Strafprocesrecht
Week 1, college 1: beginselen strafprocesrecht
Artikel 8 EVRM: recht op eerbiediging van privé-, familie- en gezinsleven
- Artikel beschermt ons als burger tegen onrechtmatig gebruik van opsporingsbevoegdheden
door de overheid (OM, politie)
- Wanneer de overheid een inbreuk op de privacy wil maken moet dit voldoen aan de eisen
van lid 2 (inbreuk moet vooral bij wet zijn toegestaan)
3 categorieën van inbreuk op privacy bij algemene doorzoekingsbevoegdheden:
CATEGORIE 1:
Art. 3 Politiewet 2012:
De taken van de politie zijn het handhaven van de openbare orde en het verlenen aan hulp aan wie
dat behoeven.
Als er een zeer beperkte inbreuk op de privacy wordt gedaan, mag de
opsporingsbevoegdheid gebaseerd worden op art. 3 Politiewet 2012.
Het doorzoeken van een vuilniszak op straat kan gezien worden als het handhaven van de openbare
orde.
CATEGORIE 2:
Art. 94, 95 en 96 Sv zijn algemene artikelen van doorzoekingen:
Als een opsporingsbevoegdheid verder gaat dan een beperkte inbreuk op privacy, dan is een
precies wetsartikel van doorzoeking nodig om een opsporingsbevoegdheid te rechtvaardigen.
Een tas doorzoeken gaat verder dan een zeer beperkte inbreuk op de privacy. Dit kan
gerechtvaardigd worden met artikel 94, 95 of 96 Sv.
CATEGORIE 3:
Als je een min of meer compleet beeld krijgt van iemands leven, mag de
opsporingsbevoegdheid niet gebaseerd worden op art. 94, 95 en 96 Sv, maar is er een
‘grotere’ bevoegdheid nodig.
Arrest: inbeslagname smartphone
Door een mobiele telefoon te doorzoeken krijg je door de contactgegevens, bankgegevens etc. wel
een min of meer compleet beeld van iemands leven. Hier is een hoge specifieke bevoegdheid voor
nodig.
- Deze uitspraak is met name van belang wanneer de bevoegdheid van art. 94 (jo 95/96) Sv
voldoende is voor een onderzoek in je smartphone en wanneer niet (dus schending art. 8
EVRM)
Arrest: braak bij binnentreden
Agenten hadden de bevoegdheid om iemand aan te houden, maar tikten een raam in zijn woning
binnen te komen. Deze agenten hadden zich moeten houden aan de beginselen van behoorlijk
strafprocesrecht. Zij hadden bijvoorbeeld eerst aan moeten bellen of op het raam moeten kloppen.
- Deze uitspraak is met name van belang bij gebruik dwangmiddelen in het kader van
proportionaliteit en subsidiariteit
Beginselen van behoorlijk strafprocesrecht:
1
,Strafprocesrecht
Vertrouwensbeginsel
Ziet erop dat een verdachte gerechtvaardigd mag vertrouwen op mededelingen van politie en justitie
(OvJ)
Equality of arms
Zowel de verdediging als het OM strijden met dezelfde middelen en hetzelfde dossier.
Verbod op dubbele vervolging (Ne bis in idem)
Het verbod van artikel 68 Sr. houdt in dat een verdachte niet tweemaal voor hetzelfde feit mag
worden vervolgd.
Recht op een eerlijk proces
Het recht op een eerlijk proces is geregeld in artikel 6 lid 1 EVRM.
Beginsel van zuiverheid van oogmerk
Het beginsel van zuiverheid van oogmerk, ook wel bekend als het verbod op misbruik van
bevoegdheid
Het gelijkheidsbeginsel
Het gelijkheidsbeginsel in het strafrecht gaat uit van de gelijke behandeling van gelijke gevallen.
Het beginsel van de redelijke en billijke belangenafweging
eisen van proportionaliteit en subsidiariteit. Relevante belangen dienen behoorlijk tegen elkaar te
worden afgewogen. Beslissingen die - in verhouding tot het algemeen belang - onevenredig groot
nadeel aan de belangen van de burger toebrengen, dienen achterwege te blijven.
