Politicologie
Hoofdstuk 1
politiek = sturen van een samenleving -> vb. sportclubs, gezinnen… = politieke processen
· grotere groep = meer afspraken = formeel vb. wetgeving
· politika = besturen van een stad ( = Grieks)
· polis = staat
Belang van Politiek
Belang van politiek -> politiek heeft invloed maar er zijn veel dingen die aan de politieke
beslissingen ontnomen worden, politieke beslissingen redden mensenlevens of net omgekeerd,
in hoeverre moet overheid beslissingen maken en zich moeien? We bestuderen hoe dat besluit
genomen wordt. Het gaat over controle over ons dagelijkse leven. Vermogenswinstbelasting
zal ervoor zorgen dat rijke mensen hun geld ergens anders zullen beleggen. Nationale politiek
verliest zijn greep.
Actor -> politieke partijen, parlement -> groepen die iets willen van de politiek instellingen ->
wettelijk kader waar actoren
Vakbonden die SZ meebesturen heeft ermee te maken omdat ze dit mee hebben opgezet.
Voorbeeld: invoeren van autogordel in 1975
- Veel verzet (privézaak) (‘wat moet de overheid doen?’)
- Groot gevolg: geschat 30.000 doden minder (B en NL)
=> Politiek heeft impact
<-> Beperkte ‘maakbaarheid’ van de samenleving (economie, mentaliteit…)(vb.
migrantencrisis, vluchtelingencrisis, radicalisering, corona, energie, Oekraïne)
<-> Nationale politiek verliest zijn greep?
Comparative politics
= vergelijken van politieke systemen zorgt voor het begrijpen van politiek
● België (Nederland) voortdurend gaan vergelijken met andere landen
● Voorbeeld: sterkte van rechts-populistische partijen (vgl. met Franstalig België)
Vlaams belang sterk aanwezig in Vlaanderen maar in Wallonië is de rechtse partij veel minder
aanwezig, cordon sanitair -> in Wallonië worden de rechtse partijen meer genegeerd mss
daarom -> vergelijken is heel belangrijk
1
,Politiek en politieke wetenschap
● Politiek = sturen van de (een) samenleving
- Afspraken als mensen iets samen willen doen en er meningsverschillen zijn
(noodzakelijk)
- Grotere groep = meer afspraken = formele regels nodig
- Πολιτικα (politika) = dat wat met de staat (polis) te maken heeft
- = per definitie ook conflicten over sturen van de samenleving
● = brede definitie (politiek is overal)
- Overal waar er regels bestaan
- Ook in verenigingen en organisaties (die een leerschool van de ‘grote’ politiek zijn)
➢ Politiek > sturen/beslissen in samenlevingsverband, als mensen samen iets willen doen
➢ Politiek -> discussiëren in jeugdbeweging, gezin, vrienden is politiek. Hoe groter de
groep, hoe meer afspraken en hoe meer formeler en officiëler het moet worden
bijgehouden/ geregistreerd worden.
➢ Niet iedereen wilt dezelfde regels want meningsverschil, man en vrouw, oud en jong,...
Omwille vd diversiteit. Dus politiek is breed en overal aanwezig.
Variaties in politiek
1. Territorium
Politiek = gebonden aan een territorium -> vb. Als Belg niet aan België kunnen ontsnappen
want in andere landen wordt er ook controle vanuit de politiek gevoerd <-> aan een geloof
WEL kunnen ontsnappen ( = gemeenschapsgebonden)
➢ verplicht regels te accepteren
➢ staten hebben een grondgebied, zijn altijd gekoppeld aan een territorium en soeverein
binnen eigen gebied, geen macht daarboven
- tegenvoorbeeld: katholieke kerk probeerde te sturen maar hadden geen afgebakend
grondgebied
- voorbeeld: de VN niet soeverein over andere landen vb. Israël
-
verschil natie en staat:
➢ natie: groep mensen die zich verbonden voelen d.m.v. taal, cultuur, geschiedenis,
identiteit
➢ staat = politieke organisatie
1) grondgebied
2) bevolking
3) overheid/ gezag
4) soevereiniteit
2
,voorbeelden:
● Belgisch: wetten <-> Vlaams: decreten MAAR = gelijk MAAR verschillende
bevoegdheden
● Gemeentes, kantons…hebben eigen grondgebied, NIET alleen de staat
➢ Decentralisatie: de macht / bevoegdheden niet alleen bij centrale staat, maar ook bij
lagere overheden
Vb. in Nederland: niet alleen ‘Den Haag’ beslist, maar ook gemeenten & provincies
➢ Internationalisering: staten dragen ook bevoegdheden over aan internationale
organisaties die invloed hebben op grondgebied
Vb. Europese Unie kan regels maken die gelden binnen de grondgebieden v/d lidstaten
Territoriaal gebonden politiek -> niet te ontsnappen, iedereen in dat territorium moet zich
daaraan houden. Als je katholiek of moslim bent moet je je ook aan regels houden. Politiek
houdt zich bezig met territorium, daarom is ook grondgebied cruciaal. Wet is niet altijd
belangrijker dan decreet -> wet is Belgisch en decreet Vlaams. Vlaanderen lijkt daardoor ook
soms op natie, land. De soevereiniteit van een land is de definitie van een land. Niet alleen
staten hebben grondgebied, ook gemeenten maar staat heeft de hoogste macht. Soeverein?
