Gerechtelijk recht Sharmeen Van Noten 2024-2025
Gerechtelijk recht
Lesmateriaal
o Gerechtelijk Privaatrecht 2019 (die Keure)
o Geactualiseerd wetboek: kruisverwijzingen toegelaten
Examen
o Praktische proef na afloop werkcolleges (schriftelijk, 5/20, meerkeuze)
o Periodiek examen 1e semesterexamenperiode (15/20, schriftelijk, 10 MKV en
open vragen waarbij gebruik wordt gemaakt van de actualiteit1)
Structuur hoorcolleges
o Les 1: algemene inleiding, bronnen en beginselen
o Les 2: toepassingsgebied en begrippen
o Les 3: gerechtelijke organisatie
o Les 4: bevoegdheid
o Lessen 5-6: van ingereedheidbrenging tot uitspraak
o Les 7: tussengeschillen en gerechtskosten
o Les 8: sanctieregeling en spoedprocedures
o Les 9: rechtsmiddelen
o Les 10: bewarend beslag en executie
Hoofdstuk 1: Algemene inleiding
Gerechtelijk recht: verzameling van rechtsregels over
o Geschillenbeslechting: wordt meer en meer naast de klassieke taak van de
rechter gebruikt
o Conflictoplossing
Focus op het burgerlijk procesrecht
o Tak van het gerechtelijk recht
o Formele regels tot geschillenbeslechting door de rechterlijke macht
o Voorkomen ‘eigenrichting’ (art. 5 Ger. W.)
o Geen rechtsweigering: verbod op rechtsweigering wordt door Hof van Cassatie
strikt geïnterpreteerd → rechter geeft in zijn vonnis of arrest aan dat hij over de
zaak geen recht kan spreken → kan of wil geen uitspraak doen (art. 5 Ger. W.)
Kenmerken burgerlijk procesrecht
o Publiek- en privaatrecht
o Dienend
o Formeel
o Gebiedend
o Ethisch en sociaal
o Dynamisch
1
Actualiteit omtrent Gerechtelijk Recht bijhouden!
1
,Gerechtelijk recht Sharmeen Van Noten 2024-2025
Publiek- en privaatrecht
o Publiek: “de openbare dienst van het gerecht”
o Partijbelang: subjectieve rechten van partijen
o Gerechtelijk recht is een mengvorm met publieke componenten en privaatrecht
o Algemeen belang: verslag van reepinghen, parl.st. senaat 1963-64, nr. 60, 213
→ “l’oeuvre d’intérêt général qu’est celle de la justice”)
Dienend
o Staat ten dienste van het materieel recht: zonder procesrecht is het materieel
recht weinig waard → voor rechtshandhaving heb je een rechtelijke macht nodig
en dus ook procesregels
o Partijbelang: afwingen subjectieve rechten, vrijheden en belangen
o Algemeen belang: herstel maatschappelijke rust – lites finiri oportet
Formeel
o Formele regels met oog op rechtszekerheid: “la forme, soeur jumelle de la
liberté”
o Legaliteitsbeginsel = wettelijke basis vereist (gesloten systeem van
sanctionering
Vb. art. 860 Ger.W.
o Proportionaliteitsbeginsel = evenredigheid: als de rechter een sanctie
uitspreekt moet de rechter eerst nagaan of hij de situatie niet kan herstellen
Vb. art. 861 Ger.W.
o Doelmatig formalisme: procesvoorschriften toepassen naar hun finaliteit (doel)
Gebiedend: gradaties in verhouding tot de aard van het belang dat beschermd wordt
o Aanvullend
Vb. art. 624 Ger.W.
o Dwingend recht
Vb. art. 627 Ger.W.
o Openbare orde
Vb. art. 633 Ger.W.
