Auteur: Stephan Tap
HBO Toegepaste Psychologie
Hogeschool NTI
972686529
Groepsdynamica samenvatting
Hoofdstuk 1 Groepsdynamica tussen psychologie en
sociologie
1.1 Inleiding
Groepsdynamica is de studie van het gedrag van mensen in kleine groepen. Ieder
mens is sterk sociaal bepaald door de groepen waartoe hij vroeger behoord heeft en
de groepen waarvan hij op dit moment deel uitmaakt. De primaire groep is de
bemiddelaar tussen de cultuur en de maatschappij enerzijds en het individu
anderzijds.
De eigen manier van denken, waarnemen, voelen en reageren alsook de eigen
waardenopvattingen en normen zijn niet zo individueel en uniek als we graag van
onszelf zouden willen denken. Zie Figuur 1.1 Maatschappij Groep Individu.
Het individu is geen passief slachtoffer van de omstandigheden waaronder hij in
groepen moet leven. De persoon beïnvloedt ook actief de omgeving. Zie Figuur 1.2
Individu Groep Maatschappij.
Zie ook Figuur 1.3 Individu Groep Maatschappij. De groep is de
verbindende schakel tussen individu en maatschappij. In Figuur 1.4 staat de plaats
van de groepsdynamica aangegeven die als brug dient tussen de psychologie en
sociologie: Psychologie Groepsdynamica Sociologie.
1.2 Enkele weerstanden tegen groepsdynamisch denken
‘Are groups real?’ Allport (1924) verdedigde het standpunt dat alleen individuen
‘echt en reëel’ zijn en dat groepen niets meer zijn dan reeksen van waarden,
ideeën, gedachten, gewoonten enz., die gelijktijdig bestaan in de gedachten van
individuen en collectiviteiten.
Daar werd door anderen tegen ingebracht dat groepsverschijnselen niet in
psychologische termen verklaard kunnen worden en dat er dus een valide theorie
van groepsprocessen moet liggen op het niveau van de groep.
Pas met toenemende belangstelling voor de wisselwerking tussen individu en
groep vindt de groepsdynamica een vruchtbare voedingsbodem. Deze wisseling
, Auteur: Stephan Tap
HBO Toegepaste Psychologie
Hogeschool NTI
972686529
van hoofdaandacht en de wisselwerking tussen individu en groep vormen centrale
thema’s in de groepsdynamica. Denk aan context zoals:
- Sociaaleconomische status
- Armoede
- Etnische identiteit
- Identiteitsontwikkelingen
Groepen kunnen een bedreiging vormen voor de individuele vrijheid en
autonomie. Deze spanning tussen autonomie en conformiteit kan vertaald worden
als een spanning tussen individu en groep. Elke kleine groep die zich isoleert, kan
een samenzwering vormen tegen het grotere geheel.
Bepaalde vormen van leven in groepen werden als zo vanzelfsprekend beleefd dat
men zich niet bewust was van wat een groep is. Zie Fortmann (1959) visboer-
voorbeeld.
Met de overgang via de renaissance naar de periode van de verlichting bevrijdde
de mens zich steeds meer van de oude sociale verbanden, en daarmee ook van
afhankelijkheden en onderdrukking, en zette hij zich op het spoor van een
ontwikkelingsgang naar steeds grotere individualiteit en besef van onvervangbare
uniekheid.
1.3 De mogelijke brugfunctie van groepsdynamica
De gedachte dat ‘individu’ en ‘maatschappij’ 2 gescheiden entiteiten zijn die
vervolgens weer verbonden moeten worden, hangt samen met een zeer bepaald
mensbeeld (zie brugfunctie). De socioloog Norbert Ellias typeert dit mensbeeld als
de ‘homo clausus’ (de ‘gesloten persoonlijkheid’): het beeld van de autonome,
onafhankelijk van anderen handelende en ‘existerende’ mens.
Het ‘individu’ lijkt zo iets te zijn dat buiten de maatschappij bestaat. En datgene waar
het begrip ‘maatschappij’ betrekking op heeft, lijkt iets te zijn dat buiten en ‘voorbij’ de
individuen bestaat.
De opkomst van dit mensbeeld in de wetenschappen is sterk gestimuleerd door de
versnelde en toenomende individualisering sinds de renaissance in Europa. In de
ons vertrouwde ik-culturen (individualisme) ligt de nadruk op het individu en op zijn
ontwikkeling en ontplooiing. Daartegenover staan de wij-culturen (collectivisme),
waarin de opvoeding sterk groepsgericht is en het kind zich leert gedragen naar de
sociale situaties en de rollen die het in zijn groep moet vervullen.
