Beginselen van het Nederlandse staatsrecht
Hoofdstuk 7 De verhouding van parlement, ministers en Koning
7.2 Het absolute koningschap
7.2.1 William Blackstone
- De koning heeft alleen de constitutionele bevoegdheden: de andere
behoren aan het parlement.
- De prerogative, oorspronkelijke absolute macht, is dus in de achttiende
eeuw teruggedrongen tot de door het recht erkende Koninklijke
bevoegdheden.
- De ministers worden zelfstandige organen, die verantwoording schuldig
zijn aan het parlement.
- De Koning is geen verantwoording schuldig en heeft geen andere
bevoegdheid dan een adviserende.
7.2.3 Ministeriële verantwoordelijkheid
De ministers, aanvankelijk dienaren van de Kroon, uitvoerders van de wil van de
Koning, worden zelfstandige organen, die verantwoording schuldig zijn aan het
parlement. De Koning is aan niemand verantwoording schuldig.
7.2.4 Het parlementair stelsel
De ministers regeren als vertrouwensmannen van het parlement, dat de volledige
machtsbevoegdheid bezit.
7.3 Ontwikkelingen in Nederland
7.3.1 Grondwet 1814
- De Prins van Oranje werd geen Koning maar een Soevereine vorst.
- Door de vereniging van België en de Nederlanden moest er een nieuwe
Grondwet komen.
7.3.2 Grondwet 1815
- De Koning had alle macht die niet door de tekst uitdrukkelijk aan het
parlement was toegekend. De twee bevoegdheden van het parlement
waren:
1. Zijn taak als medewetgever samen met de Koning;
2. Het recht de begroting goed te keuren.
- De uitvoerende macht berustte bij de Koning, die niet debatteerde, en
wiens ministers uitvoerders van zijn bevelen waren.
7.4 Strafrechtelijke ministeriële verantwoordelijkheid
7.4.1 Grondwetsherziening 1840
- Ministeriële verantwoordelijkheid
De ministers werden verantwoordelijk gesteld voor alle daden tot welker
daarstelling of uitvoering zij hebben meegewerkt en waardoor de
Grondwet of de wetten geschonden zouden zin.
- Contraseign
Alle Koninklijke besluiten zullen door een minister medeondertekend
worden.
7.4.2 Wet Ministeriële verantwoordelijkheid
De minister die een koninklijk besluit medeondertekent, terwijl hij weet dat dit in
strijd met de wet of de Grondwet is, kan strafrechtelijk worden vervolgd.
, Beginselen van het Nederlandse staatsrecht
Hoofdstuk 7 De verhouding van parlement, ministers en Koning
- Legt dus de verantwoordelijkheid op de ministers voor de
constitutionaliteit en de wetmatigheid van Koninklijke besluiten en van hun
eigen ambtsdaden.
- Geregeld in art. 355 en 356 SR
7.5 De politieke ministeriële verantwoordelijkheid en het parlementaire stelsel
7.5.1 Grondwetsherziening 1848
- Invoering politieke ministeriële verantwoordelijkheid.
- Met het verantwoordelijk worden van de ministers voor het beleid, werd de
macht van de koning uitgehold.
- De juridische betekenis van de Koning verzwakte aanzienlijk: van slechts
door de wet beperkt alleenheerser werd hij symbool van een dor het
parlement aanvaarde en vertrouwde regering.
- Aangezien er geen verantwoordingsplicht zonder bevoegdheid kan
bestaan, heeft de regering dus ook de volledige bevoegdheid, die vroeger
aan de Koning toekwam.
7.5.2 Het parlementaire stelsel
- Het parlement controleert de uitoefening van die bevoegdheid.
- Parlementair stelsel/vertrouwensnorm
Wanneer een minister of een kabinet door een uitspraak van het parlement
blijkt niet meer het vertrouwen van de volksvertegenwoordiging te
genieten, dient de minister of dat kabinet ontslag aan te bieden aan de
Koning en wordt vervangen door een minister of kabinet waarin de
volksvertegenwoordiging wel vertrouwen stelt.
- Gemeen overleg
Een goed stelsel eist een debat tussen uitvoerend en controlerend orgaan,
waarin het regelgevende of feitelijke beleid wordt bepaald.
7.6 Koning en ministers
7.6.1 Onschendbaarheid van de Koning
- De koning is onschendbaar, de ministers zijn verantwoordelijk.
- De Koning die niet ter verantwoording kan worden geroepen, behoort ook
geen bevoegdheden te hebben.
- De materiële beslissingsbevoegdheid berust bij de minister, ook al verleent
de Koning formeel zijn medewerking of is die medewerking zelfs
grondwettelijk verplicht.
- Er is maar één verantwoordingsplicht: aan de Staten-Generaal
7.6.2 Samenwerking tussen Koning en Ministers
- De interne verhoudingen tussen de beide organen van de regering zijn
geheim. Dit geheim pleegt men te noemen naar het paleis waar de Koning
resideert of werkt.
- Eenheid van de Kroon
Koning en ministers houden eventuele meningsverschillen binnenskamers.
7.7 Regering en Staten-Generaal
7.7.1 Thorbecke
- Regering en Staten-Generaal zij twee onafhankelijke organen, met eigen
bevoegdheid en eigen verantwoordelijkheid.
- Thorbecke legde de macht weer terug bij de Koning door hem te laten
beslissen in geval van een geschil tussen de ministers en het parlement.