Ethisch en sociaal
o Gelijkheid van proceskansen voor eenieder, zonder onderscheid des persoons
Dynamisch
o Procesrecht voortdurend in evolutie en onder invloed van maatschappelijke
ideeën
Alternatieve geschillenbeslechting
o ADR = alternative dispute resolution
o MARC = modes alternatifs de règlement de conflits
2
,Gerechtelijk recht Sharmeen Van Noten 2024-2025
Conflicten oplossen ≠ geschillen beslechten (verschil van mening vs. gejuridiseerd
verschil van mening)
1. Geschillenbeslechtend of conflictoplossend
o Geschillenbeslechtend: arbitrage, dading
- Arbitrage = vorm van private rechtspraak naast de overheids-
rechtspraak → niet conflictoplossend
Vb. De overname van de aandelen van OmegaFarma, als er een
geschil komt moeten de arbiters uitspraak doen
o Conflictoplossend: bemiddeling (art. 1723/1 Ger.W.) = een proces
waarbij een derde (erkend) bemiddelaar betrokken is die onafhankelijk
en onpartijdig is → partijen op basis van belangen en behoeften
onderling tot een akkoord laten komen
2. Met beroep op derden of niet
o Met beroep op derden: arbitrage (art. 1677, § 2 Ger.W.), bindende
derdenbeslissing, bemiddeling
o Zonder beroep op derden: collaboratieve onderhandelingen2 (art. 1738
Ger.W.), dading, partijbeslissing
3. Met toepassing van het recht of niet
o Met toepassing van het recht: arbitrage (art. 1710, § 1 Ger.W., vgl. echter
art. 1710, § 3 Ger.W.)
o Zonder toepassing van het recht: bemiddeling (art. 1723/1 Ger.W.)
4. Verplicht of niet
o Verplicht: (art. 734 Ger.W., art. 1345 Ger.W.)
o Niet verplicht: (art. 1253ter/1, § 1 Ger.W.)
Arbitrage Bemiddeling
Geschillenbeslechtend Conflictoplossend
Met beroep op een derde Met beroep op een derde
Met toepassing van het recht Niet met toepassing van het recht
ADR is “the talk of the town” (art. 444, tweede lid, art. 519, § 4, art. 730/1 en 731
Ger.W.)
Ja, maar: R.H. de Bock, De toekomst van de civiele rechtspraak. Een pleidooi om de
rechter niet te ontlasten.
2
De partijen komen samen met hun raadslieden tot een akkoord → als je er niet in slaagt om een
collaboratief akkoord te bereiken zal je de zaak moeten laten voor wat ze is en zal een andere advocaat
voor de cliënt in rechte optreden
3
, Gerechtelijk recht Sharmeen Van Noten 2024-2025
Hoofdstuk 2: Bronnen
7 bronnen
o De grondwet
o Het gerechtelijk wetboek (code judiciaire)
o Bijzondere wetten
o Rechtspraak
o Rechtsleer
o Algemene rechtsbeginselen en gebruiken
o Internationale normen
1. De grondwet
Art. 40 GW: “de rechterlijke macht wordt uitgeoefend door de hoven en
rechtbanken”
Art. 144-159 GW
o De rechterlijke macht als derde staatsmacht
o De aan de hoven en rechtbanken toegekende rechtsmacht om kennis te nemen
van geschillen over burgerlijke en politieke rechten
o Gerechtelijke organisatie
o Openbaarheid van terechtzitting & uitspraak
o Motiveringsplicht: rechter moet zijn beslissing motiveren
o Onafhankelijkheid van de rechter in de uitoefening van zijn rechterlijke
bevoegdheden
o Onafhankelijkheid van leden van het OM in individuele opsporing en vervolging
(minister van Justitie kan vervolging bevelen en strafrechtelijk beleid bepalen)
o Hoge Raad voor de Justitie
o Benoeming voor het leven van rechters
o Vaststelling van de wedde van de rechter bij wet
2. Het gerechtelijk wetboek (code judiciaire)
