Godsdienstige ontwikkeling
Hoofdstuk 1: Verwachtingen ten aanzien van een leraar optie 1
Een katholieke school: een recontextualiserende dialoogschool
Recontextualiseren = een eigen inspiratie gaan vertalen naar de hedendaagse maatschappij.
» Katholieke scholen worden geconfronteerd met groeiende diversiteit.
» In onderstaand schema combineert Prof. Ter Host 2 criteria
1. Enerzijds de mate waarin een school al dan niet openstaat voor het aspect "diversiteit in de
samenleving”.
2. Anderzijds voor het aspect “katholieke identiteit” of met andere woorden de mate waarin
scholen hun katholieke identiteit belangrijk vinden.
Er zijn 4 soorten schooltypes:
1. De monoloogschool
In deze school gaat de eigen identiteit maximaal benadrukken maar heeft geen aandacht voor
diversiteit. Men heeft veel aandacht voor de eigen katholieke identiteit maar men houdt geen
rekening met anders- en niet-gelovigen.
2. De kleurloze school
In deze school wordt er weinig/geen aandacht geschonken aan de eigen identiteit en is er ook weinig
aandacht voor de diversiteit. De godsdienstlessen zijn dan ook afgeschaft omdat ze ervan uitgaan dat
godsdienst een privézaak is.
3. De kleurrijke school
Deze school heeft heel veel aandacht voor de diversiteit maar heeft de eigen identiteit losgelaten. Alle
godsdiensten worden aangeboden in deze school.
o Dit schooltype is vaak het model in het gemeenschapsmodel.
, 4. De dialoogschool
Deze school staat maximaal open voor diversiteit maar blijft ook uitgaan van het eigen katholieke
karakter. In deze school worden de godsdienstlessen gegeven maar wil men ook de noden en
verwachtingen van mensen met een ander geloof tegemoetkomen.
o Men spreekt in dit verband van identiteit IN diversiteit: deze school wil in dialoog gaan met
de diversiteit. Dit om de katholieke identiteit te recontextualiseren (aanpassen aan de nieuwe
context van de diversiteit).
o Dit schooltype is het model voor de katholieke scholen.
Leraar zijn in een katholieke school: de identiteitsdriehoek
» Een leraar in een katholieke school moet evenwicht
vinden tussen 3 identiteiten:
Persoonlijke identiteit = Mijn levensbeschouwing (bv.
katholiek, islamiet, niet-gelovig,…).
Professionele identiteit = mijn functioneren als leraar met de
kinderen in de klas (bv. godsdienst geven aan kleuters).
Institutionele identiteit = als leraar meewerken aan het katholiek opvoedingstraject van mijn school.
Vroeger:
Vielen deze 3 identiteiten voor de meeste leerkrachten samen: ze waren katholiek gelovig (persoonlijke
identiteit), ze hadden er geen problemen mee om godsdienst te geven in de klas (professionele identiteit) en
om mee te werken aan het katholieke opvoedingstraject van hun school (institutionele identiteit).
Nu:
Vallen de 3 identiteiten niet altijd samen. Er zijn duidelijke verschuivingen vast te stellen op het vlak van
persoonlijke identiteit. Zo zijn er nu meer anders-gelovigen, niet-gelovigen,…
Deze wijziging in de persoonlijke identiteit heeft gevolgen voor de andere 2 identiteiten:
» Gevolgen voor de professionele identiteit:
Godsdienst geven veronderstelt een gelovige basishouding. Als deze niet aanwezig is, is het niet
consequent om godsdienst te geven.
» Gevolgen voor de institutionele identiteit:
Het kan zinvol zijn om als anders- of niet-gelovige in een katholieke school te werken. Vanuit het
schooltype ‘de dialoogschool’ is het belangrijk om de eigen katholieke identiteit te bevragen vanuit de
aanwezige identiteit van anders-en niet gelovige leraren.
→ Odisee werkt met het geïntegreerd meersporencurriculum (GMC).
Verwachtingen ten aanzien van een leraar
» Vanuit een gelovige houding bereid zijn godsdienstige activiteiten voor kleuters te verzorgen en mee
te werken aan de uitbouw van een katholiek opvoedingstraject van de school.
