T8 - Tijd van burgers en stoommachines
KA’s – Kenmerkende Aspecten
31. De industriële revolutie die in de westerse wereld de basis legde voor een industriële
samenleving.
32. Discussies over de ‘sociale kwestie’.
33. De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie.
34. De opkomst van emancipatiebewegingen.
35. Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen
aan het politieke proces.
36. De opkomst van politiek maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme,
socialisme, confessionalisme en feminisme.
8.1 Nieuwe ideeën over samenleven
1. Je kunt de sociaalmaatschappelijke ontwikkelingen beschrijven die plaatsvonden tijdens de
overgang van de agrarisch-urbane samenleving naar de industriële samenleving.
In Engeland was gedurende de 17e en 18e eeuw steeds meer landbouwgrond in handen van
grootgrondbezitters gekomen, waardoor grote aaneengesloten landbouwgebieden ontstonden waar
pachtboeren de grond bewerkten. Dankzij een aantal nieuwe technieken en werktuigen nam in de
18e eeuw de opbrengst per boer steeds meer toe, wat zorgde voor toename van de bevolking.
Ondanks deze toename van de bevolking bleef de opbrengst van landbouwproducten zo snel stijgen
dat de prijzen steeds verder daalden. Huisnijverheid werd nu niet meer gezien als extraatje, maar als
bittere noodzaak. Mensen verhuisden naar de stad in de hoop daar werk te vinden. Daar werden
voor zowel het weven als het spinnen uitvindingen gedaan waardoor het productieproces versneld
kon worden.
2. Je kunt uitleggen hoe de verhouding tussen koloniën en moederlanden veranderde onder
invloed van de industriële revolutie.
In koloniaal gebied konden grondstoffen worden verkregen. Aan mensen die in de koloniën woonden
konden bovendien fabrieksproducten worden verkocht.
3. Je kunt uitleggen welke politieke, ideologische en economische motieven een rol speelden bij
het opkomen (Azië) en uitbreiden (Afrika) van het modern imperialisme.
Om conflicten over koloniaal gebied te voorkomen besloten enkele landen die koloniale belangen
hadden in Afrika in 1885 bij elkaar te komen in Berlijn, waar ze Afrika onderling verdeelden. De
belangen van de Afrikanen speelden hierbij geen rol, wat onder andere als gevolg had dat de
leefgebieden van Afrikaanse stammen verdeeld werden over verschillende landen met verschillende
koloniale heersers. Voorheen bleef de aanwezigheid van Europeanen in de kolonie beperkt tot
factorijen en gebieden aan de kust, terwijl in de 19 e eeuw gebieden werden veroverd én bezet.
Inheemse bewoners moesten zich voegen naar wetten en regels die de kolonisator hen oplegde. De
Europeanen vonden dat zij gekoloniseerde volken moesten helpen zich te ontwikkelen, zodat deze
volken de westerse beschaving zouden leren kennen en overnemen. De Britse dichter Rudyard
Kipling omschreef deze verantwoordelijkheid als the white man’s burden, ‘de last die de blanke
moest dragen’.
4. Je kunt beschrijven hoe Nederland als koloniale machthebber in het toenmalige Nederlands-
Indië vormgaf aan het modern imperialisme.
In Nederlands-Indië kwamen steeds meer gebieden onder Nederlands bewind. Om die gebieden
effectief te kunnen besturen werden inheemse bestuurders in hun functie gelaten, waarvoor ze in
ruil moesten samenwerken met de Nederlanders.
KA’s – Kenmerkende Aspecten
31. De industriële revolutie die in de westerse wereld de basis legde voor een industriële
samenleving.
32. Discussies over de ‘sociale kwestie’.
33. De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie.
34. De opkomst van emancipatiebewegingen.
35. Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen
aan het politieke proces.
36. De opkomst van politiek maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme,
socialisme, confessionalisme en feminisme.
8.1 Nieuwe ideeën over samenleven
1. Je kunt de sociaalmaatschappelijke ontwikkelingen beschrijven die plaatsvonden tijdens de
overgang van de agrarisch-urbane samenleving naar de industriële samenleving.
In Engeland was gedurende de 17e en 18e eeuw steeds meer landbouwgrond in handen van
grootgrondbezitters gekomen, waardoor grote aaneengesloten landbouwgebieden ontstonden waar
pachtboeren de grond bewerkten. Dankzij een aantal nieuwe technieken en werktuigen nam in de
18e eeuw de opbrengst per boer steeds meer toe, wat zorgde voor toename van de bevolking.
Ondanks deze toename van de bevolking bleef de opbrengst van landbouwproducten zo snel stijgen
dat de prijzen steeds verder daalden. Huisnijverheid werd nu niet meer gezien als extraatje, maar als
bittere noodzaak. Mensen verhuisden naar de stad in de hoop daar werk te vinden. Daar werden
voor zowel het weven als het spinnen uitvindingen gedaan waardoor het productieproces versneld
kon worden.
2. Je kunt uitleggen hoe de verhouding tussen koloniën en moederlanden veranderde onder
invloed van de industriële revolutie.
In koloniaal gebied konden grondstoffen worden verkregen. Aan mensen die in de koloniën woonden
konden bovendien fabrieksproducten worden verkocht.
3. Je kunt uitleggen welke politieke, ideologische en economische motieven een rol speelden bij
het opkomen (Azië) en uitbreiden (Afrika) van het modern imperialisme.
Om conflicten over koloniaal gebied te voorkomen besloten enkele landen die koloniale belangen
hadden in Afrika in 1885 bij elkaar te komen in Berlijn, waar ze Afrika onderling verdeelden. De
belangen van de Afrikanen speelden hierbij geen rol, wat onder andere als gevolg had dat de
leefgebieden van Afrikaanse stammen verdeeld werden over verschillende landen met verschillende
koloniale heersers. Voorheen bleef de aanwezigheid van Europeanen in de kolonie beperkt tot
factorijen en gebieden aan de kust, terwijl in de 19 e eeuw gebieden werden veroverd én bezet.
Inheemse bewoners moesten zich voegen naar wetten en regels die de kolonisator hen oplegde. De
Europeanen vonden dat zij gekoloniseerde volken moesten helpen zich te ontwikkelen, zodat deze
volken de westerse beschaving zouden leren kennen en overnemen. De Britse dichter Rudyard
Kipling omschreef deze verantwoordelijkheid als the white man’s burden, ‘de last die de blanke
moest dragen’.
4. Je kunt beschrijven hoe Nederland als koloniale machthebber in het toenmalige Nederlands-
Indië vormgaf aan het modern imperialisme.
In Nederlands-Indië kwamen steeds meer gebieden onder Nederlands bewind. Om die gebieden
effectief te kunnen besturen werden inheemse bestuurders in hun functie gelaten, waarvoor ze in
ruil moesten samenwerken met de Nederlanders.
