Samenvatting cursus en lessen AFP 1 - bewegingsstelsel en pathologie spijsverteringsstelsel -

Samenvatting: Anatomie, fysiologie, pathologie

DEEL 1 – Fysiologie van het bewegingsstelsel

Inleiding termen
 Hydrops = vochtopstapeling in een gewricht
 Mediaal = langs de binnenkant/middellijn, in het midden
 Lateraal = langs de buitenkant/zijkant
 Ventraal = buikzijde
 Dorsaal = rugzijde
 Degeneratief = werking en structuur van weefsels gaan achteruit door veroudering, slijtage
 Pathogenese = ontstaansmechanisme van een ziekte
 Recidief = herhaling
 Mortaliteit = maat voor sterfte, sterftecijfer
 Morbiditeit = maat voor beperkingen, ziekte, restletsels
 Comorbiditeit = voorkomen van twee aandoeningen/ziekten bij een persoon
 Prevalentie = aantal ziektegevallen op een bepaald tijdstip

Topografie
 Anatomische vlakken: frontaal, transversaal of horizontaal, sagittale vlak
 Anatomische richtingen: superior = boven, inferior = onder, anterior = voor, posterior = achter,
dextra = rechts, sinistra = links (vanuit de patiënt!)
 Distaal = verder van het lichaam af
 Proximaal = dichter naar het lichaam toe
 Perifeer = van het midden af
 Centraal = naar het midden van het lichaam toe

Bewegingsstelsel bestaat uit bot, kraakbeen, bindweefsel, spieren, bloedvaten, zenuwvezels.
Functie van het skelet (meer dan 200 botten):
- Steun vh lichaam
- Bescherming van weke organen (bv hart, longen, hersenen)
- Beweging
- Bloedcelvorming (beenmerg: aanmaak van witte + rode bloedcellen + bloedplaatjes)
- Stockeerplaats van mineralen (bv calcium, fosfaten)

Weefsel = groep cellen met dezelfde functie -> botweefsel, kraakbeenweefsel, spierweefsel

1. Botweefsel

 Kalkzouten en collagene weefsels
- Bij kinderen: overvloed aan collegene weefsels, minder kalk -> bot is buigzamer
- Bij ouderen: veel kalkzouten, minder collagene weefsels -> bot breekt makkelijker
 Botcellen
- Osteoblasten = zorgt voor botopbouw
- Osteoclasten = zorgt voor botafbraak
- Osteocyten = instandhouden van botweefsel
 Dynamisch evenwicht tussen osteoblasten en osteoclasten zorgt voor herstel van fracturen, varieert volgens
leeftijd: bij kinderen meer osteoblasten actief (botopbouw > botafbraak), na 25j kanteling naar meer
osteoclasten (botopbouw < botafbraak), osteoporose bij ouderen.
Vanaf menopauze: door wegvallen van oestrogenen (die osteoclasten remden) is er progressief botverlies

Opbouw van botweefsel: boomstamstructuur (= systeem van Havers)
 Lamellen of laagjes botweefsel in cirkels rond centraal kanaaltje (= Kanaal van Havers)
 Kanaal van Havers: hierin lopen bloedvaten (voor zuurstof en voeding)
 Kanalen van Volkmann: dwarse kanaaltjes die bloedvaten met elkaar verbinden
 Systemen van Havers verlopen allemaal in dezelfde richting (door belasting vh bot) en verschaft het bot zijn
sterkte!


1

,2 soorten botweefsel: compacta (compact bot, systemen van Havers dicht op elkaar) en spongiosa (spongieus bot, wat
meer ruimte tussen systemen van Havers)
-> centraal in spongiosa vaak een mergholte met beenmerg
-> elk bot is omgeven voor botvlies of periost met zenuwen = enige onderdeel dat pijngevoelig is!

Structuur van lange pijpbeenderen zoals femur of tibia:
 Diafyse of schaft: grotendeels compact bot met verbreding aan uiteinden (= epifyse)
 Epifyse: vnl spongieus bot
 Epifysaire schijf of groeischijf: kraakbeencellen die snel delend en snelgroeiend zijn, zorgen voor lengtegroei vh bot,
tot max 18 jaar. Laatste overblijfsel van kraakbeen bij de geboorte

Botvorming door:
 Enchondriale verbening: botvorming uit kraakbeen, lengtegroei, enkel bij kinderen vanuit de groeischijven, tijdens
de puberteit zal de epifysaire schijf verbenen
 Periostale botvorming: botvorming uit periost, diktegroei, blijft hele leven mogelijk, belangrijk bij herstel van
botbreuken!

2. Kraakbeenweefsel

Functies:
 Steun voor weke delen (bv oorschelp)
 Glijvlak in gewrichten
 Rol in groei van lange beenderen

Opbouw:
 Chondrine (tussenstof) + cellen
 Perichondrium = kraakbeenvlies
 Geen bloedvaten -> wordt niet doorbloed dus sterft sneller af, nadeel = herstelt soms minder goed (cfr boksersneus)

3. Spierweefsel

3 soorten: andere functie en uitzicht
 Dwarsgestreept spierweefsel: kunnen we zelf controleren, samentrekken
 Glad spierweefsel: werkt autonoom
 Hartspierweefsel
-> motorische zenuwcellen of neuronen: prikkeloverdracht van hersenen naar spiervezels om te activeren en samen te
trekken door eiwitketens in elkaar te laten schuiven.
Skeletspier eindigt in pees = bindweefsel, kan niet samentrekken