Zie ook de 6 cultuurdimensies van Hofdstede:
- Machtsafstand
, Auteur: Stephan Tap
HBO Toegepaste Psychologie
Hogeschool NTI
972686529
- Individualisme vs collectivisme
- Masculiniteit vs femininiteit
- Onzekerheidsvermijding
- Lange- of kortetermijngerichtheid
- Hedonisme vs soberheid
Door aan te tonen op welke wijze individu en groep, en individu en maatschappij, op
elkaar zijn aangewezen en interdependent zijn van elkaar, kan de groepsdynamica
bijdragen tot meer inzicht in de nauwe onderlinge vervlechting van aspecten die als
‘individueel’ en als ‘maatschappelijk’ opgevat worden.
Elias pleit voor: het beeld van de mens als een ‘open persoonlijkheid’ die voor de
duur van zijn leven fundamenteel op andere mensen is afgestemd en aangewezen
en die in zijn verhouding tot andere mensen een bepaalde mate van relatieve
autonomie bezit.
Wat mensen aan elkaar bindt, is een vlechtwerk van interdependenties. Mensen
zijn bijna altijd van elkaar afhankelijk en op anderen betrokken. Deze interdepentie
vorm een centraal thema in de theorievorming van Lewin (grondlegger
groepsdynamica).
Elias: De maatschappij is een door individuen gevormde figuratie en vormt een
complex interdependentievlechtwerk.
Lewin: De groep is een dynamisch ‘gestalt’ die berust op wederzijdse betrokkenheid
en interdependenties.
Pagès stelt dat de ervaring van zichzelf en de ervaring van de andere niet te
scheiden zijn. De gevoelsgeladen relatie tussen mensen is voor hem een primair
gegeven van het menselijk bestaan en vormt het fundament van de groepsband. We
moeten van het geheel uitgaan om meer te begrijpen van de samenstellende delen.
Neem de groep als vertrekpunt, om van daaruit terug te redeneren naar afzonderlijke
groepsleden. Zie ook theorie van groepsvorming (H.5).
1.4 Het individu
Globaal gezien is een van de belangrijkste polariteiten in de mens de spanning
tussen zijn rationele en zijn irrationele kanten, ook wel aangeduid als de spanning
tussen rationaliteit en emotionaliteit (verstand en gevoel).
In onze Westerse cultuur is in de laatste eeuwen vooral de denkpool overontwikkeld,
onder andere door de invloed van rationele filosofen (bijvoorbeeld René Descartes).
HBO Toegepaste Psychologie
Hogeschool NTI
972686529
Groepsdynamica samenvatting
Hoofdstuk 1 Groepsdynamica tussen psychologie en
sociologie
1.1 Inleiding
Groepsdynamica is de studie van het gedrag van mensen in kleine groepen. Ieder
mens is sterk sociaal bepaald door de groepen waartoe hij vroeger behoord heeft en
de groepen waarvan hij op dit moment deel uitmaakt. De primaire groep is de
bemiddelaar tussen de cultuur en de maatschappij enerzijds en het individu
anderzijds.
De eigen manier van denken, waarnemen, voelen en reageren alsook de eigen
waardenopvattingen en normen zijn niet zo individueel en uniek als we graag van
onszelf zouden willen denken. Zie Figuur 1.1 Maatschappij Groep Individu.
Het individu is geen passief slachtoffer van de omstandigheden waaronder hij in
groepen moet leven. De persoon beïnvloedt ook actief de omgeving. Zie Figuur 1.2
Individu Groep Maatschappij.
Zie ook Figuur 1.3 Individu Groep Maatschappij. De groep is de
verbindende schakel tussen individu en maatschappij. In Figuur 1.4 staat de plaats
van de groepsdynamica aangegeven die als brug dient tussen de psychologie en
sociologie: Psychologie Groepsdynamica Sociologie.
1.2 Enkele weerstanden tegen groepsdynamisch denken
‘Are groups real?’ Allport (1924) verdedigde het standpunt dat alleen individuen
‘echt en reëel’ zijn en dat groepen niets meer zijn dan reeksen van waarden,
ideeën, gedachten, gewoonten enz., die gelijktijdig bestaan in de gedachten van
individuen en collectiviteiten.
Daar werd door anderen tegen ingebracht dat groepsverschijnselen niet in
psychologische termen verklaard kunnen worden en dat er dus een valide theorie
van groepsprocessen moet liggen op het niveau van de groep.