Onschuldpresumptie
De onschuldpresumptie houdt in dat een verdachte onschuldig wordt geacht totdat het tegendeel
door de rechter wordt bewezen. De onschuldpresumptie is in artikel 6 lid 2 EVRM verankerd en moet
worden uitgelegd als een richtlijn voor de houding van de strafvorderlijke autoriteiten en de
rechterlijke macht. Verdachte kan niet worden belast met het bewijzen van de onschuld: OM moet
schuld bewijzen
- De rechter moet ‘uitstralen’ dat hij de verdachte niet reeds als veroordeelde beschouwt: art.
271 lid 2 Sv
Het legaliteitsbeginsel
Het legaliteitsbeginsel (in het strafrecht ook wel het nulla poena-beginsel genoemd) houdt in dat
overheidshandelen gebaseerd moet zijn op een vooraf aanwezige wettelijke bepaling. Het
strafvorderlijk legaliteitsbeginsel is geregeld in art. 1 Sv. Rechtszekerheid,
Bescherming tegen willekeur van strafrechtstoepassing belastende instanties (OM, politie, overheid)
Nemo tentur beginsel: art. 29 lid 1 Sv
Niemand hoeft aan zijn eigen veroordeling mee te werken.
- Je moet in vrijheid je verklaring kunnen afleggen zonder ongeoorloofde pressie =
pressieverbod
- Antwoorden is niet verplicht
Lid 1: pressieverbod en zwijgrecht’
Lid 2: cautie
Week 1, college 2: Rechten van de verdachte in relatie tot artikel 6 EVRM.
2
,Strafprocesrecht
Art. 6 EVRM: Recht op een eerlijk proces
Lid 1: De onderdelen van een eerlijk proces.
- Een eerlijke en openbare behandeling van zijn zaak
- Binnen een redelijke termijn (arrest: redelijke termijn twee): binnen 2 jaar moet de zaak zijn
begonnen, tenzij bijzondere omstandigheid gelet 16 maanden in voorarrest, hangt af van het
geval.
o Een zaak van een vrije verdachte moet binnen twee jaar zijn aangevangen, tenzij er
sprake is van bijzondere omstandigheden
(bijvoorbeeld bij een verdachte in voorlopige hechtenis -> dan 16 maanden. Hier kan
van worden afgeweken als het een complexere zaak is).
- Door een onafhankelijk en onpartijdig gerecht
Lid 2: De onschuldpresumptie
Een ieder tegen wie rechtsvervolging is ingesteld, wordt voor onschuldig gehouden totdat zijn schuld
in rechte is komen vast te staan.
- Nemo tenetur-beginsel: je bent niet verplicht mee te werken aan je eigen vervolging.
o Cautie: je hoeft geen antwoord te geven op de vragen die je gesteld worden.
o Je mag dus een beroep doen op je zwijgrecht.
o Pressieverbod: er mag geen druk op de verdachte uitgeoefend worden.
Art. 6 EVRM lid 2 staat ook verwerkt in het Nederlandse wetboek van
strafvordering: art. 29 Sv.
Arrest: Saunders
Het recht om niet mee te werken aan je eigen veroordeling strekt zich niet uit tot het gebruik van
afgedwongen materiaal dat onafhankelijk van de wil van de verdachte bestaat. Dus dit arrest staat
het onder dwang afnemen van bloed het gebruik voor bewijs niet in de weg.
Dus: bloed, DNA, vingerafdrukken, irisscan (telefoon), urinemonsters, weefsel, uitgeademde
lucht etc. mogen afgenomen worden, ook als je dat niet wil.
Lid 3: rechten van de verdachte.