Opbouw:
Spier(buik) is omgeven door fascia of bindweefsellaagje = niet-elastisch laagje dat spier samenhoudt
 Spierbundels omgeven door bindweefsellaagje -> parallel-lopende spiervezels -> myofibril of dunne spiervezel ->
aaneenschakeling van sarcomeren = eenheid van de spier -> 2 soorten eiwitketens: actine en myosine
 Bloedvaten
 Zenuwen

Actine verbindt met myosine dmv ATP -> trekken in elkaar -> spier verkort -> samentrekken
 ATP = molecule, “batterij” van de cellen. Cel verbrandt glucose dmv zuurstof -> energie komt vrij -> wordt
opgeslagen in ATP -> energie komt vrij bij verbinding aan andere molecule, hier eiwitketens actine en myosine ->
reactie
 Aerobe verbranding: spier verbruikt veel zuurstof om glucose te verbranden
 Anaerobe verbranding: tekort aan zuurstof om te verbranden -> glucose verbanden zonder zuurstof -> aanmaak van
melkzuur (afvalproduct) -> verzuring van spierweefsel -> krampen
 Bij minder conditie. Betere training -> meer bloedvaatjes naar spieren + meer spierweefsel -> meer zuurstof
halen uit bloed -> betere verbranding van suiker met zuurstof



4. Gewricht
2

, = waar 2 botten samenkomen, maakt beweging mogelijk (afh van soort gewricht en vorm)
 Ontwrichting of luxatie = gewricht uit de kom
 Gewrichtschijven of menisci = wanneer de botuiteinden minder goed in elkaar passen, bv knie. Bestaat uit
bindweefsel en kraakbeen

Opbouw van (synoviaal) gewricht:
 Twee botuiteinden met dun laagje gewrichtskraakbeen
 Gewrichtskapsel = verbinding tss 2 botuiteinden, bestaat uit stevig bindweefsel en is versterkt met ligamenten (=
bindweefselbanden) en spieren
 Synoviale membraan met synoviaal vocht = binnenkant vh gewrichtskapsel, voorziet kraakbeen van voedingsstoffen
-> zorgt voor dik gewricht bij ontsteking
 + bursae of slijmbeurzen rondom het gewricht, gevuld met synoviaal vocht: vermindert wrijving tussen bot en pezen
of spieren -> overbelasting = bursitis, ontsteking van de bursa

Beweging thv de gewrichten
 Flexie en extensie = buigen en strekken
 Anteflexie en retroflexie = naar voor en naar achter buigen
 Adductie en abductie = naar de romp toe en van de romp weg
 Endorotatie en exorotatie = naar binnen draaien en naar buiten draaien
 Pronatie = handpalm naar beneden, voetzool naar lateraal draaien
 Supinatie = handpalm naar boven, voetzool naar mediaal draaien

DEEL 2 – Onderzoek van het bewegingsstelsel

1. Anamnese: mondeling onderzoek, alle vragen die arts/vpk aan pat stelt: administratief, medische voorgeschiedenis,
klachten, symptomen,..
2. Klinisch onderzoek, fysiek of lichamelijk onderzoek: met een minimum aan technische hulpmiddelen.
- Inspectie = bekijken van het getroffen lichaamsonderdeel
- Palpatie = betasten of voelen
- Percussie = bekloppen
- Auscultatie = beluisteren met stethoscoop (vnl longaandoeningen en abdomen)
3. Technische onderzoeken
- Laboratoriumonderzoek = bloedafname of andere staalafname (urine, bloed, biopsie,…); minder toepasselijk
voor orthopedie, tenzij ontstekingsparameters (bv CRP, witte bloedcellen)
- Medische beeldvorming = dienst radiologie of nucleaire geneeskunde, door radiologen en nucleairisten.
Specifieke functie-onderzoeken zoals endoscopische onderzoeken door internisten of chirurgen, EMG, EEG, ECG
door specialisten zoals cardioloog, neuroloog,… en vallen niet onder medische beeldvorming.

Röntgenonderzoek of RX/CT
 RX = lage dosis röntgenstralen, zoals een foto. Steeds opnames in twee loodrecht op elkaar staande richtingen, soms
symmetrisch om links en rechts te vergelijken (vnl bij kinderen)
 CT (computertomografie) = hoge dosis straling, zoals dwarsdoorsnede scan, transversale vlak enkel bij CT mogelijk,
toestel is “donut” waar je door gaat
 Voordelen: ideaal onderzoek om botletsels op te sporen: calcium in de botten absorbeert de röntgenstralen zeer
goed + pat moet geen speciale voorbereiding ondergaan
 Nadelen: stralenbelasting in hoge dosis is potentieel schadelijk voor zwangere vrouwen, kinderen -> kan
schade/mutaties aan DNA veroorzaken -> kanker
+ weke delen (bv kraakbeen, organen, spieren) kunnen niet in beeld gebracht worden, enkel te zien als zwarte laag
tussen botten, soms wordt intraveneus jodium-houdende contraststof toegevoegd, bv arteriografie -> pat moet dan
wél nuchter blijven voor dit onderzoek: min 6u niet eten, drinken, roken

NMR scan (nucleaire magnetische resonantie) of MRI (magnetische resonantie imaging) of KST (kernspintomografie)
 Werkt met onschadelijke magnetische velden, geen stralen
 Toestel is één grote magneet, lange smalle tunnel waar pat in gaan liggen
 Voordelen: ideaal onderzoek voor weke delen (waterhoudende structuren: spieren, ligamenten, kraakbeen) ->
verschillende soorten weefsels (spieren, vet) hebben verschillende magnetische eigenschappen en kunnen zo
makkelijk van elkaar onderscheiden worden + elk vlak kan met MRI gescand worden, zonder schadelijke straling

3