Internationaal privaatrecht – algemeen deel
SAMENVATTING ‘INTERNATIONAAL PRIVAATRECHT’
Inhoudsopgave
BLOK 1: INLEIDING ...................................................................................................................................... 2
WEEK 1: INLEIDING ............................................................................................................................................ 2
BLOK 2: PROCESRECHT................................................................................................................................ 2
WEEK 3: BEVOEGDHEID ..................................................................................................................................... 2
BLOK 3: ERKENNING EN TENUITVOERLEGGING ............................................................................................ 2
WEEK 5: ERKENNING.......................................................................................................................................... 2
BLOK 4: BEWIJS EN BETEKENING ................................................................................................................. 2
WEEK 7: BEWIJSRECHT ..................................................................................................................................... 2
- R.A.C.M. JANSEN - 1
,BLOK 1: INLEIDING
WEEK 1: INLEIDING
3. Hoofdonderdelen
3. hoofdonderdelen van het IPR:
1. Internationale bevoegdheidsrecht (Formele IPR)
Regels met betrekking tot de vraag welke zaak met een internationaal karakter de nationale
rechter mag berechten en welke niet.
2. Conflictenrecht (Materiële IPR)
Geeft aan door welke rechtsregels rechtsverhoudingen met een internationaal karakter
worden beheerst. Het geeft aan naar welke van de in een internationaal geval samenlopende,
conflicterende, nationale rechtsregels of -regelingen de internationale rechtsverhouding
beoordeeld en berecht dient te worden.
3. Recht inzake de erkenning en tenuitvoerlegging van buitenlandse rechterlijke beslissingen
(Formele IPR)
Regels met betrekking tot de vraag onder welke voorwaarden en in welke omvang
rechtskracht kan worden toegekend aan buitenlandse rechterlijke beslissingen en, in geval
van veroordelende beslissingen, onder welke voorwaarden en op welke wijze die buitenlandse
beslissingen kunnen worden ten uitvoer gelegd.
4. Aangrenzende rechtsgebieden
Naar Nederlandse opvattingen pleegt men alleen de hierboven genoemde rechtsgebieden tot het IPR
te rekenen. Niet tot het IPR worden gerekend de privaatrechtelijke rechtsvergelijking, het
privaatrechtelijke vreemdelingenrecht, het eenvormig privaatrecht en het interregionaal of
interpersoneel privaatrecht. De privaatrechtelijke rechtsvergelijking houdt zich bezig met het
onderzoek naar buitenlandse privaatrechtelijke rechtsstelsels.
5. IPR internationaal recht?
Elk land heeft zijn eigen regels van IPR en is in beginsel vrij het IPR naar eigen goeddunken in te
richten. IPR is in zoverre dus geen internationaal recht, maar nationaal recht. Het volkenrecht is van
belang wanneer stagen zich bij internationale verdragen verbinden tot bepaalde voorzieningen op het
gebied van IPR. De wijze van totstandkoming en inwerkingtreding van deze verdrag, de uitleg van de
verdragsbepalingen, de samenloop van verdragen etc worden beheerst door het volkenrecht, zoals
dit is gecodificeerd in het Verdrag van Wenen.
2 - R.A.C.M. JANSEN -
,Meer direct heeft het volkenrecht enige betekenis voor het IPR bij toepassing van het leerstuk van de
openbare orde. Toepassing van buitenlandse rechtsregels die strijdig zijn met het volkenrecht kan op
zichzelf een schending van het volkenrecht opleveren en om deze reden achterwege gelaten worden.
Tevens bij het leerstuk van de voorrangsregels kan het volkenrecht enige directe betekenis voor het
IPR hebben. Het volkenrecht stelt ten aanzien van publiekrechtelijke wetgeving zekere grenzen aan
de wetgevende bevoegdheid van staten. Deze grenzen moeten in acht genomen worden bij de
toepassing op internationale gevallen van nationale (semi)publiekrechtelijke voorschriften in het
kader van het leerstuk van de voorrangsregels.
6. IPR privaatrecht?
IPR kan niet worden aangemerkt als privaatrecht in de strikte zin. Het geeft geen regels van materieel
privaatrecht. Waar het IPR rechtsverhoudingen met een doorgaans privaatrechtelijk karakter tot
onderwerp heeft en het materiële privaatrecht directe invloed heeft op de wijze waarop het IPR
wordt ingericht, gaat het te ver het IPR geheel af te scheiden van het privaatrecht. Het IPR is te
beschouwen als een autonoom rechtsgebied binnen het privaatrecht in ruime zin.
