samenvatting syllabus omi

OMI
OMGAAN MET AGRESSIE
WAT IS AGRESSIE?


DEFINITIE


- Doorgaans omschreven als
o Iedere vorm van dreigend en/of destructief gedrag dat leidt tot
schade(psychisch/fysisch/materieel) aan de ander of zichzelf.
- In sommige handboeken : onderscheid tussen agressie en geweld
o Geweld wordt dan gedefinieerd als opzettelijk en doelbewust aanwenden van
agressief gedrag.
- Begrip agressie oorspronkelijk van Latijnse woord aggredi
o Ad en gradus
 Ad = naar
 Gradus = stap
 Betekent letterlijk: vooruitgaan, op doel afgaan, aanvallen
o In eerste instantie dus geen negatief geladen term


AGRESSIE : EEN SUBJECTIEF EN NORMATIEF BEGRIP


SUBJECTIEF
o Iedereen kijkt op een andere manier naar agressie
o Gedrag dat door de ene als agressief ervaren wordt, kan voor de andere nog door de
beugel
o Referentiekader waaruit we gedrag als agressief bestempelen wordt bepaald door
opvoeding, vroegere ervaringen en cultuur
NORMATIEF
o Wanneer je bepaald gedrag als agressief bestempeld, geeft dit aan dat er een norm is
 Deze norm bepaalt dus dat je dit gedrag als agressief ziet
o Relatief en aangegeven door context, tijdsgeest en cultuur

- Binnen een team moet men dus bekijken hoe een bepaald gedrag door iedereen ervaren
wordt
o Blijven aftoetsen hoe we naar bepaald gedrag kijken door de kijk van verschillende
teamleden en cliënten naast elkaar te leggen
o Teamdiscussies rond dit onderwerp helpen ons om bewust te blijven van de
subjectiviteit in denken en handelen
o Ook heel belangrijk voor jongeren om consistentie en consequentie te ervaren

, THEORETISCHE KADERS EN HUN KIJK OP AGRESSIE


- Je kijk op agressie heeft weerslag op de manier waarop je met de cliënt omgaat
- Binnen elke stroming verschillende invalshoeken
- Als begeleider belangrijk om je te verdiepen in de verschillende theoretische kaders
o Nadien: eigen referentiekader ontwikkelen om agressief gedrag te bekijken en
benaderen
 Moet wel een coherent geheel vormen

PSYCHOANALYSE
o Freud : doodsdrift
 Van bij de geboorte een zeker mate van destructie aanwezig
 Agressie = manifestatie van deze doodsdrift
o Ego – analytici
 Agressie is afweermechanisme van een zwakke ik – kern
 Ontstaan door onveilige hechting
 Door lage frustratietolerantie en geringe impulscontrole  sneller agressie
o Acting – out
 Onverwerkte en/of zwaar beladen emotionele inhouden die een uitweg
zoeken
 In praktijk: jongere voelt zich miskend en onbegrepen  zal eerder
ongenoegen en frustratie uiten via gedrag ipv zich te melden voor een
gesprek

SYSTEEMTHEORIE
o Agressie benaderd als een symptoom van dysfunctie in het systeem
o Kind/jongere is persoon in het systeem dat via zijn gedrag signaleert dat er in zijn
systeem/context waarin hij leeft, iets niet functioneert
o Systeemtherapeut probeert het hele systeem in therapie te laten gaan
o Identified patient (IP)
 Het agressief gedrag van de IP (de jongere dus) leidt de aandacht af van het
de problemen binnen het gezin

CONTEXTUELE THEORIE (NAGY)
Destructief recht
o Iemand die veel onrecht en destructiviteit heeft meegemaakt, eigent zich van daaruit
onbewust het recht toe zelf destructief gedrag te stellen
o Zorgt voor generationeel doorgeven van destructie
o Zware emotionele bagage zorgt ervoor dat wanneer men emotioneel getriggerd
wordt, men vaak geen weerstand kan bieden tegen het bijna reflexmatig optreden
van destructief recht
o Begeleider kan meermaals slachtoffer zijn van destructief recht
 Agressie en destructie die eigenlijk voor iemand anders is bedoeld
 Belangrijk om dit niet te zien als persoonlijke aanval, maar als het naar
buiten brengen van “wat niet verteerd is geraakt”

