Neuropsychologie
Thema 1: Introductie
Hoofdstuk 1
René Descartes beschreef de ziel als een ongedeelde, zelfstandige, maar immateriële
eenheid (epifyse). Franz Joseph Gall beschreef de clinicoanatomische methode (frenologie),
waarbij er een groot aantal mentale organen is, gelegen in de grijze schors van de hersenen.
Volgens de Grieken zijn er drie zielen.
Voor overleven; via voedselopname
Voor activiteiten van organisme in relatie tot omgeving
Hogere-ordeziel; onderscheid maken tussen goed en fout
Celtheorie beschrijft dat de geest bestaat uit cellen die worden opgedeeld in verschillende
functies.
Binnenkomen van informatie uit verschillende zintuigen; sensus communis
Interpreteren van het beeld
Opslaan van het beeld; memoria
Het gebied van Broca is betrokken bij het uitspreken en produceren van woorden. Hiermee
stelde Broca ongelijkheid van de twee hersenhelften. Het gebied van Wernicke is betrokken
bij het herkennen en begrijpen van woorden. Volgens Wernicke zijn hersenen een
instrument waarin sensorische prikkels worden gekoppeld aan motorische reacties.
John Locke beschreef het empirisme, waarbij alles wordt aangeleerd en dat loopt via het
proces van associatie.
Abstracte attitude beschrijft dat het goed functioneren van hersenen vooral van belang is
om te kunnen reflecteren op binnenkomende stimuli, in plaats van direct te reageren.
Luria deed onderzoek naar revalidatie van patiënten met functiestoornissen en
waarnemingen bij soldaten tijdens de oorlog.
Een module is een subroutine taak waar we nauwelijks invloed op uitoefenen en de
volgende kenmerken bevat.
Domain specific
Aangeboren
Andere processen beïnvloeden de werking niet
Computationeel autonoom en heeft eigen neurale architectuur
Luria beschreef de functionele architectuur van hersenen aan de hand van globale
indelingen.
Interacterende functionele eenheden; gerelateerd aan subcorticale (activatie),
posterieure (input) en anterieure (output) gebieden
, Hiërarchisch geordende niveaus van verwerking; primaire, secundaire en tertiaire
zones in de hersenen
Gedrag dat wel of niet gereguleerd wordt door taalprocessen; linker- en rechter
hemisfeer
Hoofdstuk 3
Met dissociatie kan worden gezien dat deelprocessen onafhankelijk zijn van elkaar, omdat
beide apart gestoord kunnen zijn.
Vraagstellingen in wetenschappelijk onderzoek.
Klinisch neuropsychologische vraagstellingen; beperkingen zijn kwaliteit van de
gebruikte tests, interpretatie van testscores, testbatterij en missing values door
onafgeronde tests
o Neuropsychologisch diagnostisch onderzoek
o Experimentele tests
Fundamentele vraagstellingen; beter begrip van stoornis en gerelateerde
hersenstructuren
Onderzoeksopzet
Subtractie; er wordt onderscheid gemaakt tussen drie condities, namelijk een
simpele detectietaak, een go/no-go reactietijdtaak en een discriminatie
reactietijdtaak. Door reactietijden van elkaar af te halen (verschil tussen reactietijden
op complexe en simpele conditie), kan er een schatting worden gemaakt van de tijd
voor het maken van een keuze
Enkelvoudige en dubbele dissociatie; bij dissociatie is sprake van selectieve uitval
o Enkelvoudige dissociatie; patiënt valt uit op taak A en niet op taak B. Toch kan
het zijn dat de patiënt ook uitvalt op taak B, omdat dit samenhangt en
complexer is dan taak A. Een voorbeeld is lezen (taak A) en schrijven (taak B)
o Dubbele dissociatie; twee onafhankelijke cognitieve processen waarvan
aanvankelijk werd gedacht dat het om een samenhangend proces ging
Single-case studies worden gebruikt omdat laesies verschillen en daarmee ook het
functioneren anders kan zijn per persoon. Uiteindelijk moeten ook deze studies binnen een
algemeen verklarend kader vallen. Mogelijkheden voor onderzoek bij individuen zijn.
Vergelijken met de normgroep
Intra-individueel onderzoek; verschillende taken en condities bij dezelfde persoon
Vergelijken met controlegroep van gezonde mensen
Beloopstudies
Longitudinale versus crosssectionele studies
o Longitudinaal onderzoek; patiënt wordt door de tijd heen gevolgd, waarbij er
effecten kunnen zijn door test-hertest
o Crossectioneel onderzoek; meting op één moment bij patiënten op
verschillende momenten in het ziekteproces
Behandelstudies; effect van behandeling blijkt uit significant verschil tussen voor- en
nameting
o Aspecifiek effect; verbetering van breed scala aan cognitieve functies
, o Multiple baseline design; vormt een oplossing voor spontaan herstel door
meerdere voormetingen te doen
o Controletaak; wordt gebruikt om vast te stellen of er sprake is van een
specifiek effect
o Cross-over; training op een functie, meting en dan training op andere functie
zodat effect van losse onderdelen kan worden gemeten
o Itemspecifieke training; verschil tussen items die wel of niet werden getraind
o Randomisatietoets; kans dat volgens toeval scores stijgen
o Test-hertest probleem; iemand leert wat er gevraagd wordt doordat dezelfde
toets wordt afgenomen
o Generalisatie van training op het dagelijks leven
o Kwaliteitscriteria; gebruik van randomized controlled trials
Hoofdstuk 2
De diagnostische cyclus bij neuropsychologisch onderzoek.