Hoofdstuk 7 De verhouding van parlement, ministers en Koning
7.2 Het absolute koningschap
7.2.1 William Blackstone
- De koning heeft alleen de constitutionele bevoegdheden: de andere
behoren aan het parlement.
- De prerogative, oorspronkelijke absolute macht, is dus in de achttiende
eeuw teruggedrongen tot de door het recht erkende Koninklijke
bevoegdheden.
- De ministers worden zelfstandige organen, die verantwoording schuldig
zijn aan het parlement.
- De Koning is geen verantwoording schuldig en heeft geen andere
bevoegdheid dan een adviserende.
7.2.3 Ministeriële verantwoordelijkheid
De ministers, aanvankelijk dienaren van de Kroon, uitvoerders van de wil van de
Koning, worden zelfstandige organen, die verantwoording schuldig zijn aan het
parlement. De Koning is aan niemand verantwoording schuldig.
7.2.4 Het parlementair stelsel
De ministers regeren als vertrouwensmannen van het parlement, dat de volledige
machtsbevoegdheid bezit.
7.3 Ontwikkelingen in Nederland
7.3.1 Grondwet 1814
- De Prins van Oranje werd geen Koning maar een Soevereine vorst.
- Door de vereniging van België en de Nederlanden moest er een nieuwe
Grondwet komen.
7.3.2 Grondwet 1815
- De Koning had alle macht die niet door de tekst uitdrukkelijk aan het
parlement was toegekend. De twee bevoegdheden van het parlement
waren:
1. Zijn taak als medewetgever samen met de Koning;
2. Het recht de begroting goed te keuren.
- De uitvoerende macht berustte bij de Koning, die niet debatteerde, en
wiens ministers uitvoerders van zijn bevelen waren.
7.4 Strafrechtelijke ministeriële verantwoordelijkheid
7.4.1 Grondwetsherziening 1840
- Ministeriële verantwoordelijkheid
De ministers werden verantwoordelijk gesteld voor alle daden tot welker
daarstelling of uitvoering zij hebben meegewerkt en waardoor de
Grondwet of de wetten geschonden zouden zin.
- Contraseign
Alle Koninklijke besluiten zullen door een minister medeondertekend
worden.
7.4.2 Wet Ministeriële verantwoordelijkheid
De minister die een koninklijk besluit medeondertekent, terwijl hij weet dat dit in
strijd met de wet of de Grondwet is, kan strafrechtelijk worden vervolgd.
, Beginselen van het Nederlandse staatsrecht
Hoofdstuk 7 De verhouding van parlement, ministers en Koning
- Legt dus de verantwoordelijkheid op de ministers voor de
constitutionaliteit en de wetmatigheid van Koninklijke besluiten en van hun
eigen ambtsdaden.
- Geregeld in art. 355 en 356 SR
7.5 De politieke ministeriële verantwoordelijkheid en het parlementaire stelsel
7.5.1 Grondwetsherziening 1848
- Invoering politieke ministeriële verantwoordelijkheid.
- Met het verantwoordelijk worden van de ministers voor het beleid, werd de
macht van de koning uitgehold.
- De juridische betekenis van de Koning verzwakte aanzienlijk: van slechts
door de wet beperkt alleenheerser werd hij symbool van een dor het
parlement aanvaarde en vertrouwde regering.
- Aangezien er geen verantwoordingsplicht zonder bevoegdheid kan
bestaan, heeft de regering dus ook de volledige bevoegdheid, die vroeger
aan de Koning toekwam.
7.5.2 Het parlementaire stelsel
- Het parlement controleert de uitoefening van die bevoegdheid.
- Parlementair stelsel/vertrouwensnorm
Wanneer een minister of een kabinet door een uitspraak van het parlement
blijkt niet meer het vertrouwen van de volksvertegenwoordiging te
genieten, dient de minister of dat kabinet ontslag aan te bieden aan de
Koning en wordt vervangen door een minister of kabinet waarin de
volksvertegenwoordiging wel vertrouwen stelt.
- Gemeen overleg
Een goed stelsel eist een debat tussen uitvoerend en controlerend orgaan,
waarin het regelgevende of feitelijke beleid wordt bepaald.
7.6 Koning en ministers
7.6.1 Onschendbaarheid van de Koning
- De koning is onschendbaar, de ministers zijn verantwoordelijk.
- De Koning die niet ter verantwoording kan worden geroepen, behoort ook
geen bevoegdheden te hebben.
- De materiële beslissingsbevoegdheid berust bij de minister, ook al verleent
de Koning formeel zijn medewerking of is die medewerking zelfs
grondwettelijk verplicht.
- Er is maar één verantwoordingsplicht: aan de Staten-Generaal
7.6.2 Samenwerking tussen Koning en Ministers
- De interne verhoudingen tussen de beide organen van de regering zijn
geheim. Dit geheim pleegt men te noemen naar het paleis waar de Koning
resideert of werkt.
- Eenheid van de Kroon
Koning en ministers houden eventuele meningsverschillen binnenskamers.
7.7 Regering en Staten-Generaal
7.7.1 Thorbecke
- Regering en Staten-Generaal zij twee onafhankelijke organen, met eigen
bevoegdheid en eigen verantwoordelijkheid.
- Thorbecke legde de macht weer terug bij de Koning door hem te laten
beslissen in geval van een geschil tussen de ministers en het parlement.
