Hoofdstuk 7: vertering van eiwitten
Eiwitten of proteïnen zijn enorm belangrijk in voeding, het zijn de meest essentiële nutriënten
die we kunnen terugvinden in de voeding.
Functie van eiwitten
De functie van eiwitten is enorm divers:
§ Eiwitten komen in elke cel voor (dierlijke cellen, cel inhoud, spieren, bindweefsel, huid,
haren, nagels, klauwen, wol, horens en veren bestaan nagenoeg uitsluitend uit
eiwitten);
§ Ze hebben een rol in de aanmaak van antistoffen;
Antistoffen of immunoglobulinen (Ig) worden opgebouwd uit eiwitten. Een bacterie
heeft op zijn oppervlak bepaalde epitopen (uitsteeksel), het zijn net die etitopen die
‘aangevallen’ worden door de antistoffen. De antistoffen gaan binden op de etitopen
van de bacterie of virus. De antistoffen vormen de brug naar de witte bloedcellen, ze
gaan aansluiten op een witte bloedcel en die witte bloedcel gaat ervoor zorgen dat de
bacterie of virus wordt afgedood en opgeruimd waardoor het infectiegevaar gaat
verdwijnen.
§ Enzymen;
Enzymen zijn katalysatoren bij een bepaalde chemische reactie in of buiten een cel. Het enzym
maakt de reactie mogelijk of versnelt de reactie, zonder daarbij zelf te worden verbruikt of
van samenstelling te veranderen.
§ Hormonen;
Eiwitten worden ingezet bij de aanmaak van hormonen, bijvoorbeeld de geslachtshormonen
zijn oestradiol of estradiom of oestrogeen bij de vrouw en testosteron bij de man.
In het lichaam worden er heel veel hormonen aangemaakt. De hypofyse is een klein orgaan in
de hersenen en is een heel belangrijk orgaan waar heel veel hormonen worden aangemaakt,
bijvoorbeeld:
§ Groeihormoon (botgroei en spierontwikkeling)
§ Prolactine (aanmaak van melk in de uier of borstklier)
§ TSH of thyroïd stimulerend hormoon (werkt sterk sturend in het metabolisme)
§ ACTH (lichaamseigen cortisol)
, § LH (luteïniserend hormoon) of FSH (follikelstimulerend hormoon): zijn zeer belangrijke
geslachtshormonen.
§ ADH of vasopressine zijn belangrijk in de bloeddrukregeling, ze sturen de nieren aan
in het afdrijven of ophouden van vocht.
§ Oxytocine is een zeer belangrijk hormoon naar melkinjectie toe. De melk is gevormd,
maar moet nog vrijgelaten worden, dit wordt gereguleerd door oxytocine. Daarnaast
zorgt oxytocine ervoor dat de baarmoeder gaat samentrekken en het jong naar buiten
drijft bij de partus.
§ Energiebron (krebb-cyclus bij carnivoren!).
Eiwitten kunnen ook gebruikt worden als energiebron. Aminozuren worden
afgebroken in de citroenzuurcyclus (Krebbcyclus) tot glucose, ATP (energie), water en
CO2 (= gluconeogenese = het nieuw genereren van glucose uit eiwitten).
Bij een eiwittekort…
§ Minder goede groei;
§ Productiedaling;
§ Daling voederopname (als dieren zich niet goed voelen);
§ Daling voederefficiëntie;
§ Grote ziektegevoeligheid (als er onvoldoende eiwitten zijn, kunnen er geen antistoffen
aangemaakt worden);
§ Vruchtbaarheid daalt (eiwitten zijn nodig voor hormoonproductie).
Opbouw van eiwitten
Aminozuren (AZ) zijn de bouwstenen voor eiwitten. Het zijn niet zozeer de eiwitten die zo
essentieel zijn voor een dierlijk organismen, maar het zijn de aminozuren waar we zoveel nood
aan hebben. Als we kijken in de natuur, dan zien we dat er heel veel verschillende soorten
aminozuren voorkomen (meer dan 500 verschillende aminozuren). Dit komt omdat planten
een heel ander aminozuurprofiel hebben dan dierlijke weefsels. Dierlijke weefsels hebben
maar een 20-tal verschillende aminozuren, dit is veel beperkter dan bij planten.
, Peptiden
Peptiden zijn korte rechtlijnige ketens van aminozuren, die de bouwstenen vormt voor
eiwitten.
