Samenvatting theorie-examen kerntaak 2
Hoofdstuk 1 Het uitvoeren van MTH-handelingen
1.3 Wet WGBO
WGBO: Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst.
Wat regelt de wet: onder andere de rechten van de patiënt. In de WGBO wordt ervan
uitgegaan dat er bij een medische handeling sprake is van een overeenkomst tussen de
hulpverlener en de patiënt.
2 belangrijke uitgangspunten:
1. De informatieplicht
2. De toestemmingsvereiste
Hierbij ben je verplicht om de patiënt duidelijk te informeren over een behandeling,
onderzoek of ingreep.
3 uitzonderingen op de plicht om informatie te geven:
1. In de gegeven situatie kan geen informatie gegeven worden.
2. De patiënt weigert informatie te ontvangen.
3. De hulpverlener kan zelf besluiten om geen informatie te geven.
Nadat de patiënt is geïnformeerd, moet hij toestemming geven. Bij eenvoudige onderzoeken
en ingrepen hoef je daar niet apart om te vragen. Voor ingrijpende behandelingen is een
uitdrukkelijke vraag om toestemming wel verplicht. Ook hier zijn er weer enkele
uitzonderingen.
Deze combinatie van uitleg en toestemming wordt ook wel aangeduid met de term
‘informed consent’. De patiënt verklaart daarbij toestemming te geven en geeft aan dat hij
voldoende geïnformeerd is over de behandeling. De manier waarop informatiegegeven en
toestemming verkregen wordt, is afhankelijk van de leeftijd van de patiënt.
In de WGBO worden 3 leeftijdsgroepen onderscheiden:
1. Vanaf 16 jaar: zelfstandig bevoegd beslissingen te nemen over het al dan niet
ondergaan van een medische behandeling. Overigens blijven ouders tot het 18 e jaar
levensjaar wel verantwoordelijk voor de betaling van de medische zorg.
2. Tussen 12 en 16 jaar: gezamenlijke verantwoordelijkheid. Voor behandelingen en
onderzoeken is dus de toestemming van ouders en kind nodig. Alleen in het geval dat
het vragen van toestemming van de ouders een ‘ernstig nadeel’ kan opleveren, hoeft
dit niet te worden gedaan.
3. Kinderen tot 12 jaar: toestemming van de ouders vereist. De ouders van kinderen
jonger dan 12 jaar hebben dan ook recht op informatie, inzage in of een afschrift van
de medische gegevens van hun kind. Daarnaast heeft een kind ook recht op
informatie op een niveau dat past bij de leeftijd van het kind.
1
,1.4 Wet beroepen in de individuele gezondheidszorg
BIG: De Wet beroepen in de individuele gezondheidszorg
Wat regelt de wet: heeft als belangrijkste doel het verbeteren en waarborgen van de
kwaliteit van de medische hulpverlening. Dit gebeurt met een openbaar register van mensen
die een bepaalde opleiding hebben gevolgd.
8 beroepen in de gezondheidszorg is er via de Wet BIG sprake van titelbescherming:
1. Arts
2. Tandarts
3. Apotheker
4. Gezondheidszorgpsycholoog
5. Psychotherapeut
6. Fysiotherapeut
7. Verloskundige
8. Verpleegkundige
De wet BIG beschermt patiënten tegen ondeskundige hulpverleners. Een aantal medische
handelingen is namelijk zo riskant dat alleen mensen die daarvoor voldoende bekwaam zijn
ze mogen uitvoeren.
Dit zijn 13 voorbehouden handelingen:
1. Verrichten van heelkundige handelingen
2. Verrichten van verloskundige handelingen
3. Verrichten van endoscopieën
4. Verrichten van katheterisaties
5. Geven van injecties
6. Verrichten van puncties
7. Onder narcose brengen
8. In de gezondheidszorg gebruikmaken van radioactieve stoffen of toestellen die
radioactieve stralen uitzenden
9. Verrichten van electieve cardioversie
10. Verrichten van defibrillatie
11. Toepassen van elektroconvulsieve therapie
12. Steenvergruizing voor geneeskundige doeleinden
13. Verrichten van handelingen ten aanzien van menselijke geslachtscellen embryo’s,
tenzij dit gedaan wordt om een zwangerschap tot stand te brengen
Het beroep doktersassistent wordt niet in de Wet BIG genoemd. Toch heeft ook een DA met
deze wet te maken. Je verricht immers handelingen op het gebied van de individuele
gezondheidszorg. Een aantal handelingen valt wel onder de voorbehouden handelingen,
zoals het geven van een injectie of het verrichten van een venapunctie.