Pas met toenemende belangstelling voor de wisselwerking tussen individu en
groep vindt de groepsdynamica een vruchtbare voedingsbodem. Deze wisseling
, Auteur: Stephan Tap
HBO Toegepaste Psychologie
Hogeschool NTI
972686529
van hoofdaandacht en de wisselwerking tussen individu en groep vormen centrale
thema’s in de groepsdynamica. Denk aan context zoals:
- Sociaaleconomische status
- Armoede
- Etnische identiteit
- Identiteitsontwikkelingen
Groepen kunnen een bedreiging vormen voor de individuele vrijheid en
autonomie. Deze spanning tussen autonomie en conformiteit kan vertaald worden
als een spanning tussen individu en groep. Elke kleine groep die zich isoleert, kan
een samenzwering vormen tegen het grotere geheel.
Bepaalde vormen van leven in groepen werden als zo vanzelfsprekend beleefd dat
men zich niet bewust was van wat een groep is. Zie Fortmann (1959) visboer-
voorbeeld.
Met de overgang via de renaissance naar de periode van de verlichting bevrijdde
de mens zich steeds meer van de oude sociale verbanden, en daarmee ook van
afhankelijkheden en onderdrukking, en zette hij zich op het spoor van een
ontwikkelingsgang naar steeds grotere individualiteit en besef van onvervangbare
uniekheid.
1.3 De mogelijke brugfunctie van groepsdynamica
De gedachte dat ‘individu’ en ‘maatschappij’ 2 gescheiden entiteiten zijn die
vervolgens weer verbonden moeten worden, hangt samen met een zeer bepaald
mensbeeld (zie brugfunctie). De socioloog Norbert Ellias typeert dit mensbeeld als
de ‘homo clausus’ (de ‘gesloten persoonlijkheid’): het beeld van de autonome,
onafhankelijk van anderen handelende en ‘existerende’ mens.
Het ‘individu’ lijkt zo iets te zijn dat buiten de maatschappij bestaat. En datgene waar
het begrip ‘maatschappij’ betrekking op heeft, lijkt iets te zijn dat buiten en ‘voorbij’ de
individuen bestaat.
De opkomst van dit mensbeeld in de wetenschappen is sterk gestimuleerd door de
versnelde en toenomende individualisering sinds de renaissance in Europa. In de
ons vertrouwde ik-culturen (individualisme) ligt de nadruk op het individu en op zijn
ontwikkeling en ontplooiing. Daartegenover staan de wij-culturen (collectivisme),
waarin de opvoeding sterk groepsgericht is en het kind zich leert gedragen naar de
sociale situaties en de rollen die het in zijn groep moet vervullen.
Zie ook de 6 cultuurdimensies van Hofdstede:
- Machtsafstand
, Auteur: Stephan Tap
HBO Toegepaste Psychologie
Hogeschool NTI
972686529
- Individualisme vs collectivisme
- Masculiniteit vs femininiteit
- Onzekerheidsvermijding
- Lange- of kortetermijngerichtheid
- Hedonisme vs soberheid
Door aan te tonen op welke wijze individu en groep, en individu en maatschappij, op
elkaar zijn aangewezen en interdependent zijn van elkaar, kan de groepsdynamica
bijdragen tot meer inzicht in de nauwe onderlinge vervlechting van aspecten die als
‘individueel’ en als ‘maatschappelijk’ opgevat worden.
Elias pleit voor: het beeld van de mens als een ‘open persoonlijkheid’ die voor de
duur van zijn leven fundamenteel op andere mensen is afgestemd en aangewezen
en die in zijn verhouding tot andere mensen een bepaalde mate van relatieve
autonomie bezit.
Wat mensen aan elkaar bindt, is een vlechtwerk van interdependenties. Mensen
zijn bijna altijd van elkaar afhankelijk en op anderen betrokken. Deze interdepentie
vorm een centraal thema in de theorievorming van Lewin (grondlegger
groepsdynamica).
Elias: De maatschappij is een door individuen gevormde figuratie en vormt een
complex interdependentievlechtwerk.
Lewin: De groep is een dynamisch ‘gestalt’ die berust op wederzijdse betrokkenheid
en interdependenties.
Pagès stelt dat de ervaring van zichzelf en de ervaring van de andere niet te
scheiden zijn. De gevoelsgeladen relatie tussen mensen is voor hem een primair
gegeven van het menselijk bestaan en vormt het fundament van de groepsband. We
moeten van het geheel uitgaan om meer te begrijpen van de samenstellende delen.
Neem de groep als vertrekpunt, om van daaruit terug te redeneren naar afzonderlijke
groepsleden. Zie ook theorie van groepsvorming (H.5).
1.4 Het individu
Globaal gezien is een van de belangrijkste polariteiten in de mens de spanning
tussen zijn rationele en zijn irrationele kanten, ook wel aangeduid als de spanning
tussen rationaliteit en emotionaliteit (verstand en gevoel).
In onze Westerse cultuur is in de laatste eeuwen vooral de denkpool overontwikkeld,
onder andere door de invloed van rationele filosofen (bijvoorbeeld René Descartes).
