Klinische neuropsychologie
College 1 + H1, H3 (Wat is klinische neuropsychologie + Neuropsychologie in de praktijk)
H1: Wat is klinische neuropsychologie
- Relatie tussen hersenen en gedrag
- Toepassing in de klinische praktijk
- Diagnostiek en behandeling
Denkprocessen cognitieve functies
Historische schets
Jong vakgebied sinds jaren 70
Nadenken over hersenen klassieke oudheid
- Hippocrates hersenen belangrijke rol
- Aristoteles hart is zetel van de ziel
- Herophilus Celtheorie waarneming, begrijpen en geheugen bevinden zich in de
ventrikels
- Decartes Dualisme ziel in pijnappelklier
Lissauer:
- Apperceptie structuur en kenmerken van object
- Associatie kenmerken gekoppeld aan kennes of betekenis (concept)
- Schade eerste fase losse elementen kunnen niet worden samengevoegd. Niet herkennen,
niet natekenen
- Schade tweede fase wel natekenen, niet herkennen
Lokalisatie en gevalsbeschrijvingen:
- Gall functies onafhankelijk van elkaar aan buitenzijde van de hersenen (cortex)
knobbels
- Phineas Gage linker frontaalkwab
- Broca patiënt tan gebied belangrijk voor spreken
- Wernicke gebied belangrijk voor begrijpen van woorden
- Neiging naar meer holistische versie
Experimentele psychologie:
- Opzet eerste experimenten, vooral gericht op waarneming
- Objectieve, gestandaardiseerde methoden
- Kwantitatieve metingen van cognitieve functies
, - Meten van individuele verschillen, normgroepen
Begrippen:
- Substractiemethode systematische en kwanitatieve vergelijking van taakcondities
- Psychometrie meten van psychologische fenomenen
- Referentiegegevens normen
Eerste testen:
- Vooral gericht op voorspellen schoolsucces of geschiktheid voor militaire dienst
- Binet eerste intelligentietest
- Uitgangspunt voor ontwikkeling van neuropsychologische tests
Plaats binnen gezondheidszorg:
- Patiënten met hersenbeschadiging voorheen vakgebied van neurologen en psychiaters
- Sinds WOII vaker vakgebied van psychologen
- Luria integratie van holistische en lokalisatietheorieën
- Dissociatie en dubbele dissociatie
- Ontwikkeling van eerste neuropsychologische tests (Benton & Warrington)
- 1967 oprichting International Neuropsychological society
- 1976 eerste editie Neuropsychological Assessment
Model van Luria:
3 basisfuncties in 3 gebieden:
- Subcorticale hersengebieden activatie
- Posterieure hersengebeiden input
- Anterieure hersengebieden output
3 zones:
- Primair informatie uit ogen komt in primaire visuele cortex (modaliteitspecifiek)
- Secundair analyse en verwerking (niet-modaliteitspecifiek)
- Tertiair intergratie met andere zintuigen (niet-modaliteitspecifiek)
Globale indeling:
- Linker hersenhelft talige processen
- Rechter hersenhelft niet talige processen
Inmiddels achterhaald
Beeldvorming:
- Vanaf 1980: locatie van hersenbeschadiging van worden vastgesteld
- Neuropsychologische onderzoek belangrijk voor in kaart brengen van gevolgen
, - Geen 1 op 1 relatie
- Netwerkmodellen computers
Huidige neuropsychologie:
- 1970 Nederlandse Vereniging voor Neuropsychologie
- Individuele patiënt is n=1 studie
- Breed werkveld
- Betrokken bij zorg en wetenschappelijk onderzoek
H3: Neuropsychologie in de praktijk
Neuropsycholoog = scientist practioner combineren van klinische kennis en vaardigheden met
wetenschap
Evidence based medicine bewijzen vanuit wetenschappelijk onderzoek + klinische expertise en
