Samenvatting bestuurskunde

Bestuurskunde – A. Hondeghem & F. Schram 2024-2025



Bestuurskunde
DEEL 1: SITUERING VAN DE BESTUURSKUNDE
- H1: Introductie tot de bestuurskunde: sferen in de
samenleving……………..p.2
- H2: De bestuurskunde als
discipline…………………………………………………...p.4
- H3: Publieke en private
organisaties……………………………………………………p.9
- H4: Maatschappij, bestuur en bestuurskunde: een
historische schets…..p.15
- H5: Van bureaucratie over NPM naar
NPG…………………………………..………p.20


DEEL 2: CARTOGRAFIE EN ONTWIKKELINGEN IN HET
OPENBAAR BESTUUR
- H6: De federale
overhei……………………………………………………………………p.29
- H7: De regionale overheid: de Vlaamse overheid………………….
……………..p.41
- H8: De regionale overheid: Waalse + BH Gewest en Franse +
Duitstalige
gemeenschap…………………………………………………………………..
…………….p.47
- H9: De lokale besturen……………………………………………………..
……………..p.52


DEEL 3: ORGANISATIE, PROCESSEN EN ACTOREN IN HET
OPENBAAR BESTUUR
- H10: Overheidssturing en
regulering……………………………………………….…p.64
- H11: Politiek-ambtelijke
verhoudingen……………………………………………...p.73
- H12: Bestuur en
burger………………………………………………………………..…..p.82
- H13: Bestuur en maatschappelijk middenveld……………………..
……………..p.88


1

,Bestuurskunde – A. Hondeghem & F. Schram 2024-2025


DEEL 4: KWALITEITSMAATSTAVEN IN HET OPENBAAR
BESTUUR
- H14: Goed bestuur…………………………………………………………….
…………….p.97
- H15:
Integriteit……………………………………………………………………………
…p.101


DEEL 5: GASTLEZINGEN
- MOHAMED RIDOUANI………………………………….
…………………………………p.106
- PEDRO FACON………….
…………………………………………………………………..p.108




DEEL 1: Situering van de
bestuurskunde
H1: Introductie: sferen in de
samenleving
Bestuurskunde = de studie van de inrichting en werking van het openbaar
bestuur

Openbaar besturen:

- Lokale instellingen
- Federale instellingen
- Vlaamse (Waalse,…) instellingen

DE SFEREN IN DE SAMENLEVING




2

,Bestuurskunde – A. Hondeghem & F. Schram 2024-2025




De staat Gemeenschappen De markt Civil society
- Publiek - Privaat - Privaat - Privaat
- Non- - Non-profit - Profit - Non-profit
profit - Informeel - Formeel - Formeel
- Formeel Horizontale relaties, Ruil – exit Zorg –
Dwang – voice loyaliteit, liefde vertrouwen




De staat

= abstract begrip dat betrekking heeft op het geheel van overheden en
publieke instellingen die optreden voor het algemeen belang en die ons
kunnen verplichten, stimuleren, ondersteunen of hinderen in wat we willen
doen maar die we als burgers en als samenleving ook mee vormgeven

- Aanwezig op elk moment
- België: Multi statensysteem  federatie met gemeenschappen en
gewesten + lid van EU en VN
 Allemaal vormen van overheden
- Kenmerken:
 Dwang: rechtsregels, normen, monopolie op wapens
 Voice: burgers hebben een ‘stem’, op welke manier dan ook
- Staat heeft legitimiteit nodig om te kunnen werken  recht,
vertrouwen van burgers, democratie, scheiding der machten,…
- Publiek
- Non-profit: overheid moet geen winst (willen) halen ( VS)
- Formeel: rechtsregels, wetgeving,…

Gemeenschappen

- Buren, vrienden, gezien, families,…
- Horizontale relaties (dus in principe geen machtsverhoudingen)
- Privaat, non-profit en informeel
- Afwezigheid van dwang

De markt

- Competitie, vrijhandel
- Vraag – aanbod
 Belang van ruilverhoudingen
- Exit mogelijk door geen producten meer te kopen
- Formeel: juridische vorm
- Profit: nodig om te overleven
3

, Bestuurskunde – A. Hondeghem & F. Schram 2024-2025

Civil society

= Maatschappelijk middenveld

- Non-profit
 Heden steeds meer mengeling met markt, en dus profit
- Privaat en formeel
- Doet aan beleidsbeïnvloeding en belangenbehartiging
- Organisaties opgericht door burgers waarin zij zich verenigen
- Meervoudig belang
1. Mensen individueel sterker maken door samenwerking met
anderen
2. Druk uitoefenen op de markt
3. Eisen en verlangen van mensen bundelen

Principe van ‘governance’ = bestuur is combinatie van
verantwoordelijkheden bij overheid, markt en maatschappelijk middenveld
= combinaties van de sferen

  government (staat alleen)  toch nog belangrijke rol van
overheid

Invloed van de staat op andere sferen

- Op gemeenschappen: vb. regels over huwelijk, wetgeving over
racisme, discriminatie,…  grote rol
- Op markt: vb. milieuwetgeving, liberalisering van energiesector,… 
grote rol
- Op civil society: vb. subsidies voor verenigingen, erkennen van
uitkomst van sociaal overleg,…
 sterke verwevenheid:
o Overheid: financiering
o Middenveld voert publieke taken uit

Formele organisaties = organisaties die een juridisch statuut hebben
waardoor ze rechten en plichten hebben (bv. Een bedrijf heeft het statuut
NV)  alle organisaties in de publieke sfeer zijn formele organisaties

Informele organisaties = natuurlijke personen die wel een bepaald
juridisch statuut hebben, maar ze vormen geen formeel erkend juridisch
organisatieverband


H2: De bestuurskunde als
discipline
Uitgebreide definitie bestuurskunde:
Bestuurskunde bestudeert
4
(1) binnen de maatschappelijke, politieke en juridische omgeving die
bepalend voor het overheidsbeleid, (2) de inrichting en werking van het
openbaar bestuur. (3) Naast een empirische wetenschap is de