Een ieder tegen wie rechtsvervolging is ingesteld, heeft in het bijzonder de volgende rechten:
- Sub a: Op de hoogte gesteld worden in eigen taal.
o Verankerd in art. 27c Sv
- Sub b: Tijd en faciliteiten die nodig zijn voor de voorbereiding op verdediging.
o Verankerd in art. 28 lid 4, 31 en 45 Sv
Art. 28 lid 4 Sv: contact met een raadsman
Art. 31 Sv: stukken zonder beperkingen: daar mag de verdachte volledig kennis van
nemen: proces-verbaal etc
Art. 45 Sv: vrije toegang raadsman
- Sub c: Zichzelf te verdedigen met behulp van een raadsman.
o Verankerd in art. 38 en 39 Sv
Art. 38 Sv = keuze raadsman
Art. 39 Sv = aanwijzen raadsman
- Sub d: Getuigen à charge en getuigen à décharge oproepen.
Getuigen à charge oproepen (met het oog om je te belasten): door de officier van justitie.
Getuigen à décharge oproepen (met het oog om je te helpen): door de raadsman/advocaat.
o Verankerd in art. 263 Sv
Art. 263 Sv (verdachte is bevoegd getuigen of deskundigen op te laten roepen via het
OM)
3
, Strafprocesrecht
- Sub e: Kosteloos laten bijstaan door een tolk:.
o Verankerd in art. 27c lid 4, 29b en 32a Sv
o Art. 27c lid 4 Sv: mededeling over rechten worden gedaan in een taal die verdachte
machtig is
o Art. 29b Sv: recht op bijstand van een tolk
o Art. 32a Sv: vertaling processtukken
- Art. 28c lid 1 Sv: consultatiebijstand = contact raadsman voorafgaand aan het verhoor
- Art. 28d: verhoorbijstand: raadsman mag bij het verhoor aanwezig zijn
Week 2, college 3: opsporing en onderzoek door de rechter-commissaris
Opsporing
Definitie in artikel 132a Sv:
- Onderzoek
- In verband met strafbare feiten
- Onder gezag OvJ: het onderzoek wordt vaak op afstand gestuurd door de OvJ. De OvJ draagt
uiteindelijk de verantwoordelijkheid
Doel: het nemen strafvorderlijke beslissing (vrijspraak, OVAR, veroordeling)
- Onderzoek met een ander doel (preventie of handhaving van de openbare orde) is dus geen
opsporingsonderzoek in de zin van art. 132a Sv
Vijf typen opsporingsonderzoek
(Studieboek § 9.3.2)
Klassieke opsporing:
Opsporen naar aanleiding van een vermoedelijk gepleegd strafbaar feit (n.a.v. een aangifte).
Doel: zoeken, vinden van een verdachte en uiteindelijk een strafvorderlijke beslissing nemen
Repressieve controle:
Onderzoek naar mogelijk strafbare feiten. Als OvJ of OM weet je dat nog niet. Bijv.:
verkeerscontrole (blaastest, rijbewijscheck, verzekering check)
Doel: strafvorderlijke handhaving van de wet. Kan leiden tot strafbaar feit, hoeft niet.
Proactieve opsporing: gericht op toekomstige strafbare feiten drugssmokkel oprollen. Houdt
zich bezig met nog te plegen strafbare feiten.
Inlichtingenwerk: komt minder vaak door.
Politiemensen die speciaal getraind zijn voor het runnen van informanten.
Doel: opbouwen van informatie positie door vertrouwen te winnen.
Verkennend onderzoek: bepaalde sector in beeld te brengen> bijvoorbeeld veesector
waar er veel mis is met slachthuizen. Fraude, gehakt is eigenlijk paardenvlees. Horeca
en transsport ook gefraudeerd.
Doel: verzamelen van informatie wat gebruikt wordt als opstap bij het voorbereidend
onderzoek
De rechter-commissaris in strafzaken
- Rechter met speciale bevoegdheden.
- Doet onderzoek in de voorfase.
- R-C is tussenfunctie tussen om politie en rechterlijke macht en advocatuur.
- Komt niet op het onderzoek ter terechtzitting. Komt als een zaak klaar gemaakt moet worden
om naar een zitting te gaan.