Klachtenanalyse; anamnese en heteroanamnese
Probleemanalyse; testonderzoek
Diagnosestelling
Indicatiestelling
Betrouwbaarheid is de nauwkeurigheid van een instrument en geeft aan of een test op
verschillende momenten en door verschillende onderzoekers hetzelfde resultaat geeft. Dit
resulteert onder andere in de correlatiecoëfficiënt en Cohens kappa.
Validiteit is de geldigheid van een test. Er zijn verschillende soorten validiteit.
Face validity; test lijkt te meten wat het hoort te meten
Inhoudsvaliditeit; representatief voor het onderwerp dat men wil meten
Begripsvaliditeit; indicatie van het construct waarover je een uitspraak wilt doen
Criteriumvaliditeit; voorspellen van de prestatie op een extern criterium
o Predictieve validiteit; voorspellen van daadwerkelijke gedrag
o Concurrente validiteit; overeenstemming van resultaat met het resultaat van
een ander instrument dat hetzelfde criterium meet
Ecologische validiteit; voorspellen van het functioneren van patiënt in zijn omgeving
De belangrijkste fasen in neuropsychologisch onderzoek zijn.
Verwijzing of vraagstelling
Anamnese; de patiënt wordt gevraagd om informatie over werk, medicatie, opleiding
enzovoorts
Heteroanamnese; familie of vrienden van de patiënt wordt gevraagd om informatie
over werk, medicatie, opleiding enzovoorts van de patiënt
Observatie; waarnemingen die worden verzameld tijdens anamnese, testonderzoek
en buiten de onderzoeksruimte
Tests of vragenlijsten
Interpretatie van gegevens uit anamnese, heteroanamnese, observatie en
testresultaten
Rapportage
Thema 1: Introductie
Hoofdstuk 1
René Descartes beschreef de ziel als een ongedeelde, zelfstandige, maar immateriële
eenheid (epifyse). Franz Joseph Gall beschreef de clinicoanatomische methode (frenologie),
waarbij er een groot aantal mentale organen is, gelegen in de grijze schors van de hersenen.
Volgens de Grieken zijn er drie zielen.
Voor overleven; via voedselopname
Voor activiteiten van organisme in relatie tot omgeving
Hogere-ordeziel; onderscheid maken tussen goed en fout
Celtheorie beschrijft dat de geest bestaat uit cellen die worden opgedeeld in verschillende
functies.
Binnenkomen van informatie uit verschillende zintuigen; sensus communis
Interpreteren van het beeld
Opslaan van het beeld; memoria
Het gebied van Broca is betrokken bij het uitspreken en produceren van woorden. Hiermee
stelde Broca ongelijkheid van de twee hersenhelften. Het gebied van Wernicke is betrokken
bij het herkennen en begrijpen van woorden. Volgens Wernicke zijn hersenen een
instrument waarin sensorische prikkels worden gekoppeld aan motorische reacties.
John Locke beschreef het empirisme, waarbij alles wordt aangeleerd en dat loopt via het
proces van associatie.
Abstracte attitude beschrijft dat het goed functioneren van hersenen vooral van belang is
om te kunnen reflecteren op binnenkomende stimuli, in plaats van direct te reageren.
Luria deed onderzoek naar revalidatie van patiënten met functiestoornissen en
waarnemingen bij soldaten tijdens de oorlog.
Een module is een subroutine taak waar we nauwelijks invloed op uitoefenen en de
volgende kenmerken bevat.
Domain specific
Aangeboren
Andere processen beïnvloeden de werking niet
Computationeel autonoom en heeft eigen neurale architectuur
Luria beschreef de functionele architectuur van hersenen aan de hand van globale
indelingen.
Interacterende functionele eenheden; gerelateerd aan subcorticale (activatie),
posterieure (input) en anterieure (output) gebieden
, Hiërarchisch geordende niveaus van verwerking; primaire, secundaire en tertiaire
zones in de hersenen
Gedrag dat wel of niet gereguleerd wordt door taalprocessen; linker- en rechter
hemisfeer
Hoofdstuk 3
Met dissociatie kan worden gezien dat deelprocessen onafhankelijk zijn van elkaar, omdat
beide apart gestoord kunnen zijn.