7. Internationale gevallen
Het toepassingsgebied van het IPR omvat in beginsel slechts rechtsverhoudingen met een
internationaal karakter. Gelet op het primaire doel van het IPR – een doelmatige en rechtvaardige
regeling van het door rechtsverscheidenheid gecompliceerde internationale rechtsverkeer – heeft het
IPR geen taak te vervullen wanneer zoals bij rechtsverhoudingen zonder internationale aspecten, van
een samenloop van rechtsstelsel geen sprake is en dus vragen naar het toepasselijke recht of naar de
internationale bevoegdheid van de rechter niet rijzen.
9. Bronnenverscheidenheid
De uitleg van IPR-regels uit nationale bron vindt in het algemeen plaats met behulp van de
gebruikelijke interpretatiemethoden die gehanteerd worden bij de uitleg van andere regels uit
nationale bron, zoals de wetshistorische, de rechtssystematische en de teleologische
interpretatiemethode. Dit kan niet zonder meer bij de uitleg van IPR-regels uit internationale bron.
De regel is niet tot stand gekomen in de traditie of context van een bestaand IPR-systeem, maar
vormt veelal de uitkomst van een compromis tussen verschillende systemen. Het verdrag of
verordening vormt als het ware een autonome juridische eenheid, bij de toepassing waarvan de
rechter zich los moet maken van de systematiek en het begrippenstelsel van zijn eigen recht. Een
verdragsautonome respectievelijk verordeningsautonome uitleg is aangewezen.
- R.A.C.M. JANSEN - 3
, 11. Codificatie
Hoewel de belangrijke onderdelen van het IPR inmiddels door de Nederlandse wetgever zijn
gecodificeerd, vormt de wet niet de belangrijkste bron van het in Nederland geldende IPR. De regeling
van het conflictenrecht in boek 10 van het BW en de regeling van het internationale
bevoegdheidsrecht in boek 1 van Rv laten de gelding van verdragen en Europese verordeningen op het
terrein van het IPR onverlet, zie art. 10:1 BW en 1 Rv. Binnen de Nederlandse rechtsorde, waarin het
gematigd monistische stelsel wordt gehuldigd, zie art. 93 en 94 Gw, gaan Nederland bindende
verdragen en Europese verordeningen immers voor boven de wet. Het conflictenrecht en het
internationaal bevoegdheidsrecht komt daarom alleen tot gelding indien en voor zover
verdragsregelingen of Europese verordeningen niet van toepassing zijn.
14. Afbakening en rangorde
Bij samenloop van een IPR regel uit internationale bron en een IPR regel uit nationale bron gaat de
internationale regel in beginsel voor. Bij samenloop van IPR regels uit verschillende internationale
bronnen wordt de onderlinge afbakening en rangorde bepaald door hetgeen de desbetreffende
internationale verdragen of regelingen daarover zelf aan voorzieningen bevatten.
Bij gebreke van dergelijke voorzieningen wordt de onderlinge afbakening en rangorde bepaald door
de algemene regels van het volkenrecht dienaangaande zoals deze zijn gecodificeerd in art. 30 van
het Verdrag van Wenen.
Om vast te kunnen stellen dat sprake is van een daadwerkelijke samenloop van internationale
regelingen, dient men scherp voor ogen te houden wat de toepassingsgebieden van de betrokken
regelingen zijn. Daarbij dient onderscheid gemaakt te worden tussen het materiële, formele en
temporele toepassingsgebied.
Het materiële toepassingsgebied betreft de door de regeling bestreken onderwerpen, de afbakening
van de regeling ratione materiae.
Onder het formele toepassingsgebied is te verstaan het naar personele en/of territoriale criteria
bepaalde ruimtelijke toepassingsgebied van de regeling.
Het temporele toepassingsgebied betreft de overgangsrechtelijke voorzieningen van de regeling.
Samenloop doet zich slechts voor indien de concrete casus valt binnen zowel de formele, het
materiële als het temporele toepassingsgebied van twee of meer internationale regelingen.
