Inhoud
Leesbevordering........................................................................................................................................................1
1. Jonge lezers...........................................................................................................................................................1
2. Leesbevordering in het lager onderwijs................................................................................................................2
Aanvankelijk lezen.....................................................................................................................................................7
1. Lezen in de basisschool.........................................................................................................................................7
2. Het leesproces.....................................................................................................................................................10
3. Geletterdheid bij peuters en kleuters.................................................................................................................15
4. Doelstellingen en leerstofordening.....................................................................................................................16
5. Instructie..............................................................................................................................................................17
Voortgezet technisch lezen.....................................................................................................................................18
1.Doelstellingen en leerstofordening......................................................................................................................18
2.Instructie..............................................................................................................................................................18
Werkvormen en hulpmiddelen voor AL en VTL......................................................................................................19
Evaluatie voor AL en VTL.........................................................................................................................................21
Omgaan met verschillen tijdens AL en VTL.............................................................................................................24
Begrijpend lezen......................................................................................................................................................27
1. Het didactisch model van taal.............................................................................................................................28
2. Het proces van begrijpend lezen.........................................................................................................................29
3. Instructie..............................................................................................................................................................31
4. Werkvormen en hulpmiddelen bij begrijpend lezen..........................................................................................32
5. Evalueren.............................................................................................................................................................35
6. Omgaan met verschillen en hulp bieden............................................................................................................36
7. Begrijpend lezen in de basisschool.....................................................................................................................37
,NEDERLANDS LEZEN
LEESBEVORDERING
1. JONGE LEZERS
Jeugdliteratuur maakt kinderen op een leuke manier taalvaardiger, slimmer en brengt hun vaak ongemerkt veel
kennis en sociale en emotionele intelligentie bij. Anderen benadrukken dan weer de esthetische waarde van
het lezen, die kinderen via boeken kunnen ontdekken.
1.1 DE LEESONTWIKKELING VAN LAGERESCHOOLKINDEREN
1. COGINTIEF
Ze leren redeneren en gaan hun verstand gebruiken.
Ze kunnen steeds beter verbanden leggen.
Zich beter inleven in het standpunt van de ander en wisselende posities innemen.
2. SMAAK
Realistische verhalen(avontuur): rond 9 jaar gaan ze iets realistischere verhalen leuker vinden.
De meeste realistische verhalen voor kinderen in de basisschool spelen in de herkenbare omgeving.
3. MOREEL
autoriteit ouders - eigen oordeel
Kinderen ontdekken dat niet elke fout bestraft wordt en gaan de grenzen aftasten.
4. METALINGUÏSTISCH BEWUSTZIJN
ze kunnen nadenken over de taal zelf, wat nodig is om ambiguïteit, woordspelingen en
beeldspraak te snappen.
1.2 LEESVOORKEUREN
VOORKEUR AFHANKELIJK VAN
o Leeftijd
o Interesse
o Intelligentie
o Sociale achtergrond
o Genre,….
THEORIE VAN GARDNER: MEERVOUDIGE INTELLIGENTIE
Iedereen heeft iets van de verschillende interesses en intelligenties:
1. Linguïstische intelligentie
2. Logisch-wiskundige intelligentie
3. Visueel-ruimtelijke intelligentie
4. Muzikale intelligentie
5. Lichamelijke intelligentie
6. Naturalistische intelligentie
7. Interpersoonlijke intelligentie
8. Intrapersoonlijke intelligentie.
1
,VERSCHIL IN SOCIALE ACHTERGROND
1. Thuissituatie
2. Anderstalig: woorden die ze op school leren zijn anders dan die in boeken
3. Andere cultuur: kinderen moeten zich kunnen herkennen in verhalen.
DUS: een variatie aan boeken gebruiken om elk kind aan te spreken!!!
1.3 DE POSITIE VAN JEUGDLITERATUUR T.O.V. DE MEDIA
Er werd gedacht dat door de media de boeken en geletterdheid zouden vervagen.