Voorbehouden handeling Wat deze handeling onder Wat erop lijkt, maar geen
meer inhoudt voorbehouden handeling is
Heelkundige handelingen - Kleine chirurgische - Verwijderen van
ingrepen hechtingen
2
, - Verwijderen van een - Wondverzorging
wonddrain - Verwijderen van
- Wondtoilet tampons uit een
bestaande holte
Geven van een injectie - Intramusculaire
injectie
- Subcutane injectie
- Intracutane injectie
- Toedienen van lokale
anesthesie
Verrichten van puncties - Venapunctie - Vingerprik
Bij het verrichten van een medische handeling stelt de Wet BIG de voorwaarden van
deskundigheid en bekwaamheid.
Deskundig: als je voldoende scholing hebt gehad (zowel theorie als praktijk).
Bekwaam: als je voldoende ervaring hebt om deze handeling zelfstandig uit te voeren.
Bij de voorbehouden handelingen komen er nog 2 voorwaarden bij:
1. Opdracht en mogelijkheid van tussenkomst van de arts.
Dit betekent dat je de handeling alleen mag uitvoeren na een uitdrukkelijke opdracht
van de arts. Dit hoeft niet voor iedere handeling apart; de arts kan je de opdracht
geven om alle patiënten die vanmiddag komen een griepvaccinatie te geven of in het
medisch dossier van een patiënt vastleggen dat er iedere 3 weken een vitamine B12-
injectie gegeven moet worden.
2. De mogelijke tussenkomst van de arts
Houdt in dat deze, indien nodig, direct beschikbaar moet zijn om bij de
voorbehouden handeling te assisteren of deze over te nemen, en er moet de
mogelijkheid zijn van toezicht door de arts.
Handelingen waarbij de arts alleen telefonisch bereikbaar hoeft te zijn:
- Griepspuit
- Venapunctie
Voor alle medische handelingen geldt dat de uitvoerder zelfstandig verantwoordelijk is voor
die handelingen. Als je als DA een medische handeling verricht, dan ben je daar zelf
verantwoordelijk voor en kun je daar ook zelf op aangesproken worden.
Doordat DA’s geen geregistreerd beroep is volgens de Wet BIG, is er geen tuchtrecht op van
toepassing. De aansprakelijkheid loopt dan via het gewone strafrecht of civiel recht.
3
, Hoofdstuk 2 Veilig werken
2.1 Inleiding
Als doktersassistent is het belangrijk om veilig te werken. Dit heeft niet alleen met risico’s te
maken voor jezelf, maar ook met de veiligheid van de patiënt.
2.2 Algemeen
Het spreekt voor zich dat het belangrijk is om veilig te werken. Door onvoldoende veilig te
werken kun je namelijk zelf een risico lopen. Maar ook kun je door onveilig te werken een
ziektekiem van de ene patiënt overbrengen op de andere. Dit wordt kruisbesmetting
genoemd.
De hoeveelheid voorzorgsmaatregelen die je moet nemen om veilig te werken, hangt echter
wel samen met de plaats waar je werkt en de patie2nt waarmee je werkt. In een
thuissituatie is de kans op besmetting met een agressieve ziektekiem namelijk niet zo groot,
die kans neemt wel toe in de huisartsenpraktijk en is nog groter in het ziekenhuis.
Ook de soort patiënt kan van invloed zijn op de mate waarin je veilig moet werken. Zo moet
je veel voorzichtiger zijn bij patiënten met een verminderde weerstand.
Patiënten met verminderde weerstand:
Patiënten met een ziekte die de afweer kan verzwakken
Patiënten die medicijnen gebruiken die de afweer onderdrukken
Patiënten jonger dan 6 maanden of ouder dan 70 jaar
Patiënten met een verstandelijke beperking
4
Hoofdstuk 1 Het uitvoeren van MTH-handelingen
1.3 Wet WGBO
WGBO: Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst.