,AGRESSIE – FRUSTRATIETHEORIE
o Alle agressie komt steeds voort uit frustratie
o Frustratie omdat men niet bereikt wat men wil of omdat men niet kan ontwijken wat
men wil ontwijken

NATIVISME
o Agressie als een genetisch overdraagbare eigenschap
o Agressief gedrag van de zoon  komt voort uit de agressieve genen van de vader
 Zo vader, zo zoon

DE SOCIALE LEERTHEORIE (BANDURA)
o Agressie als gedrag wordt aangeleerd door observatie en imitatie
o Bobo doll experiment toont hoe kinderen gewelddadig gedrag van volwassenen
imiteren
o Gewelddadige games
 Enkel gevaarlijk wanneer kind zich in een voedingsbodem bevindt waar
geweld al ingebed zit
o Verschillende verklaring dan die van het nativisme
 Men zegt hier dat de zoon het agressief gedrag van zijn vader heeft
geïmiteerd/ nagebootst

DE SOCIALE LEERTHEORIE (PATTERSON)
o Nadruk op interactie(patronen) tussen ouders en kind, waarbinnen dwinggedrag als
het ware kan worden aangeleerd
o Het kind heeft geleerd dat de aanhouder wint
 Kind leert op deze manier zijn doel bereiken
o Via eisend gedrag hun zin doordrijven bij begeleider
 Via opstandig gedrag maken ze hun wensen kenbaar of verwerpen ze wat de
begeleider hen opdraagt

, NATURE – NURTURE DEBAT


- Cliënt GEDRAAGT zich agressief, niet IS agressief
o Agressie steeds in interactie en context-gerelateerd zien
o Veranderingsgericht - oplossingsgericht


SOORTEN AGRESSIE EN UITINGSVORMEN



SOORTEN AGRESSIE OP BASIS VAN OORZAAK
INSTRUMENTELE AGRESSIE

o Doelgericht : agressief gedrag als hulpmiddel om je doel te bereiken
o Hoeveelheid agressie wordt weloverwogen opgebouwd
 Dosis agressie wordt gradueel opgebouwd
o Kan persoonlijk gericht zijn en dat kan openlijk of subtiel zijn
o Herkenbaar patroon: weloverwogen opbouw van hoeveelheid agressie
o Vertrekt niet vanuit emotie, wel gericht op beïnvloeden van de emoties van de
anderen

FRUSTRATIE – AGRESSIE

o Ontstaat vanuit emotie, onzekerheid en/of onmacht
o Niet de inhoud van de gebeurtenis maar de beleving ervan zorgt voor een grote
emotionele belasting en frustratie

o Voor de agressie zelf stapelen frustraties zich op (destructief recht)
 Innerlijke beleving = zeer emotioneel geladen: kwaadheid/verdriet/angst/…
 minder controle over gedrag: onvoorspelbaarheid van uitbarsten agressie
o Zelden persoonlijk bedoeld, bijna nooit doelbewust
o Handelen als begeleider bij dit soort agressie
 Focus richten op hoe cliënt de feiten interpreteert/beleeft en niet op de
feiten
 Je volledig verplaatsen in hoe de cliënt zo emotioneel geraakt is door
deze aanleiding
 Communicatieaxioma Watzlawick  elke communicatie heeft een inhouds –
en betrekkingsniveau
 Vrijwel alle conflicten vertrekken vanuit het betrekkingsniveau
o De inhoudelijke boodschap leidt meestal niet tot verdriet,
maar de boodschap die ondertussen op het
betrekkingsniveau werd meegegeven wel
 Bv. gevoel niet graag gezien te worden,
minderwaardig zijn, uitgesloten voelen,…