, Geloofsstijlen
Er zijn 4 geloofsstijlen te onderscheiden:
1. Externe kritisch denkers
a. Ze vinden dat geloofsinhouden niet
wetenschappelijk te bewijzen zijn.
b. Ze hebben kritiek op de
geloofsovertuigingen en religie, op basis
van een positief-wetenschappelijke
attitude
c. Godsdienst wordt geassocieerd met negatieve gevoelens
2. Symbolisch ongelovigen/relativisten
a. Ze hebben geen persoonlijk godsgeloof
b. Ze vinden dat het geloof er mag zijn, maar hechten hier geen belang aan.
3. Letterlijk gelovigen
a. Ze gaan de Bijbelverhalen/religieuze taal interpreteren
b. Ze hebben een gesloten denkkader
c. Geloof = de absolute zekerheid
d. Ze geloven in een onveranderlijke, persoonlijke God
e. Deze geloofstijl brengt positieve gevoelens teweeg maar ook gevoelens van vrees en schuld.
4. Symbolisch gelovigen/Post-kritisch gelovigen
a. Geloven is een zoektocht, geloofsvragen mogen niet uit de weg gegaan worden.
b. Ze hebben een volwassen geloof (ze hebben een open levensvisie en een positieve omgang
met geloofsonzekerheden)
c. Deze geloofsstijl brengt positieve gevoelens met zich mee
d. Het eerste (letterlijke) geloof heeft de kritiek doorstaan
→ De gelovige houding die in odisee bedoeld wordt komt overeen met de stijl van de symbolisch gelovigen.
Symbolisch gelovigen:
» Zijn zich fundamenteel bewust van het feit dat de geloofsverhalen moeten worden geïnterpreteerd.
Dat introduceert een zekere vorm van onzekerheid, maar kunnen hiermee leven.
Geloofsinhouden
1. Geloven in God
a. Dit staat aan het begin van onze wereld (schepper).
b. Doel = Rijks Gods - een wereld waarin iedereen gelukkig kan zijn tot stand brengen.
(= de eigenlijke boodschap van het scheppingsverhaal vanuit symbolische lezing).
c. Er is veel lijden in de wereld, maar God is hier niet de oorzaak van en kan dit niet in ene
handomdraai verhelpen.
d. God biedt steun in moeilijke momenten vanuit de verwachting dat alles ooit goed wordt.
, 2. Geloven in Jezus
a. Hij is de zoon van God. Symbolisch geïnterpreteerd betekent dit dat hij op een unieke manier
het Rijk Gods vermaakt.
b. Biedt inspiratie om ons eigen leven vanuit diezelfde droom van het Rijks Gods uit te bouwen.
c. Na zijn dood is hij verrezen: geloof in leven na de dood.
3. Geloven in de Geest
a. Biedt ons de kracht om het Rijk Gods in ons eigen leven waar te maken.
b. Het helpt ons om samen kerkgemeenschap te vormen.
Belangrijk:
» Geloven is niet: ik doe iets en ik krijg iets terug = bijgeloof
» Geloven is wel: het geloof is mijn inspiratiebron, maar ik moet zelf iets waarmaken.
Hoofdstuk 2: de belangrijkste accenten uit het werkplan
» Het werkplan Rooms-Katholieke Godsdienst voor het Katholiek onderwijs in Vlaanderen is een
document geschreven door een erkende instantie van de Rooms Katholieke Godsdienst.
» Er staan 2 elementen centraal:
o Deel 1: hoe de religieuze groei van kleuters verloopt.
o Deel 2: Hoe wij als kleuterleiders aan die groei concreet kunnen werken.
→ De bedoeling is dat je jouw eigen weg leert kennen in het werkplan.
Hoofdstuk 3: Stagewijzer voor godsdienstige activiteiten
» Eén van de krachtlijnen van het werkplan → godsdienstige activiteiten integreren in het B.C.
» Binnen sommige B.C. is dit niet makkelijk → Toch moeten binnen elk BC aandacht hebben voor
godsdienstige activietiten.
Werkvormen/leeractiviteiten
» De docent stelt een stappenplan voor in verband met het uitwerken van godsdienstige activiteiten in
een B.C.
» De studenten werken oefeningen uit waarin op basis van een opgegeven B.C. relevante godsdienstige
activiteiten uitgewerkt worden.
» De student volgt dit stappenplan voor het uitwerken van godsdienstige activiteiten in de B.C. die
tijdens de stage uitgewerkt worden.