Wet: federale regel die geldt voor heel België. Ze wordt goedgekeurd door de Kamer van
Volksvertegenwoordigers (en in sommige gevallen ook de Senaat), en bekrachtigd en
afgekondigd door de Koning.
➢ Een wet komt dus van het federale parlement en geldt voor het hele land.
Voorbeelden:
● De federale wet op het arbeidsovereenkomstenrecht
● De wet op de politie
● De wet betreffende de vennootschappen
Decreet: regel van deelstaat dezelfde kracht als wet, maar enkel binnen het bevoegdheids-
gebied van dat gewest of die gemeenschap. Drie parlementen die decreten kunnen maken:
● Het Vlaams Parlement → Vlaamse decreten
● Het Waals Parlement → Waalse decreten
● Het Parlement van de Franse Gemeenschap → decreten van de Franse Gemeenschap
Daarnaast heeft het Duitstalig Gemeenschapparlement ook decreten.
➢ Een decreet geldt niet in heel België, maar enkel in de regio of gemeenschap die het
heeft uitgevaardigd. Bijvoorbeeld:
● Het Vlaams decreet op onderwijs
● Het Waals decreet op energie
●
3
, 2. Cultureel
Verschil in mening over de mate waarin regels moeten ingrijpen (reikwijdte)
● Liberaal: geen bemoeienis van overheid
● Socialisten: vrijheid zorgt voor ongelijkheid dus overheidsingrijpen
Verschuivende opvattingen bijvoorbeeld:
- 19de eeuw: amper tussenkomen van overheid -> nu: Welvaartsstaten: veel overheid
vb. belastingen – meer regelgeving
- Steeds meer vragen om domeinen ‘politiek’ te regelen (vb. arbeidersbeweging en
sociale bescherming; en veel later milieu en klimaat)
- Enorme explosie van politiek ingrijpen (vb. homohuwelijk en adoptie)
- Politieke cultuur wijzigt: grenzen tussen privé en publiek verschuiven (vb. verplicht
aanwerven van mensen met een migratie-achtergrond door werkgevers;
praktijktesten; roken in bijzijn van kinderen; verplaatsingsverbod (corona)…)
Meer verwachtingen van de overheid en de acceptabel norm veranderd ook, wat vroeger
acceptabel was is dat nu niet meer perse
● Deregulering: regels afschaffen/ verminderen
● Regulering: invoeren van regels
Zo weinig mogelijk overheidsingrijpen, belangrijke discussie -> waar moet de overheid zich
mee bezig houden. In de 19de eeuw deed de overheid niets er was alleen politie of defensie die
dingen regelden.
Overheid doet nu met belastingen (deel van inkomen van werkende mens) wel dingen, wegen
beter maken, … in de jaren 60 en 70 bijna geen milieuregels, nu klagen mensen omdat er
zogezegd te veel regels zijn. Er is veel meer regelgeving. Als er iets misloopt in de samenleving
wordt de schuld vaak tot meteen geschoven naar de overheid/partijen. Vinden we dat de
overheid regels moet maken/ in het oog moet houden ivm discriminatie bij huizenverkoop of
praktijktesten of ivm ouders en roken nabij hun kinderen. Waar is de grens? De culturele
grenzen zijn helemaal anders dan vroeger.