- Heeft toezichthoudende taken met betrekking tot het opsporingsonderzoek
4
Week 1, college 1: beginselen strafprocesrecht
Artikel 8 EVRM: recht op eerbiediging van privé-, familie- en gezinsleven
- Artikel beschermt ons als burger tegen onrechtmatig gebruik van opsporingsbevoegdheden
door de overheid (OM, politie)
- Wanneer de overheid een inbreuk op de privacy wil maken moet dit voldoen aan de eisen
van lid 2 (inbreuk moet vooral bij wet zijn toegestaan)
3 categorieën van inbreuk op privacy bij algemene doorzoekingsbevoegdheden:
CATEGORIE 1:
Art. 3 Politiewet 2012:
De taken van de politie zijn het handhaven van de openbare orde en het verlenen aan hulp aan wie
dat behoeven.
Als er een zeer beperkte inbreuk op de privacy wordt gedaan, mag de
opsporingsbevoegdheid gebaseerd worden op art. 3 Politiewet 2012.
Het doorzoeken van een vuilniszak op straat kan gezien worden als het handhaven van de openbare
orde.
CATEGORIE 2:
Art. 94, 95 en 96 Sv zijn algemene artikelen van doorzoekingen:
Als een opsporingsbevoegdheid verder gaat dan een beperkte inbreuk op privacy, dan is een
precies wetsartikel van doorzoeking nodig om een opsporingsbevoegdheid te rechtvaardigen.
Een tas doorzoeken gaat verder dan een zeer beperkte inbreuk op de privacy. Dit kan
gerechtvaardigd worden met artikel 94, 95 of 96 Sv.
CATEGORIE 3:
Als je een min of meer compleet beeld krijgt van iemands leven, mag de
opsporingsbevoegdheid niet gebaseerd worden op art. 94, 95 en 96 Sv, maar is er een
‘grotere’ bevoegdheid nodig.
Arrest: inbeslagname smartphone
Door een mobiele telefoon te doorzoeken krijg je door de contactgegevens, bankgegevens etc. wel
een min of meer compleet beeld van iemands leven. Hier is een hoge specifieke bevoegdheid voor
nodig.
- Deze uitspraak is met name van belang wanneer de bevoegdheid van art. 94 (jo 95/96) Sv
voldoende is voor een onderzoek in je smartphone en wanneer niet (dus schending art. 8
EVRM)
Arrest: braak bij binnentreden
Agenten hadden de bevoegdheid om iemand aan te houden, maar tikten een raam in zijn woning
binnen te komen. Deze agenten hadden zich moeten houden aan de beginselen van behoorlijk
strafprocesrecht. Zij hadden bijvoorbeeld eerst aan moeten bellen of op het raam moeten kloppen.
- Deze uitspraak is met name van belang bij gebruik dwangmiddelen in het kader van
proportionaliteit en subsidiariteit
Beginselen van behoorlijk strafprocesrecht:
1
,Strafprocesrecht
Vertrouwensbeginsel
Ziet erop dat een verdachte gerechtvaardigd mag vertrouwen op mededelingen van politie en justitie
(OvJ)
Equality of arms
Zowel de verdediging als het OM strijden met dezelfde middelen en hetzelfde dossier.
Verbod op dubbele vervolging (Ne bis in idem)
Het verbod van artikel 68 Sr. houdt in dat een verdachte niet tweemaal voor hetzelfde feit mag
worden vervolgd.
Recht op een eerlijk proces
Het recht op een eerlijk proces is geregeld in artikel 6 lid 1 EVRM.
Beginsel van zuiverheid van oogmerk
Het beginsel van zuiverheid van oogmerk, ook wel bekend als het verbod op misbruik van
bevoegdheid
Het gelijkheidsbeginsel
Het gelijkheidsbeginsel in het strafrecht gaat uit van de gelijke behandeling van gelijke gevallen.
Het beginsel van de redelijke en billijke belangenafweging
eisen van proportionaliteit en subsidiariteit. Relevante belangen dienen behoorlijk tegen elkaar te
worden afgewogen. Beslissingen die - in verhouding tot het algemeen belang - onevenredig groot
nadeel aan de belangen van de burger toebrengen, dienen achterwege te blijven.