MAAR: Oudere media worden niet door nieuwere media afgelost, ze vullen elkaar aan.
o Radio – tv
o Tv – bioscoop
o Boek – films
Het is onwaarschijnlijk dat de elektronische of digitale media het (kinder)boek zullen vervagen.
o Een film zal nooit volledig en boek vervangen in een boek is er meer directe toegang tot de
personages, ze kunnen zeggen wat ze leuk vinden en denken, kan niet in een film.
o In een boek zijn er veel meer details.
Ontlezing
Lezen wordt minder belangrijk als vrijetijdsbesteding. Vrijwillig lezen is in de minderheid.
2. LEESBEVORDERING IN HET LAGER ONDERWIJS
Kinderen verschillen en zijn niet allemaal door literatuur geboeid. Hoe krijgen we ze dan toch aan het lezen?
Thuissituatie heeft hierop een grote invloed: als er door de ouders nauwelijks gelezen wordt of er zijn geen
boeken voorhanden, kan dit een negatieve invloed hebben op de leesontwikkeling van kinderen.
2.1 LITERAIRE ANALYSE
De tekstkenmerken van jeugdliteratuur zijn de elementen van de literaire analyse:
1. Het vertelstandpunt
2. De opbouw van het verhaal
3. De ruimte
4. De tijd
5. De personages
6. De stijl
7. De thematiek
2.2 DE COMPLECITEIT VAN BOEKEN
Wanneer kinderen ouder worden merken we dat de boeken en verhalen steeds complexer worden.
Elementen die ervoor zorgen dat een verhaal moeilijker wordt:
1. Leestechnisch niveau – AVI
2. Nieuwe ervaring – afwijkend van wat ze gewend zijn om te lezen, maakt lezen een zware inspanning
3. Gelaagdheid
4. Open plekken
5. Indirect taalgebruik – ironie, metaforen, figuurlijk,…
6. Nood aan voorkennis
2
, DE LEESERVARINGSSCHAAL
Eén manier om de complexiteit van kinderboeken in kaart te brengen.
De schaal bestaat uit negen dimensies, elke dimensie heeft betrekking op een begrip uit
de literaire analyse. In de lagere school lezen ze vooral boeken die zich in het midden of
links van de schaal bevinden, anders zijn ze te complex.
DE LEESLAT
De leesLAT drukt de complexiteit van boeken op een andere manier uit. LAT staat voor de
combinatie van Leeservaringsschaal, AVI-niveau en Thema.
2.3 HET BEOORDELEN VAN LITERAIRE KWALITEIT
Voor het beoordelen van de literaire kwaliteit kan je volgende argumenten aanhalen.
1. Realistische argumenten
Boeken moeten overeen komen met de werkelijkheid en geen vertekend beeld geven.
2. Emotivistische argumenten
In dit geval gaat de lezer voornamelijk af op het gevoelsmatige effect dat het boek op hem heeft: het boek
raakt hem of haar. Hierbij is inlevingsvermogen belangrijk.
3. Morele argumenten
Het goed en kwaad moeten gerelativeerd worden. Lezer moet kunnen nadenken over het onderscheid.
4. Structurele argumenten
Dit gaat over de opbouw van het verhaal: hoe het wordt verteld, welke tijdsstructuur, … Toch is het niet zo dat
een complex boek van een hoger niveau is dan een boek met eeneenvoudige opgebouwd.
5. Vernieuwingsargumenten
Een boek kan goed zijn om zijn originaliteit of afgewezen worden omdat het niet verrassend is of niets nieuws
brengt. De vernieuwing kan slaan op de structuur of de thematiek.
Alle bovenstaande argumenten kunnen gebruikt worden om boeken op hun literaire waarde te beoordelen.
Ook de functies van jeugdliteratuur echter kunnen hierbij helpen.
2.4 PRIJZEN EN JURY’S
Er bestaan literaire prijzen voor kinder- en jeugdliteratuur:
o De Boekenleeuw – beste geschreven
o Boekenpauw – best geïllustreerd
o De Gouden Griffel – het mooiste oorspronkelijk Nederlandstalig jeugdboek
MAAR:Al deze prijzen worden gekozen door volwassenen, dus niet het doelpubliek waarvoor ze bedoeld zijn.