Wat regelt de wet: onder andere de rechten van de patiënt. In de WGBO wordt ervan
uitgegaan dat er bij een medische handeling sprake is van een overeenkomst tussen de
hulpverlener en de patiënt.
2 belangrijke uitgangspunten:
1. De informatieplicht
2. De toestemmingsvereiste
Hierbij ben je verplicht om de patiënt duidelijk te informeren over een behandeling,
onderzoek of ingreep.
3 uitzonderingen op de plicht om informatie te geven:
1. In de gegeven situatie kan geen informatie gegeven worden.
2. De patiënt weigert informatie te ontvangen.
3. De hulpverlener kan zelf besluiten om geen informatie te geven.
Nadat de patiënt is geïnformeerd, moet hij toestemming geven. Bij eenvoudige onderzoeken
en ingrepen hoef je daar niet apart om te vragen. Voor ingrijpende behandelingen is een
uitdrukkelijke vraag om toestemming wel verplicht. Ook hier zijn er weer enkele
uitzonderingen.
Deze combinatie van uitleg en toestemming wordt ook wel aangeduid met de term
‘informed consent’. De patiënt verklaart daarbij toestemming te geven en geeft aan dat hij
voldoende geïnformeerd is over de behandeling. De manier waarop informatiegegeven en
toestemming verkregen wordt, is afhankelijk van de leeftijd van de patiënt.
In de WGBO worden 3 leeftijdsgroepen onderscheiden:
1. Vanaf 16 jaar: zelfstandig bevoegd beslissingen te nemen over het al dan niet
ondergaan van een medische behandeling. Overigens blijven ouders tot het 18 e jaar
levensjaar wel verantwoordelijk voor de betaling van de medische zorg.
2. Tussen 12 en 16 jaar: gezamenlijke verantwoordelijkheid. Voor behandelingen en
onderzoeken is dus de toestemming van ouders en kind nodig. Alleen in het geval dat
het vragen van toestemming van de ouders een ‘ernstig nadeel’ kan opleveren, hoeft
dit niet te worden gedaan.
3. Kinderen tot 12 jaar: toestemming van de ouders vereist. De ouders van kinderen
jonger dan 12 jaar hebben dan ook recht op informatie, inzage in of een afschrift van
de medische gegevens van hun kind. Daarnaast heeft een kind ook recht op
informatie op een niveau dat past bij de leeftijd van het kind.
1
,1.4 Wet beroepen in de individuele gezondheidszorg
BIG: De Wet beroepen in de individuele gezondheidszorg
Wat regelt de wet: heeft als belangrijkste doel het verbeteren en waarborgen van de
kwaliteit van de medische hulpverlening. Dit gebeurt met een openbaar register van mensen
die een bepaalde opleiding hebben gevolgd.
8 beroepen in de gezondheidszorg is er via de Wet BIG sprake van titelbescherming:
1. Arts
2. Tandarts
3. Apotheker
4. Gezondheidszorgpsycholoog
5. Psychotherapeut
6. Fysiotherapeut
7. Verloskundige
8. Verpleegkundige
De wet BIG beschermt patiënten tegen ondeskundige hulpverleners. Een aantal medische
handelingen is namelijk zo riskant dat alleen mensen die daarvoor voldoende bekwaam zijn
ze mogen uitvoeren.
Dit zijn 13 voorbehouden handelingen:
1. Verrichten van heelkundige handelingen
2. Verrichten van verloskundige handelingen
3. Verrichten van endoscopieën
4. Verrichten van katheterisaties
5. Geven van injecties
6. Verrichten van puncties
7. Onder narcose brengen
8. In de gezondheidszorg gebruikmaken van radioactieve stoffen of toestellen die
radioactieve stralen uitzenden
9. Verrichten van electieve cardioversie
10. Verrichten van defibrillatie
11. Toepassen van elektroconvulsieve therapie
12. Steenvergruizing voor geneeskundige doeleinden
13. Verrichten van handelingen ten aanzien van menselijke geslachtscellen embryo’s,
tenzij dit gedaan wordt om een zwangerschap tot stand te brengen
Het beroep doktersassistent wordt niet in de Wet BIG genoemd. Toch heeft ook een DA met
deze wet te maken. Je verricht immers handelingen op het gebied van de individuele
gezondheidszorg. Een aantal handelingen valt wel onder de voorbehouden handelingen,
zoals het geven van een injectie of het verrichten van een venapunctie.
