GEZONDHEIDZORG 2024-2025
Definities en determinanten van gezondheid............................................................................................3
Module 1: Ziekte en gezondheid – Birgitte Schoenmakers.............................................................................3
1. Ziekte en gezondheid: het onderwerp van kwaliteitsvol praktijkvoeren................................................3
2. Dynamische definitie van gezondheid.....................................................................................................3
3. Ecologisch model van gezondheid...........................................................................................................5
4. Determinanten van gezondheid en inequity (onrecht) of health............................................................8
Module 2: Gezondheidszorgmodellen – Geert Goderis..................................................................................9
1. Verloop van ziekte, levensloop en zorgmodellen....................................................................................9
2. Preventie................................................................................................................................................10
3. Care (chronisch) versus cure (acuut).....................................................................................................13
4. Zorg voor kwetsbare mensen................................................................................................................14
Module 3: Methodieken voor signalering – Marc Du Bois...........................................................................17
1. Screening...............................................................................................................................................17
2. Preventie en controle van verspreiding van ziektes..............................................................................20
3. Gezondheidseconomische aspecten.....................................................................................................20
Module 4: Multimorbiditeit – Gijs Van Pottelbergh......................................................................................22
1. Multimorbiditeit....................................................................................................................................23
2. Actoren in de gezondheidzorg...............................................................................................................25
3. Samenwerking, interdisciplinaire zorg...................................................................................................25
4. Accountability........................................................................................................................................26
5. Persoonsgerichte zorg/ geïntegreerde zorg...........................................................................................26
Organisatie van gezondheidszorg............................................................................................................28
Module 5: Principes van de organisatie van gezondheidzorg – Marc Du Bois.............................................29
1. Inleiding.................................................................................................................................................29
2. basisprincipes van een gezondheidsorganisatie....................................................................................32
3. principes van het belgisch gezondheidsysteem.....................................................................................34
Module 6: De Belgische sociale zekerheid – Marc Du Bois...........................................................................38
1. Begrip – Wat is “sociale zekerheid”?.....................................................................................................39
2. Prestaties...............................................................................................................................................39
3. Systeem van sociale bescherming in België...........................................................................................39
4. Financiering van de sociale zekerheid...................................................................................................40
5. Organisatie van de sociale zekerheid.....................................................................................................41
6. Capita selecta: ziekte en invaliditeitsverzekering..................................................................................41
7. Capita selecta: arbeidsongeval/ beroepsziekte.....................................................................................45
Module 7: Financiering van de gezondheidszorg – Gijs Van Pottelbergh.....................................................47
Kwaliteit van zorg....................................................................................................................................49
Module 8: Inleiding tot het begrip: Kwaliteit van zorg – Geert Goderis.......................................................49
1. Donabedian............................................................................................................................................49
2. Van nano tot macro...............................................................................................................................50
3. Enkele andere Pioniers: Hippocrates, Semmelweis, Cochrane.............................................................50
4. Kwaliteit van zorg volgens het “INstitute Of Medicine”........................................................................51
5. Kwaliteitsindicatoren.............................................................................................................................52
6. Triple Aim...............................................................................................................................................54
1
,2
,DEFINITIES EN DETERMINANTEN VAN GEZONDHEID
MODULE 1: ZIEKTE EN GEZONDHEID – BIRGITTE SCHOENMAKERS
1. ZIEKTE EN GEZONDHEID: HET ONDERWERP VAN KWALITEITSVOL PRAKTIJKVOEREN
Definitie gezondheid WHO
De gezondheidsparadox
o Nog gezonder leven? Nergens voor nodig!
o Veel mensen nemen zich aan om gezonder te leven maar heeft weinig nut
o We slagen er beter in ons leven te rekken maar betalen met ouderdomskwaaltjes
Problematische definitie?
o Gezondheid is een status van complete fysiek, mentaal en sociaal welzijn en niet alleen de
afwezigheid van een ziekte of gebrek
o Gezondheid is een fundamenteel mensenrecht
Compleet?
o Dreigende medicalisering van de maatschappij
o Volgens de definitie zijn de meeste mensen altijd ziek
Veranderende demografie en ziektes:
o Langdurig chronisch zieken ipv acute mortaliteit
o Verbeterde overleving: hygiëne, betere voeding (?)
o Chronische ziekten worden de norm, grootste kost voor samenleving
= ziek?
Definitie negeert de menselijke capaciteit om automatisch aan te passen aan de
fysieke, emotionele en sociale uitdagingen vh leven en toch met voldoening te leven
Wat is compleet en hoe meet je dit?
