Waarom psychologie? ........................................................................................... 1
Deel 1: Psychologie als wetenschap .......................................................................... 3
1. Wetenschappelijkheid van de psychologie .......................................................... 3
1.1 Een definitie van psychologie ........................................................................ 4
1.2 Wat maakt psychologie tot een wetenschap? ................................................. 4
1.2.1 Criteria.................................................................................................. 4
1.2.2 Wetenschappelijke methode .................................................................. 4
Leerpad: Experiment van Milgram ................................................................... 5
1.2.3 Doelstellingen van de psychologie .......................................................... 6
1.2.3.1 Theoretische psychologie................................................................. 6
1.2.3.2 Toegepaste psychologie ................................................................... 6
1.3 Een definitie van gedrag ................................................................................ 6
1.3.1 Onderscheid betekenisloze en zinvolle stimulus en reactie ....................... 7
1.3.2 Onderscheid objectief waarneembaar en interpretatie ............................. 7
1.4 Wat zijn interne processen? .......................................................................... 7
1.5 Wanneer nemen we dan iets voor “waar” aan? ............................................... 7
2. Korte geschiedenis van de psychologie ............................................................... 8
2.1 De vroege psychologie .................................................................................. 8
2.1.1 Structuralisme ....................................................................................... 8
2.1.2 Functionalisme ..................................................................................... 8
2.2 Verschillende invalshoeken .......................................................................... 8
2.2.1 De biologische invalshoek ...................................................................... 8
2.2.2 De evolutionaire invalshoek .................................................................... 9
2.2.3 De cognitieve invalshoek ........................................................................ 9
2.2.4 De psychodynamische invalshoek .......................................................... 9
2.2.5 De humanistische invalshoek ................................................................. 9
3. Hedendaagse psychologie ................................................................................. 9
3.1 Eclectisch werken ........................................................................................ 9
3.2 Het belang van de biologie ............................................................................ 9
3.3 De onmisbaarheid van cognitieve processen ............................................... 10
3.4 De relationele mens ................................................................................... 10
, 4. Terreinen in de psychologie .............................................................................. 10
4.1 Theoretische psychologie ........................................................................... 10
4.1.1 Algemene psychologie ......................................................................... 10
4.1.2 Di erentiële, persoonlijkheids- en individuele psychologie ..................... 10
4.1.3 Psychopathologie ................................................................................ 11
4.1.4 Sociale psychologie ............................................................................. 11
4.1.5 Cross-culturele psychologie ................................................................. 11
4.2 Toegepaste psychologie.............................................................................. 11
5. Onderzoeksmethoden in de psychologie ........................................................... 12
5.1 Beschrijvende methodes ............................................................................ 12
5.1.1 De gevalstudie ..................................................................................... 12
5.1.2 Observatie .......................................................................................... 12
5.1.3 Survey (enquête, peiling) ...................................................................... 12
5.1.4 De test ................................................................................................ 12
5.2 Verklarende methodes ............................................................................... 12
5.2.1 Het experiment .................................................................................... 12
5.2.2 Correlatie-onderzoek ........................................................................... 13
5.2.3 Archiefdata ......................................................................................... 13
Deel 2: Leerpsychologie .......................................................................................... 14
Inleiding ............................................................................................................. 14
1. Gewenningsleren: habituatie en sensitisatie ..................................................... 14
1.1 Habituatie ................................................................................................. 14
1.2 Sensitisatie................................................................................................ 15
2. Associatieve leertheorieën ............................................................................... 15
Inleiding .......................................................................................................... 15
2.1 Klassieke conditionering (Pavlov) ................................................................ 16
2.1.1 Omschrijving ....................................................................................... 16
2.1.2 Schematische bespreking van een klassieke conditioneringsproef .......... 16
2.1.2.1 Verloop van het experiment ............................................................ 16
2.1.2.2 Schematische voorstelling van klassieke leer- of conditioneringsproces
............................................................................................................... 17
2.1.2.3 Resultaten .................................................................................... 17