3. Vormen
● Hoe de samenleving georganiseerd en bestuurd wordt, niet wie er aan de macht is:
structuren & regels
● Regimes: manier hoe macht praktisch wordt georganiseerd
● Classificaties: Democratische autoritaire regimes
➢ Democratie: macht is tijdelijk, gespreid, via gekozen vertegenwoordigers met
fundamentele rechten voor burgers
➢ Autoritair: macht is meer geconcentreerd, burgers hebben minder inspraak / rechten
4
Hoofdstuk 1
politiek = sturen van een samenleving -> vb. sportclubs, gezinnen… = politieke processen
· grotere groep = meer afspraken = formeel vb. wetgeving
· politika = besturen van een stad ( = Grieks)
· polis = staat
Belang van Politiek
Belang van politiek -> politiek heeft invloed maar er zijn veel dingen die aan de politieke
beslissingen ontnomen worden, politieke beslissingen redden mensenlevens of net omgekeerd,
in hoeverre moet overheid beslissingen maken en zich moeien? We bestuderen hoe dat besluit
genomen wordt. Het gaat over controle over ons dagelijkse leven. Vermogenswinstbelasting
zal ervoor zorgen dat rijke mensen hun geld ergens anders zullen beleggen. Nationale politiek
verliest zijn greep.
Actor -> politieke partijen, parlement -> groepen die iets willen van de politiek instellingen ->
wettelijk kader waar actoren
Vakbonden die SZ meebesturen heeft ermee te maken omdat ze dit mee hebben opgezet.
Voorbeeld: invoeren van autogordel in 1975
- Veel verzet (privézaak) (‘wat moet de overheid doen?’)
- Groot gevolg: geschat 30.000 doden minder (B en NL)
=> Politiek heeft impact
<-> Beperkte ‘maakbaarheid’ van de samenleving (economie, mentaliteit…)(vb.
migrantencrisis, vluchtelingencrisis, radicalisering, corona, energie, Oekraïne)
<-> Nationale politiek verliest zijn greep?
Comparative politics
= vergelijken van politieke systemen zorgt voor het begrijpen van politiek
● België (Nederland) voortdurend gaan vergelijken met andere landen
● Voorbeeld: sterkte van rechts-populistische partijen (vgl. met Franstalig België)
Vlaams belang sterk aanwezig in Vlaanderen maar in Wallonië is de rechtse partij veel minder
aanwezig, cordon sanitair -> in Wallonië worden de rechtse partijen meer genegeerd mss
daarom -> vergelijken is heel belangrijk
1
,Politiek en politieke wetenschap
● Politiek = sturen van de (een) samenleving
- Afspraken als mensen iets samen willen doen en er meningsverschillen zijn
(noodzakelijk)
- Grotere groep = meer afspraken = formele regels nodig
- Πολιτικα (politika) = dat wat met de staat (polis) te maken heeft
- = per definitie ook conflicten over sturen van de samenleving
● = brede definitie (politiek is overal)
- Overal waar er regels bestaan
- Ook in verenigingen en organisaties (die een leerschool van de ‘grote’ politiek zijn)
➢ Politiek > sturen/beslissen in samenlevingsverband, als mensen samen iets willen doen
➢ Politiek -> discussiëren in jeugdbeweging, gezin, vrienden is politiek. Hoe groter de
groep, hoe meer afspraken en hoe meer formeler en officiëler het moet worden
bijgehouden/ geregistreerd worden.
➢ Niet iedereen wilt dezelfde regels want meningsverschil, man en vrouw, oud en jong,...
Omwille vd diversiteit. Dus politiek is breed en overal aanwezig.
Variaties in politiek
1. Territorium
Politiek = gebonden aan een territorium -> vb. Als Belg niet aan België kunnen ontsnappen
want in andere landen wordt er ook controle vanuit de politiek gevoerd <-> aan een geloof
WEL kunnen ontsnappen ( = gemeenschapsgebonden)
➢ verplicht regels te accepteren
➢ staten hebben een grondgebied, zijn altijd gekoppeld aan een territorium en soeverein
binnen eigen gebied, geen macht daarboven
- tegenvoorbeeld: katholieke kerk probeerde te sturen maar hadden geen afgebakend
grondgebied
- voorbeeld: de VN niet soeverein over andere landen vb. Israël
-
verschil natie en staat:
➢ natie: groep mensen die zich verbonden voelen d.m.v. taal, cultuur, geschiedenis,
identiteit
➢ staat = politieke organisatie
1) grondgebied
2) bevolking
3) overheid/ gezag
4) soevereiniteit
2
,voorbeelden:
● Belgisch: wetten <-> Vlaams: decreten MAAR = gelijk MAAR verschillende
bevoegdheden
● Gemeentes, kantons…hebben eigen grondgebied, NIET alleen de staat
➢ Decentralisatie: de macht / bevoegdheden niet alleen bij centrale staat, maar ook bij
lagere overheden
Vb. in Nederland: niet alleen ‘Den Haag’ beslist, maar ook gemeenten & provincies
➢ Internationalisering: staten dragen ook bevoegdheden over aan internationale
organisaties die invloed hebben op grondgebied
Vb. Europese Unie kan regels maken die gelden binnen de grondgebieden v/d lidstaten
Territoriaal gebonden politiek -> niet te ontsnappen, iedereen in dat territorium moet zich
daaraan houden. Als je katholiek of moslim bent moet je je ook aan regels houden. Politiek
houdt zich bezig met territorium, daarom is ook grondgebied cruciaal. Wet is niet altijd
belangrijker dan decreet -> wet is Belgisch en decreet Vlaams. Vlaanderen lijkt daardoor ook
soms op natie, land. De soevereiniteit van een land is de definitie van een land. Niet alleen
staten hebben grondgebied, ook gemeenten maar staat heeft de hoogste macht. Soeverein?