2. DYNAMISCHE DEFINITIE VAN GEZONDHEID
Nieuwe definitie met accent op ‘dynamisch’
o Gezondheid is een status van complete fysiek, mentaal en sociaal welzijn en niet alleen de
afwezigheid van een ziekte of gebrek (statische definitie)
Exhaustief en exclusief
o … met de mogelijkheid om aan te passen en aan zelfmanagement te doen en te
functioneren… in zowel fysiek, mentaal als sociaal domein van gezondheid
Gezondheid als dynamisch concept
2 modellen die dit voorstellen (welke is best?)
o Disease (ziekte): pathologische substraat doctor’s view!
o Illness (ziektegevoel: klacht patient’s view!
o Sickness (ziekterol): community’s view
3
, 2.1 MODELLEN VAN ZIEKTE EN GEZONDHEID
Biomedisch model (16-17e eeuw)
o Ziekte = een probleem in biologische processen = objectieve waarneming
o Basis van volgende modellen
o Implicatie van het model op visie op
Gezondheid: focus op “absence of disease”
Financiering van westerse gezondheidszorg
o Belang van biomedische model voor vooruitgang in geneeskunde, EBM,…
Ontstaansgeschiedenis van de medische wetenschap
Biopsychosociaal model
o George Engel, USA 1977, internist en psychiater
o Biologische aspecten
Genetische bouw
Somatische bouw
o Psychologische factoren
Mentale gezondheid
Persoonlijkheid
o Sociologische factoren omgeving
Bio-psychosociaal-spiritueel model van ziekte
o Sulmasy, 2002, gerontoloog
o Wat is spiritualiteit?
Dynamische dimensie van mens-zijn die verwijst
naar de manier waarop personen zin, levensdoel
en het transcendente ervaren, uiten en/of zoeken
Manier waarop zij verbinding beleven met het nu,
zichzelf, andreen, natuur, het betekenisvolle en/of
religieuze
= Levenshouding, zingeving, verbinding
Omvat verschillende dimensies
Existentiële uitdagingen
o Vragen omtrent identiteit, zin, lijden en dood, schuld en schaamte,
verzoening en vergeving, vrijheid en verantwoordelijkheid, hoop en
wanhoop, liefde en geluk
Waarden en grondhoudingen
o Wat het belangrijkste is voor iemand
Religieuze en levensbeschouwelijke overwegingen en fundamenten
o Geloof, overtuigingen en praktijken, de relatie met God of het
wezenlijke
Model ‘frailty’
o Kwetsbaarheid, begrip uit de geriatrie
o Dynamische staat waarin persoon verkeert die op 1 of
meerdere domeinen functioneel verlies/uitval ervaart
o Veroorzaakt/beïnvloed door uiteenlopende parameters en
leidt tot risico op nog meer uitval
o ‘De ene is den andere niet’
o Balans vinden tussen kwetsbaarheid en weerbaarheid
4
Definities en determinanten van gezondheid............................................................................................3
Module 1: Ziekte en gezondheid – Birgitte Schoenmakers.............................................................................3
1. Ziekte en gezondheid: het onderwerp van kwaliteitsvol praktijkvoeren................................................3
2. Dynamische definitie van gezondheid.....................................................................................................3
3. Ecologisch model van gezondheid...........................................................................................................5
4. Determinanten van gezondheid en inequity (onrecht) of health............................................................8
Module 2: Gezondheidszorgmodellen – Geert Goderis..................................................................................9
1. Verloop van ziekte, levensloop en zorgmodellen....................................................................................9
2. Preventie................................................................................................................................................10
3. Care (chronisch) versus cure (acuut).....................................................................................................13
4. Zorg voor kwetsbare mensen................................................................................................................14
Module 3: Methodieken voor signalering – Marc Du Bois...........................................................................17
1. Screening...............................................................................................................................................17
2. Preventie en controle van verspreiding van ziektes..............................................................................20
3. Gezondheidseconomische aspecten.....................................................................................................20
Module 4: Multimorbiditeit – Gijs Van Pottelbergh......................................................................................22
1. Multimorbiditeit....................................................................................................................................23
2. Actoren in de gezondheidzorg...............................................................................................................25
3. Samenwerking, interdisciplinaire zorg...................................................................................................25
4. Accountability........................................................................................................................................26
5. Persoonsgerichte zorg/ geïntegreerde zorg...........................................................................................26
Organisatie van gezondheidszorg............................................................................................................28
Module 5: Principes van de organisatie van gezondheidzorg – Marc Du Bois.............................................29
1. Inleiding.................................................................................................................................................29
2. basisprincipes van een gezondheidsorganisatie....................................................................................32
3. principes van het belgisch gezondheidsysteem.....................................................................................34
Module 6: De Belgische sociale zekerheid – Marc Du Bois...........................................................................38
1. Begrip – Wat is “sociale zekerheid”?.....................................................................................................39
2. Prestaties...............................................................................................................................................39
3. Systeem van sociale bescherming in België...........................................................................................39
4. Financiering van de sociale zekerheid...................................................................................................40
5. Organisatie van de sociale zekerheid.....................................................................................................41
6. Capita selecta: ziekte en invaliditeitsverzekering..................................................................................41
7. Capita selecta: arbeidsongeval/ beroepsziekte.....................................................................................45
Module 7: Financiering van de gezondheidszorg – Gijs Van Pottelbergh.....................................................47
Kwaliteit van zorg....................................................................................................................................49
Module 8: Inleiding tot het begrip: Kwaliteit van zorg – Geert Goderis.......................................................49
1. Donabedian............................................................................................................................................49
2. Van nano tot macro...............................................................................................................................50
3. Enkele andere Pioniers: Hippocrates, Semmelweis, Cochrane.............................................................50
4. Kwaliteit van zorg volgens het “INstitute Of Medicine”........................................................................51
5. Kwaliteitsindicatoren.............................................................................................................................52
6. Triple Aim...............................................................................................................................................54
1
,2
,DEFINITIES EN DETERMINANTEN VAN GEZONDHEID
MODULE 1: ZIEKTE EN GEZONDHEID – BIRGITTE SCHOENMAKERS
1. ZIEKTE EN GEZONDHEID: HET ONDERWERP VAN KWALITEITSVOL PRAKTIJKVOEREN
Definitie gezondheid WHO
De gezondheidsparadox
o Nog gezonder leven? Nergens voor nodig!