, 2.1.2.4 Toepassingen ................................................................................ 17
2.1.3 Kenmerken van klassieke conditionering of respondent leren.................. 17
2.1.4 Een aantal principes die aansluiten bij de klassieke conditionering ......... 18
2.1.4.1 Uitdoving van de geconditioneerde reactie en spontaan herstel ........ 18
2.1.4.2 Aversieve conditionering ................................................................ 18
2.1.4.3 Conditionering van hogere orde ...................................................... 19
2.1.4.4 Prikkel- of stimulusgeneralisatie ..................................................... 19
2.1.4.5 Prikkel- of stimulusdiscriminatie..................................................... 19
2.1.4.6 Experimentele neurose .................................................................. 19
2.2 Operante conditionering (Thorndike en Skinner) ........................................... 19
2.2.1 Thorndike: leren door gissen en missen en de Wet van het E ect ............. 19
2.2.1.1 Omschrijving ................................................................................. 19
2.2.1.2 Schematische voorstelling ............................................................. 20
2.2.2 Skinner: operante of instrumentele conditionering ................................. 20
2.2.3 Kenmerken van operante of instrumentele conditionering ...................... 20
2.2.4 Overzichtschema................................................................................. 21
2.2.5 Bekrachtigers ...................................................................................... 22
2.2.5.1 Soorten bekrachtigers .................................................................... 22
2.2.5.2 Aandachtspunten bij belonen ......................................................... 22
2.2.5.3 Toepassingen in opvoedingssituaties .............................................. 23
2.2.6 Stra en ............................................................................................... 23
2.2.6.1 Soorten stra en ............................................................................ 23
2.2.6.2 E ecten van stra en ...................................................................... 23
2.2.6.3 Aandachtspunten bij stra en ......................................................... 24
2.2.7 Uitdoving (desensitisatie) ..................................................................... 24
2.2.7.1 Negeren ........................................................................................ 24
2.2.7.2 Time out (TAVA) ............................................................................. 25
2.2.7.3 Confrontatie (Exposure) ................................................................. 25
2.2.8 Aard van de contingenties .................................................................... 25
2.2.8.1 Vaste relatie .................................................................................. 25
2.2.8.2 Partiële bekrachtiging .................................................................... 26
2.2.9 Het e ect van uitstel van versterking ..................................................... 26
, 2.2.10 Een aantal principes die aansluiten bij de operante conditionering ........ 27
3. Latent leren (neo-behaviorisme) ....................................................................... 28
Inleiding .......................................................................................................... 28
3.1 Latent leren (Tolman) .................................................................................. 29
3.1.1 Omschrijving ....................................................................................... 29
3.1.2 Experiment in verband met latent leren ................................................. 29
3.1.2.1 Opzet............................................................................................ 29
3.1.2.2 Resultaten .................................................................................... 29
3.1.2.3 Besluiten ...................................................................................... 29
3.1.3 Principes van latent leren ..................................................................... 29
4. Model-leren (Bandura) ..................................................................................... 30
Inleiding .......................................................................................................... 30
4.1 Het experiment van Bandura ....................................................................... 30
4.1.1 Opzet .................................................................................................. 30
4.1.2 Resultaten........................................................................................... 30
4.2 Verklaring van het experiment ..................................................................... 31
4.3 Kenmerken van modeling............................................................................ 31
4.4 Toepassingen ............................................................................................. 31
5. Leren en cognitie ............................................................................................. 31
Inleiding .......................................................................................................... 32
5.1 Systeem van cognitieve informatieverwerking .............................................. 32
5.1.1 Waarneming ........................................................................................ 32
5.1.2 Geheugenbeelden ............................................................................... 33
5.1.3 Het zintuigelijk geheugen...................................................................... 33
5.1.4 Het korte-termijn-geheugen (KTG) of werkgeheugen ............................... 34
5.1.5 Het permanent of het lange-termijn-geheugen (LTG)............................... 34
5.1.5.1 Het declaratieve geheugen ............................................................. 35
5.1.5.2 Het niet-declaratieve of impliciete geheugen ................................... 35
5.1.6 Hersenletsels en amnesie .................................................................... 36
5.2 Onthouden en herinneren ........................................................................... 36
Inleiding ...................................................................................................... 36
5.2.1 Aandacht en tijd .................................................................................. 37