Voorbehouden handeling Wat deze handeling onder Wat erop lijkt, maar geen
meer inhoudt voorbehouden handeling is
Heelkundige handelingen - Kleine chirurgische - Verwijderen van
ingrepen hechtingen
2
, - Verwijderen van een - Wondverzorging
wonddrain - Verwijderen van
- Wondtoilet tampons uit een
bestaande holte
Geven van een injectie - Intramusculaire
injectie
- Subcutane injectie
- Intracutane injectie
- Toedienen van lokale
anesthesie
Verrichten van puncties - Venapunctie - Vingerprik
Bij het verrichten van een medische handeling stelt de Wet BIG de voorwaarden van
deskundigheid en bekwaamheid.
Deskundig: als je voldoende scholing hebt gehad (zowel theorie als praktijk).
Bekwaam: als je voldoende ervaring hebt om deze handeling zelfstandig uit te voeren.
Bij de voorbehouden handelingen komen er nog 2 voorwaarden bij:
1. Opdracht en mogelijkheid van tussenkomst van de arts.
Dit betekent dat je de handeling alleen mag uitvoeren na een uitdrukkelijke opdracht
van de arts. Dit hoeft niet voor iedere handeling apart; de arts kan je de opdracht
geven om alle patiënten die vanmiddag komen een griepvaccinatie te geven of in het
medisch dossier van een patiënt vastleggen dat er iedere 3 weken een vitamine B12-
injectie gegeven moet worden.
2. De mogelijke tussenkomst van de arts
Houdt in dat deze, indien nodig, direct beschikbaar moet zijn om bij de
voorbehouden handeling te assisteren of deze over te nemen, en er moet de
mogelijkheid zijn van toezicht door de arts.
Handelingen waarbij de arts alleen telefonisch bereikbaar hoeft te zijn:
- Griepspuit
- Venapunctie
Voor alle medische handelingen geldt dat de uitvoerder zelfstandig verantwoordelijk is voor
die handelingen. Als je als DA een medische handeling verricht, dan ben je daar zelf
verantwoordelijk voor en kun je daar ook zelf op aangesproken worden.
Doordat DA’s geen geregistreerd beroep is volgens de Wet BIG, is er geen tuchtrecht op van
toepassing. De aansprakelijkheid loopt dan via het gewone strafrecht of civiel recht.
3
, Hoofdstuk 2 Veilig werken
2.1 Inleiding
Als doktersassistent is het belangrijk om veilig te werken. Dit heeft niet alleen met risico’s te
maken voor jezelf, maar ook met de veiligheid van de patiënt.
2.2 Algemeen
Het spreekt voor zich dat het belangrijk is om veilig te werken. Door onvoldoende veilig te
werken kun je namelijk zelf een risico lopen. Maar ook kun je door onveilig te werken een
ziektekiem van de ene patiënt overbrengen op de andere. Dit wordt kruisbesmetting
genoemd.
De hoeveelheid voorzorgsmaatregelen die je moet nemen om veilig te werken, hangt echter
wel samen met de plaats waar je werkt en de patie2nt waarmee je werkt. In een
thuissituatie is de kans op besmetting met een agressieve ziektekiem namelijk niet zo groot,
die kans neemt wel toe in de huisartsenpraktijk en is nog groter in het ziekenhuis.
Ook de soort patiënt kan van invloed zijn op de mate waarin je veilig moet werken. Zo moet
je veel voorzichtiger zijn bij patiënten met een verminderde weerstand.
Patiënten met verminderde weerstand:
Patiënten met een ziekte die de afweer kan verzwakken
Patiënten die medicijnen gebruiken die de afweer onderdrukken
Patiënten jonger dan 6 maanden of ouder dan 70 jaar
Patiënten met een verstandelijke beperking
4