3
Leesbevordering........................................................................................................................................................1
1. Jonge lezers...........................................................................................................................................................1
2. Leesbevordering in het lager onderwijs................................................................................................................2
Aanvankelijk lezen.....................................................................................................................................................7
1. Lezen in de basisschool.........................................................................................................................................7
2. Het leesproces.....................................................................................................................................................10
3. Geletterdheid bij peuters en kleuters.................................................................................................................15
4. Doelstellingen en leerstofordening.....................................................................................................................16
5. Instructie..............................................................................................................................................................17
Voortgezet technisch lezen.....................................................................................................................................18
1.Doelstellingen en leerstofordening......................................................................................................................18
2.Instructie..............................................................................................................................................................18
Werkvormen en hulpmiddelen voor AL en VTL......................................................................................................19
Evaluatie voor AL en VTL.........................................................................................................................................21
Omgaan met verschillen tijdens AL en VTL.............................................................................................................24
Begrijpend lezen......................................................................................................................................................27
1. Het didactisch model van taal.............................................................................................................................28
2. Het proces van begrijpend lezen.........................................................................................................................29
3. Instructie..............................................................................................................................................................31
4. Werkvormen en hulpmiddelen bij begrijpend lezen..........................................................................................32
5. Evalueren.............................................................................................................................................................35
6. Omgaan met verschillen en hulp bieden............................................................................................................36
7. Begrijpend lezen in de basisschool.....................................................................................................................37
,NEDERLANDS LEZEN
LEESBEVORDERING
1. JONGE LEZERS
Jeugdliteratuur maakt kinderen op een leuke manier taalvaardiger, slimmer en brengt hun vaak ongemerkt veel
kennis en sociale en emotionele intelligentie bij. Anderen benadrukken dan weer de esthetische waarde van
het lezen, die kinderen via boeken kunnen ontdekken.
1.1 DE LEESONTWIKKELING VAN LAGERESCHOOLKINDEREN
1. COGINTIEF
Ze leren redeneren en gaan hun verstand gebruiken.
Ze kunnen steeds beter verbanden leggen.
Zich beter inleven in het standpunt van de ander en wisselende posities innemen.
2. SMAAK
Realistische verhalen(avontuur): rond 9 jaar gaan ze iets realistischere verhalen leuker vinden.
De meeste realistische verhalen voor kinderen in de basisschool spelen in de herkenbare omgeving.
3. MOREEL
autoriteit ouders - eigen oordeel
Kinderen ontdekken dat niet elke fout bestraft wordt en gaan de grenzen aftasten.
4. METALINGUÏSTISCH BEWUSTZIJN
ze kunnen nadenken over de taal zelf, wat nodig is om ambiguïteit, woordspelingen en
beeldspraak te snappen.
1.2 LEESVOORKEUREN
VOORKEUR AFHANKELIJK VAN
o Leeftijd
o Interesse
o Intelligentie
o Sociale achtergrond
o Genre,….
THEORIE VAN GARDNER: MEERVOUDIGE INTELLIGENTIE
Iedereen heeft iets van de verschillende interesses en intelligenties:
1. Linguïstische intelligentie
2. Logisch-wiskundige intelligentie
3. Visueel-ruimtelijke intelligentie
4. Muzikale intelligentie
5. Lichamelijke intelligentie
6. Naturalistische intelligentie
7. Interpersoonlijke intelligentie
8. Intrapersoonlijke intelligentie.
1
,VERSCHIL IN SOCIALE ACHTERGROND
1. Thuissituatie
2. Anderstalig: woorden die ze op school leren zijn anders dan die in boeken
3. Andere cultuur: kinderen moeten zich kunnen herkennen in verhalen.
DUS: een variatie aan boeken gebruiken om elk kind aan te spreken!!!
1.3 DE POSITIE VAN JEUGDLITERATUUR T.O.V. DE MEDIA
Er werd gedacht dat door de media de boeken en geletterdheid zouden vervagen.