Wet van 10 oktober 1967 met als opzet “minder omslachtige, snellere en minder
kostbare rechtspleging”
Verslag Van Reepinghen (Koninklijke Commissaris voor de gerechtelijke hervorming)
Veelvuldige wijzigingen
1. Op macroniveau
o Gerechtelijke reorganisatie: hertekening gerechtelijk landschap,
mobiliteit, verzelfstandigd beheer
o Digitalisering
2. Op microniveau
o Actieve(re) rechter
o Deformalisering
o Herwaardering eerste aanleg
4
Gerechtelijk recht
Lesmateriaal
o Gerechtelijk Privaatrecht 2019 (die Keure)
o Geactualiseerd wetboek: kruisverwijzingen toegelaten
Examen
o Praktische proef na afloop werkcolleges (schriftelijk, 5/20, meerkeuze)
o Periodiek examen 1e semesterexamenperiode (15/20, schriftelijk, 10 MKV en
open vragen waarbij gebruik wordt gemaakt van de actualiteit1)
Structuur hoorcolleges
o Les 1: algemene inleiding, bronnen en beginselen
o Les 2: toepassingsgebied en begrippen
o Les 3: gerechtelijke organisatie
o Les 4: bevoegdheid
o Lessen 5-6: van ingereedheidbrenging tot uitspraak
o Les 7: tussengeschillen en gerechtskosten
o Les 8: sanctieregeling en spoedprocedures
o Les 9: rechtsmiddelen
o Les 10: bewarend beslag en executie
Hoofdstuk 1: Algemene inleiding
Gerechtelijk recht: verzameling van rechtsregels over
o Geschillenbeslechting: wordt meer en meer naast de klassieke taak van de
rechter gebruikt
o Conflictoplossing
Focus op het burgerlijk procesrecht
o Tak van het gerechtelijk recht
o Formele regels tot geschillenbeslechting door de rechterlijke macht
o Voorkomen ‘eigenrichting’ (art. 5 Ger. W.)
o Geen rechtsweigering: verbod op rechtsweigering wordt door Hof van Cassatie
strikt geïnterpreteerd → rechter geeft in zijn vonnis of arrest aan dat hij over de
zaak geen recht kan spreken → kan of wil geen uitspraak doen (art. 5 Ger. W.)
Kenmerken burgerlijk procesrecht
o Publiek- en privaatrecht
o Dienend
o Formeel
o Gebiedend
o Ethisch en sociaal
o Dynamisch
1
Actualiteit omtrent Gerechtelijk Recht bijhouden!
1
,Gerechtelijk recht Sharmeen Van Noten 2024-2025
Publiek- en privaatrecht
o Publiek: “de openbare dienst van het gerecht”
o Partijbelang: subjectieve rechten van partijen
o Gerechtelijk recht is een mengvorm met publieke componenten en privaatrecht
o Algemeen belang: verslag van reepinghen, parl.st. senaat 1963-64, nr. 60, 213
→ “l’oeuvre d’intérêt général qu’est celle de la justice”)
Dienend
o Staat ten dienste van het materieel recht: zonder procesrecht is het materieel
recht weinig waard → voor rechtshandhaving heb je een rechtelijke macht nodig
en dus ook procesregels
o Partijbelang: afwingen subjectieve rechten, vrijheden en belangen
o Algemeen belang: herstel maatschappelijke rust – lites finiri oportet
Formeel
o Formele regels met oog op rechtszekerheid: “la forme, soeur jumelle de la
liberté”
o Legaliteitsbeginsel = wettelijke basis vereist (gesloten systeem van
sanctionering
Vb. art. 860 Ger.W.
o Proportionaliteitsbeginsel = evenredigheid: als de rechter een sanctie
uitspreekt moet de rechter eerst nagaan of hij de situatie niet kan herstellen
Vb. art. 861 Ger.W.
o Doelmatig formalisme: procesvoorschriften toepassen naar hun finaliteit (doel)
Gebiedend: gradaties in verhouding tot de aard van het belang dat beschermd wordt
o Aanvullend
Vb. art. 624 Ger.W.
o Dwingend recht
Vb. art. 627 Ger.W.
o Openbare orde
Vb. art. 633 Ger.W.
