Samenvatting H19 Hormonale regulatie 10 voor biologie

Hoofdstuk 19 Hormonale regulatie
 De processen in je lichaam worden, naast het zenuwstelsel, beïnvloed door
het hormoonstelsel of endocriene stelsel -> werkt met chemische
boodschapperstoffen (hormonen).
 Hormonen (eiwitten) komen uit hormoonklieren (endocriene klieren) en
worden afgegeven aan bloed.
 Het hormoonstelsel werkt samen met het zenuwstelsel, vooral bij de groei
en stofwisseling.
 Verschillen tussen zenuwstelsel en hormoonstelsel:
- Hormonale regulatie is heel wat trager dan het zenuwstelsel.
- Effecten van de hormonen duren langer.
- Er bestaan ook weefselhormonen met andere functies
§19.1 Algemene werking van hormonen
 Een hormoonklier kan meer dan één hormoon maken -> kan zijn dat er
soms tien verschillende hormonen circuleren in het bloed.
 Bij elk hormoon hoort minstens één doelwitorgaan dat ervoor gevoelig is -
> hormoon kan invloed uitoefenen op de celstofwisseling door de
receptoren op het celmembraan van het doelwitorgaan.
 Je kan hormonen op grond van werking in twee groepen indelen:
- Steroïdhormonen, dat is een chemisch verwant van cholesterol.
Voorbeeld is geslachtshormonen.
- Peptide-hormonen, dit zijn meestal (poly)peptiden of omgebouwde
aminozuren (aminozuurderivaten). Voorbeeld zijn het antidiuretisch
hormoon (ADH), insuline en oxytocine.
 Steroïdehormonen zijn niet oplosbaar in water,
worden voor het transport in bloed gebonden aan
bepaalde bloedeiwitten, dringen eenvoudig door
het celmembraan en binden in het cytoplasma aan
een bepaald eiwitmolecuul (receptor).
 Het hormoon-receptor-complex gaat naar de kern
om te binden met het DNA -> zorgt voor
stimuleren van genexpressie of juist remmen
daarvan. Genexpressie zorgt voor aanmaak van
bepaalde eiwitten -> het complex stuurt dus
activiteiten van de cel aan.
 Peptidehormonen zijn oplosbaar in water en kan niet het celmembraan
passeren van het doelwitorgaan -> dus gaat het invloed op
celstofwisseling via de buitenkant van de cel
(stimuleren, remmen).
 Het hormoon, in dit proces first messenger
genoemd, bindt aan een voor dat hormoon
gevoelige receptor in het celmembraan ->
startsein voor reacties. Eindresultaat hiervan
is toename van cAMP (cyclisch
adenosinemonofosfaat), gevormd uit ATP.
 cAMP, second messenger genoemd, heeft
invloed op de cel activiteit.
 Bij een remmend hormoon zullen er minder cAMP’s gevormd worden -> cel
activiteit neemt af.
 Het hele proces van signaal opvangen (membraanreceptor,
signaaloverdrachten en signaalverwerking) wordt een signaalcascade
genoemd.
 Hormonen zijn geen enzymen maar zijn wel van aminozuren afgeleid.

, §19.2 Regelkringen
 Het sturen van processen komt altijd neer op het bijsturen van processen.
 Negatieve terugkoppeling is het verschijnsel dat een proces geremd
wordt door het effect dat het proces veroorzaakt. Het wordt herkend
doordat er altijd ergens in het circuit een rem zit.
 Regelprocessen kun je weergeven in regelkringen -> regelkring in
het hormoonstelsel heeft altijd een sensor (receptor), een
hormoonklier en een hormoon -> afgifte is daarom heel precies
geregeld.
 Hormoonklieren staan ook onder invloed van het zenuwstelsel
 Regelkring gaat dan als volgt:
Een sensor meet een bepaalde situatie -> centrale zenuwstelsel
beoordeelt die situatie -> stimuleert/remt via motorische zenuwcellen de
hormoonklier in de hormoonafgifte -> sensor registreert nieuwe situatie ->
afgifte wordt al of niet bijgesteld door het zenuwstelsel.
 Bij een positieve terugkoppeling wordt niet gestreefd naar een
evenwichtswaarde maar naar toename of afname -> dat is het
sneeuwbaleffect.
 Je ziet of alleen stimulans of alleen remming niet beide.
 Sommige hormoonklieren kan zelf de eigen afgifte verhogen of verlagen
door sensorische cellen die de toestand registreren. Deze cellen zijn
gevoelig voor veranderingen van de bloedsamenstelling, die door de
hormonen beïnvloed wordt.
§19.3 Het hypothalamus-hypofyse-systeem
 De hypothalamus handhaaft de normwaarden van veel fysiologische
processen in het lichaam. De werking van de hypothalamus kan op twee
manieren:
- in de hypothalamus worden twee hormonen geproduceerd ->
antidiuretisch hormoon en oxytocine. Ze worden opgeslagen in
hypofyse en zo nodig afgegeven in het bloed. Hormoonafgifte
door zenuwcellen heet neurosecretie.
- hormonen die van hypothalamus via zenuwceluitlopers naar de
hypofyse vervoerd worden zijn releasing- en inhibiting hormonen ->
deze hebben een stimulerende respectievelijk remmende invloed op de
hypofyse. Bij elk hypofyse hormoon hoort een hypothalamushormoon
(nauwkeurig).
 Door de grote invloed die de hypothalamus op de werking van de hypofyse
uitoefent, is het een hypothalamus-hypofyse-systeem.
De hypofyseachterkwab
 Hypofyse is een hormoonklier en bestaat uit twee delen:
hypofyseachterkwab en hypofysevoorkwab.
 De hypofyseachterkwab is het ‘doorgeefluik van twee hormonen die in de
hypothalamus geproduceerd zijn: antidiuretisch hormoon en oxytocine.
 Het antidiuretisch hormoon (ADH) wordt aangemaakt wanneer osmose
sensoren in de hypothalamus een te hoge osmotische waarde van het
bloed registreren -> gevolg: te hoog zoutgehalte of laag watergehalte in
het bloed.
 Het doelwitorgaan van ADH zijn de nieren -> ADH veroorzaakt
verminderde waterafscheiding door de nieren -> gevolg: meer water blijft
in bloed, waardoor de osmotische waarde weer kan dalen.
 Regelkring:
Osmotisch waarde in bloed wordt geregistreerd -> zenuwstelsel stimuleert
hypofyseachterkwab om ADH af te geven aan bloed -> nieren scheiden