§ Dipeptiden (2 aminozuren)
§ Tri peptiden (3 aminozuren)
§ Polypeptiden (meer dan 3 aminozuren)
Peptiden hebben ook een functie op zichzelf, bijvoorbeeld caseïne is een melkeiwit dan slaap
induceren en pijnstillend kan zijn.
Weende analyse
Ruw eiwit (RE) wordt bepaald door het stikstofgehalte in de voeding te gaan meten en dat te
vermenigvuldigen met een bepaald factor (6,25). Ruw eiwit is een groffe factor en kan ons een
verkeerd beeld geven over de werkelijke eiwitwaarde van voeding.
MAAR:
- Werkelijk RE-gehalte kan nogal afwijken
- NPN of Niet Eiwit Stikstof (AZ, amines, NZ) meegerekend in
analyse: overschatting
- Conversiefactor 6,25 = N-gehalte van gemiddeld voedereiwit
(16% N)
- Maïs, eieren, vlees: 6,25
- Sojabonen: 5,71
- Microbieel eiwit: >> 6,25
Essentiële versus niet essentiële aminozuren (AZ)
Planten en verschillende micro-organismen kunnen eiwitten synthetiseren vanaf eenvoudige
N-bevattende moleculen zoals nitraat of ammoniak. Veel dieren kunnen dit niet – welke wel?
Dieren zijn afhankelijk van de aminozuren die aangeleverd worden via hun voeding. Men heeft
gezien dat van de 20 aminozuren die een dier nodig heeft, er een aantal toch door het dier
zelf aangemaakt kunnen worden, en een aantal niet door het dier aangemaakt worden.
Daarom heeft men drie klassen van de 20 aminozuren gemaakt:
1. De niet-essentiële aminozuren: aminozuren die dieren wel kunnen aanmaken door
aminozuren om te zetten naar andere aminozuren, dit proces noemt men
transaminatie.
2. De essentiële aminozuren: een aantal aminozuren moet een dier uit de voeding halen,
het dier is niet in staat om via een chemisch proces deze aminozuren aan te maken in
het lichaam. De opname via voeding is noodzakelijk!
3. De semi-essentiële aminozuren: aminozuren die uit essentiële aminozuren kunnen
gesynthetiseerd worden. De dieren kunnen ze zelf aanmaken, maar de basis om deze
aminozuren aan te maken zijn de essentiële aminozuren. De aminozuren zijn niet
Eiwitten of proteïnen zijn enorm belangrijk in voeding, het zijn de meest essentiële nutriënten
die we kunnen terugvinden in de voeding.
Functie van eiwitten
De functie van eiwitten is enorm divers:
§ Eiwitten komen in elke cel voor (dierlijke cellen, cel inhoud, spieren, bindweefsel, huid,
haren, nagels, klauwen, wol, horens en veren bestaan nagenoeg uitsluitend uit
eiwitten);
§ Ze hebben een rol in de aanmaak van antistoffen;
Antistoffen of immunoglobulinen (Ig) worden opgebouwd uit eiwitten. Een bacterie
heeft op zijn oppervlak bepaalde epitopen (uitsteeksel), het zijn net die etitopen die
‘aangevallen’ worden door de antistoffen. De antistoffen gaan binden op de etitopen
van de bacterie of virus. De antistoffen vormen de brug naar de witte bloedcellen, ze
gaan aansluiten op een witte bloedcel en die witte bloedcel gaat ervoor zorgen dat de
bacterie of virus wordt afgedood en opgeruimd waardoor het infectiegevaar gaat
verdwijnen.
§ Enzymen;
Enzymen zijn katalysatoren bij een bepaalde chemische reactie in of buiten een cel. Het enzym
maakt de reactie mogelijk of versnelt de reactie, zonder daarbij zelf te worden verbruikt of
van samenstelling te veranderen.
§ Hormonen;
Eiwitten worden ingezet bij de aanmaak van hormonen, bijvoorbeeld de geslachtshormonen
zijn oestradiol of estradiom of oestrogeen bij de vrouw en testosteron bij de man.
In het lichaam worden er heel veel hormonen aangemaakt. De hypofyse is een klein orgaan in
de hersenen en is een heel belangrijk orgaan waar heel veel hormonen worden aangemaakt,
bijvoorbeeld:
§ Groeihormoon (botgroei en spierontwikkeling)
§ Prolactine (aanmaak van melk in de uier of borstklier)
§ TSH of thyroïd stimulerend hormoon (werkt sterk sturend in het metabolisme)
§ ACTH (lichaamseigen cortisol)
, § LH (luteïniserend hormoon) of FSH (follikelstimulerend hormoon): zijn zeer belangrijke
geslachtshormonen.
