PLICHTENLEER
2de master REVAKI
ACADEMIEJAAR 2022-2023
UNIVERSITEIT ANTWERPEN
Kaat Francken
, Recht en ethiek
1 Inleiding
Recht en ethiek hebben op vele vlakken en overlap maar zijn toch verschillend.
Ethiek en deontologie gaan hand in hand deontologisch handelen = professionele ethiek.
2 Definitie van het recht
De definitie bestaat uit 5 punten:
- Geheel van regels we gaan ons niet focussen op 1 bepaalde regel maar op de
context en meerdere regels = het hele systeem
- In een bepaalde maatschappij in andere delen van de wereld gaan andere regels
gelden
- Op een bepaald ogenblik als we kijken naar de wetten van vroeger en nu zijn er
veel veranderingen gebeurt
- Door een daartoe bevoegde overheid opgelegd wie heeft waar inspraak
(gemeente, provincie, gewest, nationaal), instanties kunnen wetten maken maar als
ze hier niet bevoegd voor zijn wordt deze wet onwettig
- Afdwingbaar wat is het gevolg als je de wet niet opvolgt, een wet zonder
consequentie is maar een advies
In een bepaalde maatschappij en op een bepaald ogenblik wijst erop dat de wetten relatief
zijn en altijd kunnen veranderen ga altijd de wetten na op dat ogenblik op die bepaalde
plaats.
3 Bronnen van recht
Verschillende bronnen:
- Wet
- Rechtspraak
- Rechtsleer
- Gewoonte
- Billijkheid
3.1 Wet
Formele zin
Regelgeving die tot stand wordt gebracht door de regering en Staten-Generaal volgens de
grondwettelijke wetgevingsprocedure.
Materiele zin
Elke algemene – en burgers bindende rechtsregel waarbij overtreding wordt bestraft.
2
,3.2 Rechtspraak
= geheel van uitspraken van hoven en rechtbanken
- Hoven = behandelen zaken in hoger beroep waarbij al een vonnis is gegeven door de
rechtbank
- Rechtbanken = vonnis
3.3 Rechtsleer
= geheel van opvattingen over wetten
Verschillende functies:
- Het geven van commentaar op de wetgeving en rechtspraak beschrijven hoe de
wetten nu zijn en hoe ze zouden moeten zijn
- Interpretatie van wetgeving en rechtspraak
- Inpassing in het gehele rechtssysteem van een bepaalde wet of rechtelijke uitspraak
- Vergelijking met andere rechtsstelsels
3.4 Gewoonte
Vroeger werd er vooral gegrepen naar gewoonte recht regels, nu zien we dit enkel nog in
bepaalde situaties.
Vb.
- Gewoontes op een groenen en fruitveiling
- Struiken op scheiding van grond zijn vaak volgens de plaatselijke gewoonte
3.5 Billijkheid
= instrument om te remediëren wanneer het recht niet leidt tot rechtvaardigheid.
Wanneer het recht niet gepast is in een bepaalde situatie moet de rechter rechtvaardig zijn
en het recht links laten liggen.
Vb. opzeg van contract verhuur huis
Normaal moet de huurder 3 maanden opzeg betalen. Maar wanneer het huis direct terug
verhuurd wordt is het rechtvaardig dat de huurder maar 1 maand opzeg moet betalen.
4 Scheiding der machten
Zorgt voor controle en evenwichten.
De scheiding is er om de burger te beschermen van de overheid de overheid kan namelijk
bepaalde motivaties hebben binnen een zaak.
3 delen:
- Wettelijke macht
- Uitvoerende macht
- Rechtelijke macht
De 3 delen controleren elkaar en houden elkaar in toon
3
, 4.1 Wettelijke macht
= maakt de wetten
Wordt uitgevoerd door de kamer en senaat.
4.2 Uitvoerende macht
= Op federaal niveau is dit de koning samen met de regering onder leiding van de eerste
minister.
In theorie voert de regering de wetten uit opgelegd door het parlement.
In praktijk worden de wetten gevormd door de regering die dan gecontroleerd en
aangenomen worden door het parlement.
Iedereen met de uitvoerende macht kan controle uitvoeren om mensen en voor
verantwoording vragen.
4.3 Rechterlijke macht
= onafhankelijk van de wettelijke en uitvoerende macht.
Hieronder vallen de rechters die de wetten toepassen.
4.3.1 Structuur hoven en rechtbanken
De piramide wijst op een hiërarchie. Er is een procedure die gevolgd moet worden.
1. Hof van Cassatie
2. 5 hoven van beroep
3. 5 arbeidshoven
4. 11 hoven van assisen
5. In elke provincie is er een rechtbank van eerste aanleg, een arbeidsrechtbank en een
ondernemingsrechtbank per gerechtelijk arrondissement is er een afdeling van
deze rechtbanken
6. Per gerechtelijk kanton is er een vrederechter en politierechtbank. Voor de
verschillende kantons wordt de politierechtbank gegroepeerd in de hoofdplaats van
het arrondissement.