o Veel mensen nemen zich aan om gezonder te leven maar heeft weinig nut
o We slagen er beter in ons leven te rekken maar betalen met ouderdomskwaaltjes
Problematische definitie?
o Gezondheid is een status van complete fysiek, mentaal en sociaal welzijn en niet alleen de
afwezigheid van een ziekte of gebrek
o Gezondheid is een fundamenteel mensenrecht
Compleet?
o Dreigende medicalisering van de maatschappij
o Volgens de definitie zijn de meeste mensen altijd ziek
Veranderende demografie en ziektes:
o Langdurig chronisch zieken ipv acute mortaliteit
o Verbeterde overleving: hygiëne, betere voeding (?)
o Chronische ziekten worden de norm, grootste kost voor samenleving
= ziek?
Definitie negeert de menselijke capaciteit om automatisch aan te passen aan de
fysieke, emotionele en sociale uitdagingen vh leven en toch met voldoening te leven
Wat is compleet en hoe meet je dit?
2. DYNAMISCHE DEFINITIE VAN GEZONDHEID
Nieuwe definitie met accent op ‘dynamisch’
o Gezondheid is een status van complete fysiek, mentaal en sociaal welzijn en niet alleen de
afwezigheid van een ziekte of gebrek (statische definitie)
Exhaustief en exclusief
o … met de mogelijkheid om aan te passen en aan zelfmanagement te doen en te
functioneren… in zowel fysiek, mentaal als sociaal domein van gezondheid
Gezondheid als dynamisch concept
2 modellen die dit voorstellen (welke is best?)
o Disease (ziekte): pathologische substraat doctor’s view!
o Illness (ziektegevoel: klacht patient’s view!
o Sickness (ziekterol): community’s view
3
, 2.1 MODELLEN VAN ZIEKTE EN GEZONDHEID
Biomedisch model (16-17e eeuw)
o Ziekte = een probleem in biologische processen = objectieve waarneming
o Basis van volgende modellen
o Implicatie van het model op visie op
Gezondheid: focus op “absence of disease”
Financiering van westerse gezondheidszorg
o Belang van biomedische model voor vooruitgang in geneeskunde, EBM,…
Ontstaansgeschiedenis van de medische wetenschap
Biopsychosociaal model
o George Engel, USA 1977, internist en psychiater
o Biologische aspecten
Genetische bouw
Somatische bouw
o Psychologische factoren
Mentale gezondheid
Persoonlijkheid
o Sociologische factoren omgeving
Bio-psychosociaal-spiritueel model van ziekte
o Sulmasy, 2002, gerontoloog
o Wat is spiritualiteit?
Dynamische dimensie van mens-zijn die verwijst
naar de manier waarop personen zin, levensdoel
en het transcendente ervaren, uiten en/of zoeken
Manier waarop zij verbinding beleven met het nu,
zichzelf, andreen, natuur, het betekenisvolle en/of
religieuze
= Levenshouding, zingeving, verbinding
Omvat verschillende dimensies
Existentiële uitdagingen
o Vragen omtrent identiteit, zin, lijden en dood, schuld en schaamte,
verzoening en vergeving, vrijheid en verantwoordelijkheid, hoop en
wanhoop, liefde en geluk
Waarden en grondhoudingen
o Wat het belangrijkste is voor iemand
Religieuze en levensbeschouwelijke overwegingen en fundamenten
o Geloof, overtuigingen en praktijken, de relatie met God of het
wezenlijke
Model ‘frailty’
o Kwetsbaarheid, begrip uit de geriatrie
o Dynamische staat waarin persoon verkeert die op 1 of
meerdere domeinen functioneel verlies/uitval ervaart
o Veroorzaakt/beïnvloed door uiteenlopende parameters en
leidt tot risico op nog meer uitval
o ‘De ene is den andere niet’
o Balans vinden tussen kwetsbaarheid en weerbaarheid
4