Hoofdstuk 1: Verwachtingen ten aanzien van een leraar optie 1
Een katholieke school: een recontextualiserende dialoogschool
Recontextualiseren = een eigen inspiratie gaan vertalen naar de hedendaagse maatschappij.
» Katholieke scholen worden geconfronteerd met groeiende diversiteit.
» In onderstaand schema combineert Prof. Ter Host 2 criteria
1. Enerzijds de mate waarin een school al dan niet openstaat voor het aspect "diversiteit in de
samenleving”.
2. Anderzijds voor het aspect “katholieke identiteit” of met andere woorden de mate waarin
scholen hun katholieke identiteit belangrijk vinden.
Er zijn 4 soorten schooltypes:
1. De monoloogschool
In deze school gaat de eigen identiteit maximaal benadrukken maar heeft geen aandacht voor
diversiteit. Men heeft veel aandacht voor de eigen katholieke identiteit maar men houdt geen
rekening met anders- en niet-gelovigen.
2. De kleurloze school
In deze school wordt er weinig/geen aandacht geschonken aan de eigen identiteit en is er ook weinig
aandacht voor de diversiteit. De godsdienstlessen zijn dan ook afgeschaft omdat ze ervan uitgaan dat
godsdienst een privézaak is.
3. De kleurrijke school
Deze school heeft heel veel aandacht voor de diversiteit maar heeft de eigen identiteit losgelaten. Alle
godsdiensten worden aangeboden in deze school.
o Dit schooltype is vaak het model in het gemeenschapsmodel.
, 4. De dialoogschool
Deze school staat maximaal open voor diversiteit maar blijft ook uitgaan van het eigen katholieke
karakter. In deze school worden de godsdienstlessen gegeven maar wil men ook de noden en
verwachtingen van mensen met een ander geloof tegemoetkomen.
o Men spreekt in dit verband van identiteit IN diversiteit: deze school wil in dialoog gaan met
de diversiteit. Dit om de katholieke identiteit te recontextualiseren (aanpassen aan de nieuwe
context van de diversiteit).
o Dit schooltype is het model voor de katholieke scholen.
Leraar zijn in een katholieke school: de identiteitsdriehoek
» Een leraar in een katholieke school moet evenwicht
vinden tussen 3 identiteiten:
Persoonlijke identiteit = Mijn levensbeschouwing (bv.
katholiek, islamiet, niet-gelovig,…).
Professionele identiteit = mijn functioneren als leraar met de
kinderen in de klas (bv. godsdienst geven aan kleuters).
Institutionele identiteit = als leraar meewerken aan het katholiek opvoedingstraject van mijn school.
Vroeger:
Vielen deze 3 identiteiten voor de meeste leerkrachten samen: ze waren katholiek gelovig (persoonlijke
identiteit), ze hadden er geen problemen mee om godsdienst te geven in de klas (professionele identiteit) en
om mee te werken aan het katholieke opvoedingstraject van hun school (institutionele identiteit).
Nu:
Vallen de 3 identiteiten niet altijd samen. Er zijn duidelijke verschuivingen vast te stellen op het vlak van
persoonlijke identiteit. Zo zijn er nu meer anders-gelovigen, niet-gelovigen,…
Deze wijziging in de persoonlijke identiteit heeft gevolgen voor de andere 2 identiteiten:
» Gevolgen voor de professionele identiteit:
Godsdienst geven veronderstelt een gelovige basishouding. Als deze niet aanwezig is, is het niet
consequent om godsdienst te geven.
» Gevolgen voor de institutionele identiteit:
Het kan zinvol zijn om als anders- of niet-gelovige in een katholieke school te werken. Vanuit het
schooltype ‘de dialoogschool’ is het belangrijk om de eigen katholieke identiteit te bevragen vanuit de
aanwezige identiteit van anders-en niet gelovige leraren.
→ Odisee werkt met het geïntegreerd meersporencurriculum (GMC).
Verwachtingen ten aanzien van een leraar
» Vanuit een gelovige houding bereid zijn godsdienstige activiteiten voor kleuters te verzorgen en mee
te werken aan de uitbouw van een katholiek opvoedingstraject van de school.