4
2de master REVAKI
ACADEMIEJAAR 2022-2023
UNIVERSITEIT ANTWERPEN
Kaat Francken
, Recht en ethiek
1 Inleiding
Recht en ethiek hebben op vele vlakken en overlap maar zijn toch verschillend.
Ethiek en deontologie gaan hand in hand deontologisch handelen = professionele ethiek.
2 Definitie van het recht
De definitie bestaat uit 5 punten:
- Geheel van regels we gaan ons niet focussen op 1 bepaalde regel maar op de
context en meerdere regels = het hele systeem
- In een bepaalde maatschappij in andere delen van de wereld gaan andere regels
gelden
- Op een bepaald ogenblik als we kijken naar de wetten van vroeger en nu zijn er
veel veranderingen gebeurt
- Door een daartoe bevoegde overheid opgelegd wie heeft waar inspraak
(gemeente, provincie, gewest, nationaal), instanties kunnen wetten maken maar als
ze hier niet bevoegd voor zijn wordt deze wet onwettig
- Afdwingbaar wat is het gevolg als je de wet niet opvolgt, een wet zonder
consequentie is maar een advies
In een bepaalde maatschappij en op een bepaald ogenblik wijst erop dat de wetten relatief
zijn en altijd kunnen veranderen ga altijd de wetten na op dat ogenblik op die bepaalde
plaats.
3 Bronnen van recht
Verschillende bronnen:
- Wet
- Rechtspraak
- Rechtsleer
- Gewoonte
- Billijkheid
3.1 Wet
Formele zin
Regelgeving die tot stand wordt gebracht door de regering en Staten-Generaal volgens de
grondwettelijke wetgevingsprocedure.
Materiele zin
Elke algemene – en burgers bindende rechtsregel waarbij overtreding wordt bestraft.
2
,3.2 Rechtspraak
= geheel van uitspraken van hoven en rechtbanken
- Hoven = behandelen zaken in hoger beroep waarbij al een vonnis is gegeven door de
rechtbank
- Rechtbanken = vonnis
3.3 Rechtsleer
= geheel van opvattingen over wetten
Verschillende functies:
- Het geven van commentaar op de wetgeving en rechtspraak beschrijven hoe de
wetten nu zijn en hoe ze zouden moeten zijn
- Interpretatie van wetgeving en rechtspraak
- Inpassing in het gehele rechtssysteem van een bepaalde wet of rechtelijke uitspraak
- Vergelijking met andere rechtsstelsels
3.4 Gewoonte
Vroeger werd er vooral gegrepen naar gewoonte recht regels, nu zien we dit enkel nog in
bepaalde situaties.
Vb.
- Gewoontes op een groenen en fruitveiling
- Struiken op scheiding van grond zijn vaak volgens de plaatselijke gewoonte
3.5 Billijkheid
= instrument om te remediëren wanneer het recht niet leidt tot rechtvaardigheid.
Wanneer het recht niet gepast is in een bepaalde situatie moet de rechter rechtvaardig zijn
en het recht links laten liggen.
Vb. opzeg van contract verhuur huis
Normaal moet de huurder 3 maanden opzeg betalen. Maar wanneer het huis direct terug
verhuurd wordt is het rechtvaardig dat de huurder maar 1 maand opzeg moet betalen.
4 Scheiding der machten
Zorgt voor controle en evenwichten.
De scheiding is er om de burger te beschermen van de overheid de overheid kan namelijk
bepaalde motivaties hebben binnen een zaak.
3 delen:
- Wettelijke macht
- Uitvoerende macht
- Rechtelijke macht
De 3 delen controleren elkaar en houden elkaar in toon
3
, 4.1 Wettelijke macht
= maakt de wetten
Wordt uitgevoerd door de kamer en senaat.
4.2 Uitvoerende macht
= Op federaal niveau is dit de koning samen met de regering onder leiding van de eerste
minister.
In theorie voert de regering de wetten uit opgelegd door het parlement.
In praktijk worden de wetten gevormd door de regering die dan gecontroleerd en
aangenomen worden door het parlement.
Iedereen met de uitvoerende macht kan controle uitvoeren om mensen en voor
verantwoording vragen.
4.3 Rechterlijke macht
= onafhankelijk van de wettelijke en uitvoerende macht.
Hieronder vallen de rechters die de wetten toepassen.
4.3.1 Structuur hoven en rechtbanken
De piramide wijst op een hiërarchie. Er is een procedure die gevolgd moet worden.
1. Hof van Cassatie
2. 5 hoven van beroep
3. 5 arbeidshoven
4. 11 hoven van assisen
5. In elke provincie is er een rechtbank van eerste aanleg, een arbeidsrechtbank en een
ondernemingsrechtbank per gerechtelijk arrondissement is er een afdeling van
deze rechtbanken
6. Per gerechtelijk kanton is er een vrederechter en politierechtbank. Voor de
verschillende kantons wordt de politierechtbank gegroepeerd in de hoofdplaats van
het arrondissement.
4