Wet: federale regel die geldt voor heel België. Ze wordt goedgekeurd door de Kamer van
Volksvertegenwoordigers (en in sommige gevallen ook de Senaat), en bekrachtigd en
afgekondigd door de Koning.
➢ Een wet komt dus van het federale parlement en geldt voor het hele land.
Voorbeelden:
● De federale wet op het arbeidsovereenkomstenrecht
● De wet op de politie
● De wet betreffende de vennootschappen
Decreet: regel van deelstaat dezelfde kracht als wet, maar enkel binnen het bevoegdheids-
gebied van dat gewest of die gemeenschap. Drie parlementen die decreten kunnen maken:
● Het Vlaams Parlement → Vlaamse decreten
● Het Waals Parlement → Waalse decreten
● Het Parlement van de Franse Gemeenschap → decreten van de Franse Gemeenschap
Daarnaast heeft het Duitstalig Gemeenschapparlement ook decreten.
➢ Een decreet geldt niet in heel België, maar enkel in de regio of gemeenschap die het
heeft uitgevaardigd. Bijvoorbeeld:
● Het Vlaams decreet op onderwijs
● Het Waals decreet op energie
●
3
, 2. Cultureel
Verschil in mening over de mate waarin regels moeten ingrijpen (reikwijdte)
● Liberaal: geen bemoeienis van overheid
● Socialisten: vrijheid zorgt voor ongelijkheid dus overheidsingrijpen
Verschuivende opvattingen bijvoorbeeld:
- 19de eeuw: amper tussenkomen van overheid -> nu: Welvaartsstaten: veel overheid
vb. belastingen – meer regelgeving
- Steeds meer vragen om domeinen ‘politiek’ te regelen (vb. arbeidersbeweging en
sociale bescherming; en veel later milieu en klimaat)
- Enorme explosie van politiek ingrijpen (vb. homohuwelijk en adoptie)
- Politieke cultuur wijzigt: grenzen tussen privé en publiek verschuiven (vb. verplicht
aanwerven van mensen met een migratie-achtergrond door werkgevers;
praktijktesten; roken in bijzijn van kinderen; verplaatsingsverbod (corona)…)
Meer verwachtingen van de overheid en de acceptabel norm veranderd ook, wat vroeger
acceptabel was is dat nu niet meer perse
● Deregulering: regels afschaffen/ verminderen
● Regulering: invoeren van regels
Zo weinig mogelijk overheidsingrijpen, belangrijke discussie -> waar moet de overheid zich
mee bezig houden. In de 19de eeuw deed de overheid niets er was alleen politie of defensie die
dingen regelden.
Overheid doet nu met belastingen (deel van inkomen van werkende mens) wel dingen, wegen
beter maken, … in de jaren 60 en 70 bijna geen milieuregels, nu klagen mensen omdat er
zogezegd te veel regels zijn. Er is veel meer regelgeving. Als er iets misloopt in de samenleving
wordt de schuld vaak tot meteen geschoven naar de overheid/partijen. Vinden we dat de
overheid regels moet maken/ in het oog moet houden ivm discriminatie bij huizenverkoop of
praktijktesten of ivm ouders en roken nabij hun kinderen. Waar is de grens? De culturele
grenzen zijn helemaal anders dan vroeger.
3. Vormen
● Hoe de samenleving georganiseerd en bestuurd wordt, niet wie er aan de macht is:
structuren & regels
● Regimes: manier hoe macht praktisch wordt georganiseerd
● Classificaties: Democratische autoritaire regimes
➢ Democratie: macht is tijdelijk, gespreid, via gekozen vertegenwoordigers met
fundamentele rechten voor burgers
➢ Autoritair: macht is meer geconcentreerd, burgers hebben minder inspraak / rechten
4