, Geloofsstijlen
Er zijn 4 geloofsstijlen te onderscheiden:
1. Externe kritisch denkers
a. Ze vinden dat geloofsinhouden niet
wetenschappelijk te bewijzen zijn.
b. Ze hebben kritiek op de
geloofsovertuigingen en religie, op basis
van een positief-wetenschappelijke
attitude
c. Godsdienst wordt geassocieerd met negatieve gevoelens
2. Symbolisch ongelovigen/relativisten
a. Ze hebben geen persoonlijk godsgeloof
b. Ze vinden dat het geloof er mag zijn, maar hechten hier geen belang aan.
3. Letterlijk gelovigen
a. Ze gaan de Bijbelverhalen/religieuze taal interpreteren
b. Ze hebben een gesloten denkkader
c. Geloof = de absolute zekerheid
d. Ze geloven in een onveranderlijke, persoonlijke God
e. Deze geloofstijl brengt positieve gevoelens teweeg maar ook gevoelens van vrees en schuld.
4. Symbolisch gelovigen/Post-kritisch gelovigen
a. Geloven is een zoektocht, geloofsvragen mogen niet uit de weg gegaan worden.
b. Ze hebben een volwassen geloof (ze hebben een open levensvisie en een positieve omgang
met geloofsonzekerheden)
c. Deze geloofsstijl brengt positieve gevoelens met zich mee
d. Het eerste (letterlijke) geloof heeft de kritiek doorstaan
→ De gelovige houding die in odisee bedoeld wordt komt overeen met de stijl van de symbolisch gelovigen.
Symbolisch gelovigen:
» Zijn zich fundamenteel bewust van het feit dat de geloofsverhalen moeten worden geïnterpreteerd.
Dat introduceert een zekere vorm van onzekerheid, maar kunnen hiermee leven.
Geloofsinhouden
1. Geloven in God
a. Dit staat aan het begin van onze wereld (schepper).
b. Doel = Rijks Gods - een wereld waarin iedereen gelukkig kan zijn tot stand brengen.
(= de eigenlijke boodschap van het scheppingsverhaal vanuit symbolische lezing).
c. Er is veel lijden in de wereld, maar God is hier niet de oorzaak van en kan dit niet in ene
handomdraai verhelpen.
d. God biedt steun in moeilijke momenten vanuit de verwachting dat alles ooit goed wordt.
, 2. Geloven in Jezus
a. Hij is de zoon van God. Symbolisch geïnterpreteerd betekent dit dat hij op een unieke manier
het Rijk Gods vermaakt.
b. Biedt inspiratie om ons eigen leven vanuit diezelfde droom van het Rijks Gods uit te bouwen.
c. Na zijn dood is hij verrezen: geloof in leven na de dood.
3. Geloven in de Geest
a. Biedt ons de kracht om het Rijk Gods in ons eigen leven waar te maken.
b. Het helpt ons om samen kerkgemeenschap te vormen.
Belangrijk:
» Geloven is niet: ik doe iets en ik krijg iets terug = bijgeloof
» Geloven is wel: het geloof is mijn inspiratiebron, maar ik moet zelf iets waarmaken.
Hoofdstuk 2: de belangrijkste accenten uit het werkplan
» Het werkplan Rooms-Katholieke Godsdienst voor het Katholiek onderwijs in Vlaanderen is een
document geschreven door een erkende instantie van de Rooms Katholieke Godsdienst.
» Er staan 2 elementen centraal:
o Deel 1: hoe de religieuze groei van kleuters verloopt.
o Deel 2: Hoe wij als kleuterleiders aan die groei concreet kunnen werken.
→ De bedoeling is dat je jouw eigen weg leert kennen in het werkplan.
Hoofdstuk 3: Stagewijzer voor godsdienstige activiteiten
» Eén van de krachtlijnen van het werkplan → godsdienstige activiteiten integreren in het B.C.
» Binnen sommige B.C. is dit niet makkelijk → Toch moeten binnen elk BC aandacht hebben voor
godsdienstige activietiten.
Werkvormen/leeractiviteiten
» De docent stelt een stappenplan voor in verband met het uitwerken van godsdienstige activiteiten in
een B.C.
» De studenten werken oefeningen uit waarin op basis van een opgegeven B.C. relevante godsdienstige
activiteiten uitgewerkt worden.
» De student volgt dit stappenplan voor het uitwerken van godsdienstige activiteiten in de B.C. die
tijdens de stage uitgewerkt worden.
