1.1
Gebergten ontstaan, gebergten slijten
De Himalaya is ontstaan door platentektoniek. India was eerst een los
eiland en is later naar de Euraziatische plaat(Azië) geschoven. De plaat
is onder de Euraziatische plaat geschoven en is toen omhoog gegaan
en gaan plooien, daardoor is de Himalaya ontstaan. De oceaanbodem is
dus eigenlijk omhoog gegaan. Hierdoor kunnen we fossielen(versteend
overblijfsel van een plant of dier) die eerst in zee lagen hoog in de
bergen zien. Omdat de platen tegen elkaar aan zijn gegaan en gaan
plooien is er gebergte ontstaan. De Himalaya is dus een
plooiingsgebergte(gebergte waarbij gesteente in plooien is geduwd).
Door de platen is er dus gebergte ontstaan maar ook plekken waar
vloeibaar materiaal uit de aardmantel komt. Dat noem je
magma(vloeibaar gesteente onder de grond). Als het magma niet
helemaal het aardoppervlak bereikt stolt het onder de grond en ontstaat
er gesteente, stollingsgesteente(Gesteente dat ontstaat wanneer
magma stolt). Het gesteente wat ontstaat als magma stolt is
graniet(stollingsgesteente met vlekjes als kenmerk). Je kunt
stollingsgesteente herkennen door de vlekjes.
Door allerlei processen worden gebergte ook weer langzaam
afgebroken. Pas na honderdduizenden jaren zie je echt de gevolgen. Er
zijn 3 soorten gebergten:
● Hooggebergte(gebied met een hoogte van 1500 meter of meer
boven zeeniveau), de Himalaya en de Andes zijn voorbeelden van
hooggebergte, hooggebergte is hoger dan 1500 meter.
● Middelgebergte(gebied met een hoogteligging tussen de 500 en
1500 meter), de Schotse Hooglanden zijn niet zo hoog. Ooit waren
de Schotse Hooglanden hooggebergte maar door slijtage en
, andere processen is het nu middelgebergte, dat is gebergte tussen
de 500 en 1500 meter.
● Heuvelland(Gebied met een hoogte tussen de 200 en 500 meter) ,
aan de randen van de Schotse Hooglanden kom je zelfs in de
heuvelland terecht, dat is een gebied met een hoogte tussen de
200 en 500 meter. Onder de 200 meter is laagland zoals in vele
plekken in Nederland.
In de Schotse Hooglanden kan je goed zien dat de toppen boller zijn dan
bij de Himalaya. Dat komt omdat de Schotse Hooglanden oud
gebergte(een gebergte met weinig reliëf en lage toppen) is, je kan dus
zien aan het gebergte zelf of het oud of jong is. De Himalaya is jong
gebergte(een gebergte met veel reliëf en hoge toppen), dat kan je zien
aan de hoge scherpe toppen en de diepe ravijnen. De Himalaya is jong
gebergte maar is meer dan 60 miljoen jaar oud, dat klinkt heel oud maar
als je dat vergelijkt met de Schotse hooglanden die honderden miljoenen
jaren bestaan is dat best weinig.
1.2
Gesteente verandert
Gebergten zoals de Andes en de Himalaya kunnen veel
reliëf(Hoogteverschillen in het landschap), reliëf is hoogteverschil.
Nederland heeft bijvoorbeeld heel weinig reliëf. Gebergten kan
veranderen doordat bergen langzaam kleiner worden en afbrokkelen.
Het uit elkaar vallen van gesteente noem je verwering(het verbrokkelen
van gesteente). Er zijn twee soorten verweringen:
● Mechanische verwering(verwering waarbij gesteente verbrokkelt
zonder dat de samenstelling verandert), Mechanische verwering is
, verwering doordat dingen bewegen. Er zijn drie soorten
mechanische verweringen:
1. Vorstverwering(vorm van mechanische verwering waarbij water in
de spleten van het gesteente telkens bevriest en weer ontdooit),
Vorstverwering ontstaat doordat regenwater in scheuren en
spleten van bergen gaat zitten. Als dat water bevriest gaat dat
uitzetten en brokkelen de gesteente langzaam af.
2. Thermische verwering, Thermische verwering is dat gesteente
warm wordt en dan gaat uitzetten. Vervolgens wordt het weer koud
en krimpt het. Door het telkens klein en groot worden breekt het.
Dat heb je bijvoorbeeld ook bij een paperclip die je telkens heen
en weer doet.
3. Biologische verwering(verwering van gesteente door de werking
van de wortels van planten en bomen), biologische verwering is
dat gesteente afbrokkelt doordat wortels van planten en bomen
tussen de stenen gaan zitten en de stenen gaan laten splijten
waardoor er langzaam wat afbrokkelt
● Chemische verwering(verwering van gesteente door de werking
van zuurstof en vocht), chemische verwering is dat gesteente
afbrokkelt door stoffen die op elkaar reageren. Gesteente kunnen
bijvoorbeeld oplossen als stoffen op elkaar reageren. In een warm
en vochtig klimaat verlopen chemische processen sneller dan
andere soorten klimaten.
Ook in Nederland kunnen we gevolgen van chemische verwering
zien. Grotten zijn namelijk ontstaan door chemische verwering.
