is te realiseren: het normatieve gezichtspunt.
Het oorspronkelijke object van de orthopedagogiek is het afwijkende kind.
Wat is afwijkend:
- Het moeilijk opvoedbare kind
- Het kind met leerproblemen
- Het fysiek of mentaal beperkte kind
Het doel van orthopedagogisch ingrijpen is om het kind te helpen bij de maatschappelijke
integratie.
Therapiecyclus: indicatieanalyse als scharnierpunt
- Planning
- Uitvoering
- Beoordeling van effect
Orthopedagogisch handelen binnen de onderscheiden fasen in het hulpverleningsproces:
- Beslissingsmomenten inbouwen (regulatieve cyclus)
- Voortgang bewaken door onderzoeksmomenten in te bouwen (empirische sub-cycli)
Fasen van de regulatieve cyclus
- Probleemherkenning
- Probleemdefiniëring
- Bedenken en afwegen van behandelingsmogelijkheden
- Maken van een plan
- Plan uitvoeren
- Evaluatie
(Van Strien, 1986)
Complexiteit van behandeling
- Het integreren van gegevens wordt complexer naarmate de problematiek
veelzijdiger is en er meer disciplines zijn betrokken
- Veel factoren van invloed op uiteindelijke resultaat
- Dialogische gerichtheid van de orthopedagoog
Orthopedagogische invalshoek
- Verschil kind-adolescent:
- Afstemmen op ontwikkelingsniveau
- Het kind is nog afhankelijk van anderen
- Ethische kwesties
3
, Systemisch model
Visie en etiologie probleemgedrag
- Functioneren van het gezin
- Opvoedstijlen en opvoederskenmerken
- Wederkerigheid
Diagnostische instrumenten
- Gedrag niet geïsoleerd bekijken
- Men dient te kijken in meerdere (sub-)systemen
- Instrumenten: gezinsobservatie, gezinsvragenlijsten, gezinsinterview, genogram
Visie op behandeling
- Focus: gezinssystemen
- Aanpak: zorgen voor een gezond en evenwichtig gezinssysteem
Interventies
Aangrijpingspunten in het gezinssysteem:
- Gezinstherapie (systeemtherapie)
- Oudergroepen, oudertherapie
Psychodynamisch model
- Gericht op ontwikkelingsproces
- Voor persoonlijke ontwikkeling: angst en emotionele crisissen
- Belang personen in vroege ontwikkeling
- Aandacht voor intrapsychische aspect individu
Visie
Persoonlijkheid is de uitkomst van een ontwikkelingsproces:
Id: lustprincipe
Ego: realiteitsprincipe
Superego: ego-ideaal geweten
Etiologie probleemgedrag
- Sociaal emotionele ontwikkeling raakt verstoort door het niet succesvol oplossen van
een conflict (tussen id, ego en super-ego)
- Conflict is ontstaan in de: orale, anale of fallische fase
Diagnostische instrumenten
- Interview vroege ontwikkeling
- Projectiemateriaal (vertelplaten, zinaanvullijsten, tekeningen, spel)
Visie op behandeling
- Geblokkeerde ontwikkeling weer op gang brengen door kind inzicht te geven in
tegenstrijdige wensen en gevoelens
- Beinvloeden van objectrelaties (relaties met significante anderen)
Interventies
- Melanie Klein
Eerste analytica die de rol van spel benadrukte bij de behandeling van kinderen. De
psychoanalytische interpretatie van het spel van het kind als equivalent van de vrije
associatie.
4