Onschuldpresumptie
De onschuldpresumptie houdt in dat een verdachte onschuldig wordt geacht totdat het tegendeel
door de rechter wordt bewezen. De onschuldpresumptie is in artikel 6 lid 2 EVRM verankerd en moet
worden uitgelegd als een richtlijn voor de houding van de strafvorderlijke autoriteiten en de
rechterlijke macht. Verdachte kan niet worden belast met het bewijzen van de onschuld: OM moet
schuld bewijzen
- De rechter moet ‘uitstralen’ dat hij de verdachte niet reeds als veroordeelde beschouwt: art.
271 lid 2 Sv
Het legaliteitsbeginsel
Het legaliteitsbeginsel (in het strafrecht ook wel het nulla poena-beginsel genoemd) houdt in dat
overheidshandelen gebaseerd moet zijn op een vooraf aanwezige wettelijke bepaling. Het
strafvorderlijk legaliteitsbeginsel is geregeld in art. 1 Sv. Rechtszekerheid,
Bescherming tegen willekeur van strafrechtstoepassing belastende instanties (OM, politie, overheid)
Nemo tentur beginsel: art. 29 lid 1 Sv
Niemand hoeft aan zijn eigen veroordeling mee te werken.
- Je moet in vrijheid je verklaring kunnen afleggen zonder ongeoorloofde pressie =
pressieverbod
- Antwoorden is niet verplicht
Lid 1: pressieverbod en zwijgrecht’
Lid 2: cautie
Week 1, college 2: Rechten van de verdachte in relatie tot artikel 6 EVRM.
2
,Strafprocesrecht
Art. 6 EVRM: Recht op een eerlijk proces
Lid 1: De onderdelen van een eerlijk proces.
- Een eerlijke en openbare behandeling van zijn zaak
- Binnen een redelijke termijn (arrest: redelijke termijn twee): binnen 2 jaar moet de zaak zijn
begonnen, tenzij bijzondere omstandigheid gelet 16 maanden in voorarrest, hangt af van het
geval.
o Een zaak van een vrije verdachte moet binnen twee jaar zijn aangevangen, tenzij er
sprake is van bijzondere omstandigheden
(bijvoorbeeld bij een verdachte in voorlopige hechtenis -> dan 16 maanden. Hier kan
van worden afgeweken als het een complexere zaak is).
- Door een onafhankelijk en onpartijdig gerecht
Lid 2: De onschuldpresumptie
Een ieder tegen wie rechtsvervolging is ingesteld, wordt voor onschuldig gehouden totdat zijn schuld
in rechte is komen vast te staan.
- Nemo tenetur-beginsel: je bent niet verplicht mee te werken aan je eigen vervolging.
o Cautie: je hoeft geen antwoord te geven op de vragen die je gesteld worden.
o Je mag dus een beroep doen op je zwijgrecht.
o Pressieverbod: er mag geen druk op de verdachte uitgeoefend worden.
Art. 6 EVRM lid 2 staat ook verwerkt in het Nederlandse wetboek van
strafvordering: art. 29 Sv.
Arrest: Saunders
Het recht om niet mee te werken aan je eigen veroordeling strekt zich niet uit tot het gebruik van
afgedwongen materiaal dat onafhankelijk van de wil van de verdachte bestaat. Dus dit arrest staat
het onder dwang afnemen van bloed het gebruik voor bewijs niet in de weg.
Dus: bloed, DNA, vingerafdrukken, irisscan (telefoon), urinemonsters, weefsel, uitgeademde
lucht etc. mogen afgenomen worden, ook als je dat niet wil.
Lid 3: rechten van de verdachte.