Grotten ontstaan zo:
1. Het regent en er komt water in de grond
2. Het regenwater raakt de wortels van de planten en bomen
aan en het water wordt een beetje zuurder
3. Het regenwater wat een beetje zuurder is geworden gaat de
grond in
Gebergten ontstaan, gebergten slijten
De Himalaya is ontstaan door platentektoniek. India was eerst een los
eiland en is later naar de Euraziatische plaat(Azië) geschoven. De plaat
is onder de Euraziatische plaat geschoven en is toen omhoog gegaan
en gaan plooien, daardoor is de Himalaya ontstaan. De oceaanbodem is
dus eigenlijk omhoog gegaan. Hierdoor kunnen we fossielen(versteend
overblijfsel van een plant of dier) die eerst in zee lagen hoog in de
bergen zien. Omdat de platen tegen elkaar aan zijn gegaan en gaan
plooien is er gebergte ontstaan. De Himalaya is dus een
plooiingsgebergte(gebergte waarbij gesteente in plooien is geduwd).
Door de platen is er dus gebergte ontstaan maar ook plekken waar
vloeibaar materiaal uit de aardmantel komt. Dat noem je
magma(vloeibaar gesteente onder de grond). Als het magma niet
helemaal het aardoppervlak bereikt stolt het onder de grond en ontstaat
er gesteente, stollingsgesteente(Gesteente dat ontstaat wanneer
magma stolt). Het gesteente wat ontstaat als magma stolt is
graniet(stollingsgesteente met vlekjes als kenmerk). Je kunt
stollingsgesteente herkennen door de vlekjes.
Door allerlei processen worden gebergte ook weer langzaam
afgebroken. Pas na honderdduizenden jaren zie je echt de gevolgen. Er
zijn 3 soorten gebergten:
● Hooggebergte(gebied met een hoogte van 1500 meter of meer
boven zeeniveau), de Himalaya en de Andes zijn voorbeelden van
hooggebergte, hooggebergte is hoger dan 1500 meter.
● Middelgebergte(gebied met een hoogteligging tussen de 500 en
1500 meter), de Schotse Hooglanden zijn niet zo hoog. Ooit waren
de Schotse Hooglanden hooggebergte maar door slijtage en
, andere processen is het nu middelgebergte, dat is gebergte tussen
de 500 en 1500 meter.
● Heuvelland(Gebied met een hoogte tussen de 200 en 500 meter) ,
aan de randen van de Schotse Hooglanden kom je zelfs in de
heuvelland terecht, dat is een gebied met een hoogte tussen de
200 en 500 meter. Onder de 200 meter is laagland zoals in vele
plekken in Nederland.
In de Schotse Hooglanden kan je goed zien dat de toppen boller zijn dan
bij de Himalaya. Dat komt omdat de Schotse Hooglanden oud
gebergte(een gebergte met weinig reliëf en lage toppen) is, je kan dus
zien aan het gebergte zelf of het oud of jong is. De Himalaya is jong
gebergte(een gebergte met veel reliëf en hoge toppen), dat kan je zien
aan de hoge scherpe toppen en de diepe ravijnen. De Himalaya is jong
gebergte maar is meer dan 60 miljoen jaar oud, dat klinkt heel oud maar
als je dat vergelijkt met de Schotse hooglanden die honderden miljoenen
jaren bestaan is dat best weinig.
1.2
Gesteente verandert
Gebergten zoals de Andes en de Himalaya kunnen veel
reliëf(Hoogteverschillen in het landschap), reliëf is hoogteverschil.
Nederland heeft bijvoorbeeld heel weinig reliëf. Gebergten kan
veranderen doordat bergen langzaam kleiner worden en afbrokkelen.
Het uit elkaar vallen van gesteente noem je verwering(het verbrokkelen
van gesteente). Er zijn twee soorten verweringen:
● Mechanische verwering(verwering waarbij gesteente verbrokkelt
zonder dat de samenstelling verandert), Mechanische verwering is
, verwering doordat dingen bewegen. Er zijn drie soorten
mechanische verweringen:
1. Vorstverwering(vorm van mechanische verwering waarbij water in
de spleten van het gesteente telkens bevriest en weer ontdooit),
Vorstverwering ontstaat doordat regenwater in scheuren en
spleten van bergen gaat zitten. Als dat water bevriest gaat dat
uitzetten en brokkelen de gesteente langzaam af.
2. Thermische verwering, Thermische verwering is dat gesteente
warm wordt en dan gaat uitzetten. Vervolgens wordt het weer koud
en krimpt het. Door het telkens klein en groot worden breekt het.
Dat heb je bijvoorbeeld ook bij een paperclip die je telkens heen
en weer doet.
3. Biologische verwering(verwering van gesteente door de werking
van de wortels van planten en bomen), biologische verwering is
dat gesteente afbrokkelt doordat wortels van planten en bomen
tussen de stenen gaan zitten en de stenen gaan laten splijten
waardoor er langzaam wat afbrokkelt
● Chemische verwering(verwering van gesteente door de werking
van zuurstof en vocht), chemische verwering is dat gesteente
afbrokkelt door stoffen die op elkaar reageren. Gesteente kunnen
bijvoorbeeld oplossen als stoffen op elkaar reageren. In een warm
en vochtig klimaat verlopen chemische processen sneller dan
andere soorten klimaten.
Ook in Nederland kunnen we gevolgen van chemische verwering
zien. Grotten zijn namelijk ontstaan door chemische verwering.
Grotten ontstaan zo:
1. Het regent en er komt water in de grond
2. Het regenwater raakt de wortels van de planten en bomen
aan en het water wordt een beetje zuurder
3. Het regenwater wat een beetje zuurder is geworden gaat de
grond in