behoeften van de patiënt
N=1 Wetenschappelijke methode toepassen op het individu
- Hypotheses formuleren
- Literatuur review
- Studie design
- Data verzamelen
- Conclusie
Werkveld
Ziekenhuis
- Academisch ziekenhuis zorg + wetenschap
- Samenwerking met verschillende medische specialisten
- Focus op diagnostiek
- Behandeling
- Psycho-educatie
GGZ
- Neuropsychiatrisch model onderzoek naar relatie tussen hersneen, cognitie, emotie en
gedrag
- Samenwerking met psychiaters en verpleegkundigen
- Neuropsycholoog is eerstverantwoordelijke voor behandeling
Revalidatie
, - Neuropsycholoog vormt behandelteam met andere disciplines
- Focus op participatie van de patiënt
- Diagnose heeft al plaatsgevonden
- Aandacht voor coping
- Persoonlijkheidsfactoren
- Terugkeer naar huis
Langdurige zorg
- Gericht op (mediatieve) behandeling
- Direct behandeling soms niet mogelijk (door ernst)
- Mediatieve behandeling via verpleegkundigen
- Gedragsobservaties
Forensische zorg
- Vrijwillig of gedwongen
- Verklarende diagnostiek
- Ter ondersteuning van behandelindicatie
- Risicotaxatie
- inschatting of cognitieve stoornissen invloed gaan hebben op opnieuw begaan van
misdrijf
Diagnostiek
Neuropsychologisch onderzoek = meer dan alleen testonderzoek
- Hypothese toetsend diagnostische cyclus
- Vraagstelling
- Dossieronderzoek
- Hypotheses
- Amnese (zelf)/heteroamnese (ander)
- Testonderzoek/psychometrisch onderzoek
- Observaties
- Conclusie
- Adviezen
Belangrijk balans tussen verzamelen van genoeg informatie en het niet onnodig belasten van een
patiënt
Niet alleen aandacht voor cognitieve factoren, maar ook voor psychosociale en
persoonlijkheidsfactoren
Betrouwbaarheid, validiteit en stoorfactoren
College 1 + H1, H3 (Wat is klinische neuropsychologie + Neuropsychologie in de praktijk)
H1: Wat is klinische neuropsychologie
- Relatie tussen hersenen en gedrag
- Toepassing in de klinische praktijk
- Diagnostiek en behandeling
Denkprocessen cognitieve functies
Historische schets
Jong vakgebied sinds jaren 70
Nadenken over hersenen klassieke oudheid
- Hippocrates hersenen belangrijke rol
- Aristoteles hart is zetel van de ziel
- Herophilus Celtheorie waarneming, begrijpen en geheugen bevinden zich in de
ventrikels
- Decartes Dualisme ziel in pijnappelklier
Lissauer:
- Apperceptie structuur en kenmerken van object
- Associatie kenmerken gekoppeld aan kennes of betekenis (concept)
- Schade eerste fase losse elementen kunnen niet worden samengevoegd. Niet herkennen,
niet natekenen
- Schade tweede fase wel natekenen, niet herkennen
Lokalisatie en gevalsbeschrijvingen:
- Gall functies onafhankelijk van elkaar aan buitenzijde van de hersenen (cortex)
knobbels
- Phineas Gage linker frontaalkwab
- Broca patiënt tan gebied belangrijk voor spreken
- Wernicke gebied belangrijk voor begrijpen van woorden
- Neiging naar meer holistische versie
Experimentele psychologie:
- Opzet eerste experimenten, vooral gericht op waarneming
- Objectieve, gestandaardiseerde methoden
- Kwantitatieve metingen van cognitieve functies
, - Meten van individuele verschillen, normgroepen
Begrippen:
- Substractiemethode systematische en kwanitatieve vergelijking van taakcondities
- Psychometrie meten van psychologische fenomenen
- Referentiegegevens normen
Eerste testen:
- Vooral gericht op voorspellen schoolsucces of geschiktheid voor militaire dienst