Vraagstellingen in wetenschappelijk onderzoek.
Klinisch neuropsychologische vraagstellingen; beperkingen zijn kwaliteit van de
gebruikte tests, interpretatie van testscores, testbatterij en missing values door
onafgeronde tests
o Neuropsychologisch diagnostisch onderzoek
o Experimentele tests
Fundamentele vraagstellingen; beter begrip van stoornis en gerelateerde
hersenstructuren
Onderzoeksopzet
Subtractie; er wordt onderscheid gemaakt tussen drie condities, namelijk een
simpele detectietaak, een go/no-go reactietijdtaak en een discriminatie
reactietijdtaak. Door reactietijden van elkaar af te halen (verschil tussen reactietijden
op complexe en simpele conditie), kan er een schatting worden gemaakt van de tijd
voor het maken van een keuze
Enkelvoudige en dubbele dissociatie; bij dissociatie is sprake van selectieve uitval
o Enkelvoudige dissociatie; patiënt valt uit op taak A en niet op taak B. Toch kan
het zijn dat de patiënt ook uitvalt op taak B, omdat dit samenhangt en
complexer is dan taak A. Een voorbeeld is lezen (taak A) en schrijven (taak B)
o Dubbele dissociatie; twee onafhankelijke cognitieve processen waarvan
aanvankelijk werd gedacht dat het om een samenhangend proces ging
Single-case studies worden gebruikt omdat laesies verschillen en daarmee ook het
functioneren anders kan zijn per persoon. Uiteindelijk moeten ook deze studies binnen een
algemeen verklarend kader vallen. Mogelijkheden voor onderzoek bij individuen zijn.
Vergelijken met de normgroep
Intra-individueel onderzoek; verschillende taken en condities bij dezelfde persoon
Vergelijken met controlegroep van gezonde mensen
Beloopstudies
Longitudinale versus crosssectionele studies
o Longitudinaal onderzoek; patiënt wordt door de tijd heen gevolgd, waarbij er
effecten kunnen zijn door test-hertest
o Crossectioneel onderzoek; meting op één moment bij patiënten op
verschillende momenten in het ziekteproces
Behandelstudies; effect van behandeling blijkt uit significant verschil tussen voor- en
nameting
o Aspecifiek effect; verbetering van breed scala aan cognitieve functies
, o Multiple baseline design; vormt een oplossing voor spontaan herstel door
meerdere voormetingen te doen
o Controletaak; wordt gebruikt om vast te stellen of er sprake is van een
specifiek effect
o Cross-over; training op een functie, meting en dan training op andere functie
zodat effect van losse onderdelen kan worden gemeten
o Itemspecifieke training; verschil tussen items die wel of niet werden getraind
o Randomisatietoets; kans dat volgens toeval scores stijgen
o Test-hertest probleem; iemand leert wat er gevraagd wordt doordat dezelfde
toets wordt afgenomen
o Generalisatie van training op het dagelijks leven
o Kwaliteitscriteria; gebruik van randomized controlled trials
Hoofdstuk 2
De diagnostische cyclus bij neuropsychologisch onderzoek.
Klachtenanalyse; anamnese en heteroanamnese
Probleemanalyse; testonderzoek
Diagnosestelling
Indicatiestelling
Betrouwbaarheid is de nauwkeurigheid van een instrument en geeft aan of een test op
verschillende momenten en door verschillende onderzoekers hetzelfde resultaat geeft. Dit
resulteert onder andere in de correlatiecoëfficiënt en Cohens kappa.
Validiteit is de geldigheid van een test. Er zijn verschillende soorten validiteit.
Face validity; test lijkt te meten wat het hoort te meten
Inhoudsvaliditeit; representatief voor het onderwerp dat men wil meten
Begripsvaliditeit; indicatie van het construct waarover je een uitspraak wilt doen
Criteriumvaliditeit; voorspellen van de prestatie op een extern criterium
o Predictieve validiteit; voorspellen van daadwerkelijke gedrag
o Concurrente validiteit; overeenstemming van resultaat met het resultaat van
een ander instrument dat hetzelfde criterium meet
Ecologische validiteit; voorspellen van het functioneren van patiënt in zijn omgeving
De belangrijkste fasen in neuropsychologisch onderzoek zijn.
Verwijzing of vraagstelling
Anamnese; de patiënt wordt gevraagd om informatie over werk, medicatie, opleiding
enzovoorts
Heteroanamnese; familie of vrienden van de patiënt wordt gevraagd om informatie
over werk, medicatie, opleiding enzovoorts van de patiënt
Observatie; waarnemingen die worden verzameld tijdens anamnese, testonderzoek
en buiten de onderzoeksruimte
Tests of vragenlijsten
Interpretatie van gegevens uit anamnese, heteroanamnese, observatie en
testresultaten
Rapportage