MAAR: Oudere media worden niet door nieuwere media afgelost, ze vullen elkaar aan.
o Radio – tv
o Tv – bioscoop
o Boek – films
Het is onwaarschijnlijk dat de elektronische of digitale media het (kinder)boek zullen vervagen.
o Een film zal nooit volledig en boek vervangen in een boek is er meer directe toegang tot de
personages, ze kunnen zeggen wat ze leuk vinden en denken, kan niet in een film.
o In een boek zijn er veel meer details.
Ontlezing
Lezen wordt minder belangrijk als vrijetijdsbesteding. Vrijwillig lezen is in de minderheid.
2. LEESBEVORDERING IN HET LAGER ONDERWIJS
Kinderen verschillen en zijn niet allemaal door literatuur geboeid. Hoe krijgen we ze dan toch aan het lezen?
Thuissituatie heeft hierop een grote invloed: als er door de ouders nauwelijks gelezen wordt of er zijn geen
boeken voorhanden, kan dit een negatieve invloed hebben op de leesontwikkeling van kinderen.
2.1 LITERAIRE ANALYSE
De tekstkenmerken van jeugdliteratuur zijn de elementen van de literaire analyse:
1. Het vertelstandpunt
2. De opbouw van het verhaal
3. De ruimte
4. De tijd
5. De personages
6. De stijl
7. De thematiek
2.2 DE COMPLECITEIT VAN BOEKEN
Wanneer kinderen ouder worden merken we dat de boeken en verhalen steeds complexer worden.
Elementen die ervoor zorgen dat een verhaal moeilijker wordt:
1. Leestechnisch niveau – AVI
2. Nieuwe ervaring – afwijkend van wat ze gewend zijn om te lezen, maakt lezen een zware inspanning
3. Gelaagdheid
4. Open plekken
5. Indirect taalgebruik – ironie, metaforen, figuurlijk,…
6. Nood aan voorkennis
2
, DE LEESERVARINGSSCHAAL
Eén manier om de complexiteit van kinderboeken in kaart te brengen.
De schaal bestaat uit negen dimensies, elke dimensie heeft betrekking op een begrip uit
de literaire analyse. In de lagere school lezen ze vooral boeken die zich in het midden of
links van de schaal bevinden, anders zijn ze te complex.
DE LEESLAT
De leesLAT drukt de complexiteit van boeken op een andere manier uit. LAT staat voor de
combinatie van Leeservaringsschaal, AVI-niveau en Thema.
2.3 HET BEOORDELEN VAN LITERAIRE KWALITEIT
Voor het beoordelen van de literaire kwaliteit kan je volgende argumenten aanhalen.
1. Realistische argumenten
Boeken moeten overeen komen met de werkelijkheid en geen vertekend beeld geven.
2. Emotivistische argumenten
In dit geval gaat de lezer voornamelijk af op het gevoelsmatige effect dat het boek op hem heeft: het boek
raakt hem of haar. Hierbij is inlevingsvermogen belangrijk.
3. Morele argumenten
Het goed en kwaad moeten gerelativeerd worden. Lezer moet kunnen nadenken over het onderscheid.
4. Structurele argumenten
Dit gaat over de opbouw van het verhaal: hoe het wordt verteld, welke tijdsstructuur, … Toch is het niet zo dat
een complex boek van een hoger niveau is dan een boek met eeneenvoudige opgebouwd.
5. Vernieuwingsargumenten
Een boek kan goed zijn om zijn originaliteit of afgewezen worden omdat het niet verrassend is of niets nieuws
brengt. De vernieuwing kan slaan op de structuur of de thematiek.
Alle bovenstaande argumenten kunnen gebruikt worden om boeken op hun literaire waarde te beoordelen.
Ook de functies van jeugdliteratuur echter kunnen hierbij helpen.
2.4 PRIJZEN EN JURY’S
Er bestaan literaire prijzen voor kinder- en jeugdliteratuur:
o De Boekenleeuw – beste geschreven
o Boekenpauw – best geïllustreerd
o De Gouden Griffel – het mooiste oorspronkelijk Nederlandstalig jeugdboek
MAAR:Al deze prijzen worden gekozen door volwassenen, dus niet het doelpubliek waarvoor ze bedoeld zijn.
3