- Binet eerste intelligentietest
- Uitgangspunt voor ontwikkeling van neuropsychologische tests
Plaats binnen gezondheidszorg:
- Patiënten met hersenbeschadiging voorheen vakgebied van neurologen en psychiaters
- Sinds WOII vaker vakgebied van psychologen
- Luria integratie van holistische en lokalisatietheorieën
- Dissociatie en dubbele dissociatie
- Ontwikkeling van eerste neuropsychologische tests (Benton & Warrington)
- 1967 oprichting International Neuropsychological society
- 1976 eerste editie Neuropsychological Assessment
Model van Luria:
3 basisfuncties in 3 gebieden:
- Subcorticale hersengebieden activatie
- Posterieure hersengebeiden input
- Anterieure hersengebieden output
3 zones:
- Primair informatie uit ogen komt in primaire visuele cortex (modaliteitspecifiek)
- Secundair analyse en verwerking (niet-modaliteitspecifiek)
- Tertiair intergratie met andere zintuigen (niet-modaliteitspecifiek)
Globale indeling:
- Linker hersenhelft talige processen
- Rechter hersenhelft niet talige processen
Inmiddels achterhaald
Beeldvorming:
- Vanaf 1980: locatie van hersenbeschadiging van worden vastgesteld
- Neuropsychologische onderzoek belangrijk voor in kaart brengen van gevolgen
, - Geen 1 op 1 relatie
- Netwerkmodellen computers
Huidige neuropsychologie:
- 1970 Nederlandse Vereniging voor Neuropsychologie
- Individuele patiënt is n=1 studie
- Breed werkveld
- Betrokken bij zorg en wetenschappelijk onderzoek
H3: Neuropsychologie in de praktijk
Neuropsycholoog = scientist practioner combineren van klinische kennis en vaardigheden met
wetenschap
Evidence based medicine bewijzen vanuit wetenschappelijk onderzoek + klinische expertise en
behoeften van de patiënt
N=1 Wetenschappelijke methode toepassen op het individu
- Hypotheses formuleren
- Literatuur review
- Studie design
- Data verzamelen
- Conclusie
Werkveld
Ziekenhuis
- Academisch ziekenhuis zorg + wetenschap
- Samenwerking met verschillende medische specialisten
- Focus op diagnostiek
- Behandeling
- Psycho-educatie
GGZ
- Neuropsychiatrisch model onderzoek naar relatie tussen hersneen, cognitie, emotie en
gedrag
- Samenwerking met psychiaters en verpleegkundigen
- Neuropsycholoog is eerstverantwoordelijke voor behandeling
Revalidatie
, - Neuropsycholoog vormt behandelteam met andere disciplines
- Focus op participatie van de patiënt
- Diagnose heeft al plaatsgevonden
- Aandacht voor coping
- Persoonlijkheidsfactoren
- Terugkeer naar huis
Langdurige zorg
- Gericht op (mediatieve) behandeling
- Direct behandeling soms niet mogelijk (door ernst)
- Mediatieve behandeling via verpleegkundigen
- Gedragsobservaties
Forensische zorg
- Vrijwillig of gedwongen
- Verklarende diagnostiek
- Ter ondersteuning van behandelindicatie
- Risicotaxatie
- inschatting of cognitieve stoornissen invloed gaan hebben op opnieuw begaan van
misdrijf
Diagnostiek
Neuropsychologisch onderzoek = meer dan alleen testonderzoek
- Hypothese toetsend diagnostische cyclus
- Vraagstelling
- Dossieronderzoek
- Hypotheses
- Amnese (zelf)/heteroamnese (ander)
- Testonderzoek/psychometrisch onderzoek
- Observaties
- Conclusie
- Adviezen
Belangrijk balans tussen verzamelen van genoeg informatie en het niet onnodig belasten van een
patiënt
Niet alleen aandacht voor cognitieve factoren, maar ook voor psychosociale en
persoonlijkheidsfactoren
Betrouwbaarheid, validiteit en stoorfactoren