4 - R.A.C.M. JANSEN -
SAMENVATTING ‘INTERNATIONAAL PRIVAATRECHT’
Inhoudsopgave
BLOK 1: INLEIDING ...................................................................................................................................... 2
WEEK 1: INLEIDING ............................................................................................................................................ 2
BLOK 2: PROCESRECHT................................................................................................................................ 2
WEEK 3: BEVOEGDHEID ..................................................................................................................................... 2
BLOK 3: ERKENNING EN TENUITVOERLEGGING ............................................................................................ 2
WEEK 5: ERKENNING.......................................................................................................................................... 2
BLOK 4: BEWIJS EN BETEKENING ................................................................................................................. 2
WEEK 7: BEWIJSRECHT ..................................................................................................................................... 2
- R.A.C.M. JANSEN - 1
,BLOK 1: INLEIDING
WEEK 1: INLEIDING
3. Hoofdonderdelen
3. hoofdonderdelen van het IPR:
1. Internationale bevoegdheidsrecht (Formele IPR)
Regels met betrekking tot de vraag welke zaak met een internationaal karakter de nationale
rechter mag berechten en welke niet.
2. Conflictenrecht (Materiële IPR)
Geeft aan door welke rechtsregels rechtsverhoudingen met een internationaal karakter
worden beheerst. Het geeft aan naar welke van de in een internationaal geval samenlopende,
conflicterende, nationale rechtsregels of -regelingen de internationale rechtsverhouding
beoordeeld en berecht dient te worden.
3. Recht inzake de erkenning en tenuitvoerlegging van buitenlandse rechterlijke beslissingen
(Formele IPR)
Regels met betrekking tot de vraag onder welke voorwaarden en in welke omvang
rechtskracht kan worden toegekend aan buitenlandse rechterlijke beslissingen en, in geval
van veroordelende beslissingen, onder welke voorwaarden en op welke wijze die buitenlandse
beslissingen kunnen worden ten uitvoer gelegd.
4. Aangrenzende rechtsgebieden
Naar Nederlandse opvattingen pleegt men alleen de hierboven genoemde rechtsgebieden tot het IPR
te rekenen. Niet tot het IPR worden gerekend de privaatrechtelijke rechtsvergelijking, het
privaatrechtelijke vreemdelingenrecht, het eenvormig privaatrecht en het interregionaal of
interpersoneel privaatrecht. De privaatrechtelijke rechtsvergelijking houdt zich bezig met het
onderzoek naar buitenlandse privaatrechtelijke rechtsstelsels.
5. IPR internationaal recht?
Elk land heeft zijn eigen regels van IPR en is in beginsel vrij het IPR naar eigen goeddunken in te
richten. IPR is in zoverre dus geen internationaal recht, maar nationaal recht. Het volkenrecht is van
belang wanneer stagen zich bij internationale verdragen verbinden tot bepaalde voorzieningen op het
gebied van IPR. De wijze van totstandkoming en inwerkingtreding van deze verdrag, de uitleg van de
verdragsbepalingen, de samenloop van verdragen etc worden beheerst door het volkenrecht, zoals
dit is gecodificeerd in het Verdrag van Wenen.
2 - R.A.C.M. JANSEN -
,Meer direct heeft het volkenrecht enige betekenis voor het IPR bij toepassing van het leerstuk van de
openbare orde. Toepassing van buitenlandse rechtsregels die strijdig zijn met het volkenrecht kan op
zichzelf een schending van het volkenrecht opleveren en om deze reden achterwege gelaten worden.
Tevens bij het leerstuk van de voorrangsregels kan het volkenrecht enige directe betekenis voor het
IPR hebben. Het volkenrecht stelt ten aanzien van publiekrechtelijke wetgeving zekere grenzen aan
de wetgevende bevoegdheid van staten. Deze grenzen moeten in acht genomen worden bij de
toepassing op internationale gevallen van nationale (semi)publiekrechtelijke voorschriften in het
kader van het leerstuk van de voorrangsregels.
6. IPR privaatrecht?
IPR kan niet worden aangemerkt als privaatrecht in de strikte zin. Het geeft geen regels van materieel
privaatrecht. Waar het IPR rechtsverhoudingen met een doorgaans privaatrechtelijk karakter tot
onderwerp heeft en het materiële privaatrecht directe invloed heeft op de wijze waarop het IPR
wordt ingericht, gaat het te ver het IPR geheel af te scheiden van het privaatrecht. Het IPR is te
beschouwen als een autonoom rechtsgebied binnen het privaatrecht in ruime zin.