§ ADH of vasopressine zijn belangrijk in de bloeddrukregeling, ze sturen de nieren aan
in het afdrijven of ophouden van vocht.
§ Oxytocine is een zeer belangrijk hormoon naar melkinjectie toe. De melk is gevormd,
maar moet nog vrijgelaten worden, dit wordt gereguleerd door oxytocine. Daarnaast
zorgt oxytocine ervoor dat de baarmoeder gaat samentrekken en het jong naar buiten
drijft bij de partus.
§ Energiebron (krebb-cyclus bij carnivoren!).
Eiwitten kunnen ook gebruikt worden als energiebron. Aminozuren worden
afgebroken in de citroenzuurcyclus (Krebbcyclus) tot glucose, ATP (energie), water en
CO2 (= gluconeogenese = het nieuw genereren van glucose uit eiwitten).
Bij een eiwittekort…
§ Minder goede groei;
§ Productiedaling;
§ Daling voederopname (als dieren zich niet goed voelen);
§ Daling voederefficiëntie;
§ Grote ziektegevoeligheid (als er onvoldoende eiwitten zijn, kunnen er geen antistoffen
aangemaakt worden);
§ Vruchtbaarheid daalt (eiwitten zijn nodig voor hormoonproductie).
Opbouw van eiwitten
Aminozuren (AZ) zijn de bouwstenen voor eiwitten. Het zijn niet zozeer de eiwitten die zo
essentieel zijn voor een dierlijk organismen, maar het zijn de aminozuren waar we zoveel nood
aan hebben. Als we kijken in de natuur, dan zien we dat er heel veel verschillende soorten
aminozuren voorkomen (meer dan 500 verschillende aminozuren). Dit komt omdat planten
een heel ander aminozuurprofiel hebben dan dierlijke weefsels. Dierlijke weefsels hebben
maar een 20-tal verschillende aminozuren, dit is veel beperkter dan bij planten.
, Peptiden
Peptiden zijn korte rechtlijnige ketens van aminozuren, die de bouwstenen vormt voor
eiwitten.
§ Dipeptiden (2 aminozuren)
§ Tri peptiden (3 aminozuren)
§ Polypeptiden (meer dan 3 aminozuren)
Peptiden hebben ook een functie op zichzelf, bijvoorbeeld caseïne is een melkeiwit dan slaap
induceren en pijnstillend kan zijn.
Weende analyse
Ruw eiwit (RE) wordt bepaald door het stikstofgehalte in de voeding te gaan meten en dat te
vermenigvuldigen met een bepaald factor (6,25). Ruw eiwit is een groffe factor en kan ons een
verkeerd beeld geven over de werkelijke eiwitwaarde van voeding.
MAAR:
- Werkelijk RE-gehalte kan nogal afwijken
- NPN of Niet Eiwit Stikstof (AZ, amines, NZ) meegerekend in
analyse: overschatting
- Conversiefactor 6,25 = N-gehalte van gemiddeld voedereiwit
(16% N)
- Maïs, eieren, vlees: 6,25
- Sojabonen: 5,71
- Microbieel eiwit: >> 6,25
Essentiële versus niet essentiële aminozuren (AZ)
Planten en verschillende micro-organismen kunnen eiwitten synthetiseren vanaf eenvoudige
N-bevattende moleculen zoals nitraat of ammoniak. Veel dieren kunnen dit niet – welke wel?
Dieren zijn afhankelijk van de aminozuren die aangeleverd worden via hun voeding. Men heeft
gezien dat van de 20 aminozuren die een dier nodig heeft, er een aantal toch door het dier
zelf aangemaakt kunnen worden, en een aantal niet door het dier aangemaakt worden.
Daarom heeft men drie klassen van de 20 aminozuren gemaakt:
1. De niet-essentiële aminozuren: aminozuren die dieren wel kunnen aanmaken door
aminozuren om te zetten naar andere aminozuren, dit proces noemt men
transaminatie.
2. De essentiële aminozuren: een aantal aminozuren moet een dier uit de voeding halen,
het dier is niet in staat om via een chemisch proces deze aminozuren aan te maken in
het lichaam. De opname via voeding is noodzakelijk!
3. De semi-essentiële aminozuren: aminozuren die uit essentiële aminozuren kunnen
gesynthetiseerd worden. De dieren kunnen ze zelf aanmaken, maar de basis om deze
aminozuren aan te maken zijn de essentiële aminozuren. De aminozuren zijn niet