Een ieder tegen wie rechtsvervolging is ingesteld, heeft in het bijzonder de volgende rechten:
- Sub a: Op de hoogte gesteld worden in eigen taal.
o Verankerd in art. 27c Sv
- Sub b: Tijd en faciliteiten die nodig zijn voor de voorbereiding op verdediging.
o Verankerd in art. 28 lid 4, 31 en 45 Sv
Art. 28 lid 4 Sv: contact met een raadsman
Art. 31 Sv: stukken zonder beperkingen: daar mag de verdachte volledig kennis van
nemen: proces-verbaal etc
Art. 45 Sv: vrije toegang raadsman
- Sub c: Zichzelf te verdedigen met behulp van een raadsman.
o Verankerd in art. 38 en 39 Sv
Art. 38 Sv = keuze raadsman
Art. 39 Sv = aanwijzen raadsman
- Sub d: Getuigen à charge en getuigen à décharge oproepen.
Getuigen à charge oproepen (met het oog om je te belasten): door de officier van justitie.
Getuigen à décharge oproepen (met het oog om je te helpen): door de raadsman/advocaat.
o Verankerd in art. 263 Sv
Art. 263 Sv (verdachte is bevoegd getuigen of deskundigen op te laten roepen via het
OM)
3
, Strafprocesrecht
- Sub e: Kosteloos laten bijstaan door een tolk:.
o Verankerd in art. 27c lid 4, 29b en 32a Sv
o Art. 27c lid 4 Sv: mededeling over rechten worden gedaan in een taal die verdachte
machtig is
o Art. 29b Sv: recht op bijstand van een tolk
o Art. 32a Sv: vertaling processtukken
- Art. 28c lid 1 Sv: consultatiebijstand = contact raadsman voorafgaand aan het verhoor
- Art. 28d: verhoorbijstand: raadsman mag bij het verhoor aanwezig zijn
Week 2, college 3: opsporing en onderzoek door de rechter-commissaris
Opsporing
Definitie in artikel 132a Sv:
- Onderzoek
- In verband met strafbare feiten
- Onder gezag OvJ: het onderzoek wordt vaak op afstand gestuurd door de OvJ. De OvJ draagt
uiteindelijk de verantwoordelijkheid
Doel: het nemen strafvorderlijke beslissing (vrijspraak, OVAR, veroordeling)
- Onderzoek met een ander doel (preventie of handhaving van de openbare orde) is dus geen
opsporingsonderzoek in de zin van art. 132a Sv
Vijf typen opsporingsonderzoek
(Studieboek § 9.3.2)
Klassieke opsporing:
Opsporen naar aanleiding van een vermoedelijk gepleegd strafbaar feit (n.a.v. een aangifte).
Doel: zoeken, vinden van een verdachte en uiteindelijk een strafvorderlijke beslissing nemen
Repressieve controle:
Onderzoek naar mogelijk strafbare feiten. Als OvJ of OM weet je dat nog niet. Bijv.:
verkeerscontrole (blaastest, rijbewijscheck, verzekering check)
Doel: strafvorderlijke handhaving van de wet. Kan leiden tot strafbaar feit, hoeft niet.
Proactieve opsporing: gericht op toekomstige strafbare feiten drugssmokkel oprollen. Houdt
zich bezig met nog te plegen strafbare feiten.
Inlichtingenwerk: komt minder vaak door.
Politiemensen die speciaal getraind zijn voor het runnen van informanten.
Doel: opbouwen van informatie positie door vertrouwen te winnen.
Verkennend onderzoek: bepaalde sector in beeld te brengen> bijvoorbeeld veesector
waar er veel mis is met slachthuizen. Fraude, gehakt is eigenlijk paardenvlees. Horeca
en transsport ook gefraudeerd.
Doel: verzamelen van informatie wat gebruikt wordt als opstap bij het voorbereidend
onderzoek
De rechter-commissaris in strafzaken
- Rechter met speciale bevoegdheden.
- Doet onderzoek in de voorfase.
- R-C is tussenfunctie tussen om politie en rechterlijke macht en advocatuur.
- Komt niet op het onderzoek ter terechtzitting. Komt als een zaak klaar gemaakt moet worden
om naar een zitting te gaan.
- Heeft toezichthoudende taken met betrekking tot het opsporingsonderzoek
4