7. Internationale gevallen
Het toepassingsgebied van het IPR omvat in beginsel slechts rechtsverhoudingen met een
internationaal karakter. Gelet op het primaire doel van het IPR – een doelmatige en rechtvaardige
regeling van het door rechtsverscheidenheid gecompliceerde internationale rechtsverkeer – heeft het
IPR geen taak te vervullen wanneer zoals bij rechtsverhoudingen zonder internationale aspecten, van
een samenloop van rechtsstelsel geen sprake is en dus vragen naar het toepasselijke recht of naar de
internationale bevoegdheid van de rechter niet rijzen.
9. Bronnenverscheidenheid
De uitleg van IPR-regels uit nationale bron vindt in het algemeen plaats met behulp van de
gebruikelijke interpretatiemethoden die gehanteerd worden bij de uitleg van andere regels uit
nationale bron, zoals de wetshistorische, de rechtssystematische en de teleologische
interpretatiemethode. Dit kan niet zonder meer bij de uitleg van IPR-regels uit internationale bron.
De regel is niet tot stand gekomen in de traditie of context van een bestaand IPR-systeem, maar
vormt veelal de uitkomst van een compromis tussen verschillende systemen. Het verdrag of
verordening vormt als het ware een autonome juridische eenheid, bij de toepassing waarvan de
rechter zich los moet maken van de systematiek en het begrippenstelsel van zijn eigen recht. Een
verdragsautonome respectievelijk verordeningsautonome uitleg is aangewezen.
- R.A.C.M. JANSEN - 3
, 11. Codificatie
Hoewel de belangrijke onderdelen van het IPR inmiddels door de Nederlandse wetgever zijn
gecodificeerd, vormt de wet niet de belangrijkste bron van het in Nederland geldende IPR. De regeling
van het conflictenrecht in boek 10 van het BW en de regeling van het internationale
bevoegdheidsrecht in boek 1 van Rv laten de gelding van verdragen en Europese verordeningen op het
terrein van het IPR onverlet, zie art. 10:1 BW en 1 Rv. Binnen de Nederlandse rechtsorde, waarin het
gematigd monistische stelsel wordt gehuldigd, zie art. 93 en 94 Gw, gaan Nederland bindende
verdragen en Europese verordeningen immers voor boven de wet. Het conflictenrecht en het
internationaal bevoegdheidsrecht komt daarom alleen tot gelding indien en voor zover
verdragsregelingen of Europese verordeningen niet van toepassing zijn.
14. Afbakening en rangorde
Bij samenloop van een IPR regel uit internationale bron en een IPR regel uit nationale bron gaat de
internationale regel in beginsel voor. Bij samenloop van IPR regels uit verschillende internationale
bronnen wordt de onderlinge afbakening en rangorde bepaald door hetgeen de desbetreffende
internationale verdragen of regelingen daarover zelf aan voorzieningen bevatten.
Bij gebreke van dergelijke voorzieningen wordt de onderlinge afbakening en rangorde bepaald door
de algemene regels van het volkenrecht dienaangaande zoals deze zijn gecodificeerd in art. 30 van
het Verdrag van Wenen.
Om vast te kunnen stellen dat sprake is van een daadwerkelijke samenloop van internationale
regelingen, dient men scherp voor ogen te houden wat de toepassingsgebieden van de betrokken
regelingen zijn. Daarbij dient onderscheid gemaakt te worden tussen het materiële, formele en
temporele toepassingsgebied.
Het materiële toepassingsgebied betreft de door de regeling bestreken onderwerpen, de afbakening
van de regeling ratione materiae.
Onder het formele toepassingsgebied is te verstaan het naar personele en/of territoriale criteria
bepaalde ruimtelijke toepassingsgebied van de regeling.
Het temporele toepassingsgebied betreft de overgangsrechtelijke voorzieningen van de regeling.
Samenloop doet zich slechts voor indien de concrete casus valt binnen zowel de formele, het
materiële als het temporele toepassingsgebied van twee of meer internationale regelingen.
4 - R.A.C.M. JANSEN -