Ethisch en sociaal
o Gelijkheid van proceskansen voor eenieder, zonder onderscheid des persoons
Dynamisch
o Procesrecht voortdurend in evolutie en onder invloed van maatschappelijke
ideeën
Alternatieve geschillenbeslechting
o ADR = alternative dispute resolution
o MARC = modes alternatifs de règlement de conflits
2
,Gerechtelijk recht Sharmeen Van Noten 2024-2025
Conflicten oplossen ≠ geschillen beslechten (verschil van mening vs. gejuridiseerd
verschil van mening)
1. Geschillenbeslechtend of conflictoplossend
o Geschillenbeslechtend: arbitrage, dading
- Arbitrage = vorm van private rechtspraak naast de overheids-
rechtspraak → niet conflictoplossend
Vb. De overname van de aandelen van OmegaFarma, als er een
geschil komt moeten de arbiters uitspraak doen
o Conflictoplossend: bemiddeling (art. 1723/1 Ger.W.) = een proces
waarbij een derde (erkend) bemiddelaar betrokken is die onafhankelijk
en onpartijdig is → partijen op basis van belangen en behoeften
onderling tot een akkoord laten komen
2. Met beroep op derden of niet
o Met beroep op derden: arbitrage (art. 1677, § 2 Ger.W.), bindende
derdenbeslissing, bemiddeling
o Zonder beroep op derden: collaboratieve onderhandelingen2 (art. 1738
Ger.W.), dading, partijbeslissing
3. Met toepassing van het recht of niet
o Met toepassing van het recht: arbitrage (art. 1710, § 1 Ger.W., vgl. echter
art. 1710, § 3 Ger.W.)
o Zonder toepassing van het recht: bemiddeling (art. 1723/1 Ger.W.)
4. Verplicht of niet
o Verplicht: (art. 734 Ger.W., art. 1345 Ger.W.)
o Niet verplicht: (art. 1253ter/1, § 1 Ger.W.)
Arbitrage Bemiddeling
Geschillenbeslechtend Conflictoplossend
Met beroep op een derde Met beroep op een derde
Met toepassing van het recht Niet met toepassing van het recht
ADR is “the talk of the town” (art. 444, tweede lid, art. 519, § 4, art. 730/1 en 731
Ger.W.)
Ja, maar: R.H. de Bock, De toekomst van de civiele rechtspraak. Een pleidooi om de
rechter niet te ontlasten.
2
De partijen komen samen met hun raadslieden tot een akkoord → als je er niet in slaagt om een
collaboratief akkoord te bereiken zal je de zaak moeten laten voor wat ze is en zal een andere advocaat
voor de cliënt in rechte optreden
3
, Gerechtelijk recht Sharmeen Van Noten 2024-2025
Hoofdstuk 2: Bronnen
7 bronnen
o De grondwet
o Het gerechtelijk wetboek (code judiciaire)
o Bijzondere wetten
o Rechtspraak
o Rechtsleer
o Algemene rechtsbeginselen en gebruiken
o Internationale normen
1. De grondwet
Art. 40 GW: “de rechterlijke macht wordt uitgeoefend door de hoven en
rechtbanken”
Art. 144-159 GW
o De rechterlijke macht als derde staatsmacht
o De aan de hoven en rechtbanken toegekende rechtsmacht om kennis te nemen
van geschillen over burgerlijke en politieke rechten
o Gerechtelijke organisatie
o Openbaarheid van terechtzitting & uitspraak
o Motiveringsplicht: rechter moet zijn beslissing motiveren
o Onafhankelijkheid van de rechter in de uitoefening van zijn rechterlijke
bevoegdheden
o Onafhankelijkheid van leden van het OM in individuele opsporing en vervolging
(minister van Justitie kan vervolging bevelen en strafrechtelijk beleid bepalen)
o Hoge Raad voor de Justitie
o Benoeming voor het leven van rechters
o Vaststelling van de wedde van de rechter bij wet
2. Het gerechtelijk wetboek (code judiciaire)
Wet van 10 oktober 1967 met als opzet “minder omslachtige, snellere en minder
kostbare rechtspleging”
Verslag Van Reepinghen (Koninklijke Commissaris voor de gerechtelijke hervorming)
Veelvuldige wijzigingen
1. Op macroniveau
o Gerechtelijke reorganisatie: hertekening gerechtelijk landschap,
mobiliteit, verzelfstandigd beheer
o Digitalisering
2. Op microniveau
o Actieve(re) rechter
o Deformalisering
o Herwaardering eerste aanleg
4
