Milieuaspecten
TEC 4 Samenvatting
Kennisclips
Een proces is een ordening van activiteiten, uitgevoerd binnen een bedrijf om producten of diensten
te leveren die toegevoegde waarde bieden aan de klant.
Een activiteit is een onderdeel van een proces, waarbij één specifieke handeling of complex van
samenhangende handelingen plaatsvindt.
Een processchema/ -boom is een weergave van relevante activiteiten uit een proces in een
overzichtelijk schema.
Binnen een processchema/ -boom wordt er regelmatig onderscheid gemaakt tussen de hoofdstroom
(grondstof naar product) en nevenstromen (hulpstoffen, afvalstoffen, emissies).
Een milieuaspect is een onderdeel van de activiteiten,
producten of diensten van een organisatie dat in
wisselwerking kan staan met het milieu.
Een milieueffect is elke gunstige dan wel ongunstige
verandering in het milieu, die geheel of gedeeltelijk een
gevolg is van de milieuaspecten van een organisatie.
Milieueffecten staan “buiten” het systeem, omdat de effecten buiten de eigen invloedsfeer van de
organisatie staan. De organisatie kan er we voor zorgen dat de milieuaspecten niet of minder
optreden, maar eenmaal ontstaan is er geen controle meer over het effect wat de aspecten hebben
veroorzaakt.
Een product gaat een bepaalde levenscyclus door. Voor het product bestaat moeten er grondstoffen
worden gewonnen (extraction). De grondstoffen moeten worden bewerkt en omgezet worden in het
product (processing). Daarna wordt het product gebruikt (use/ maintenance). Wanneer het product
niet meer wordt gebruikt of kapot gaat, wordt het gedumpt (disposal).
LCA is een methode voor de berekening van de milieueffecten die een product (of service)
veroorzaakt tijdens alle fasen van zijn levenscyclus.
Voorbeelden van doeleinden van LCA:
1. Onderling vergelijken van verschillende producten met dezelfde functie.
2. Vergelijken van ontwerpvarianten.
3. Vergelijken van een product met een referentie of norm.
4. Bepalen van de meest milieubelastende fase is de levenscyclus.
5. Opstellen van beleidsstrategieën.
6. Vinden van een alternatief voor het product in kwestie.
Centrale gedachte van de levenscyclusanalyse: als je de milieuaspecten van een product wilt
beoordelen, dan moet je kijken naar alle fasen uit zijn levenscyclus.
Stramien van de LCA:
1. Vaststellen doel en reikwijdte
2. Bepalen functionele eenheid en systeemgrenzen
, 3. Inventarisatie
4. Effectbeoordeling
5. Interpretatie
1.Vaststellen doel en reikwijdte
1. Inter of extern LCA en de resultaten?
• Intern: keuze voor materialen bij producten door bedrijf zelf (bijv. om de
milieubelasting te verminderen en één of meer fases in de levenscyclus)
• Extern: vergelijking van de producten in de markt.
2. Welke alternatieven worden meegenomen in de analyse?
Hoe moet je het eindresultaat van de LCA (de milieubelasting van het bestudeerde product)
uitdrukken?
1. Prevention-based (bijv. eco-costs) -> uitdrukking in het totaal, dat laat zien wat je moet doen
om bepaalde milieuaspecten te voorkomen.
2. Damage-based (bijv. ReCiPe points) -> uitdrukking in het totaal, dat laat zien wat de schade
het product veroorzaakt.
3. “Single issue” (bijv. Kg CO2 equivalent) -> alle milieuaspecten omreken naar een bepaalde
categorie en daar het resultaat in uitdrukken.
Het boek gebruikt voornamelijk eco-costs: de kosten die gemaakt zouden moeten worden om een
bepaald milieueffect te reduceren tot het “draagkrachtniveau” van de aarde.
2.Bepalen functionele eenheid en systeemgrenzen
De functionele eenheid (Functional Unit: FU) is de combinatie van de functionaliteit van het product
en de eenheid waarin deze functionaliteit wordt uitgedrukt.
FU = de vergelijkingsbasis van je LCA-studie.
- Bijvoorbeeld: Een LCA-studie naar de milieueffecten van moderne koffiemachines:
o FU = 10 kopjes koffie / dag gedurende 3 jaar
Productsysteemgrens is hoe je het onderzoek afbakent. Het gedeelte van de maatschappij dat zich
bezighoudt met de grondstofwinning, productie, consumptie en afvalverwerking van het product
waarvoor de LCA wordt uitgevoerd (“van wieg tot graf”) Grenzen van het systeem moeten goed
worden bepaald.
3.Inventarisatie
Bepaal voor de vier fasen van de LCA wat de milieuaspecten zijn die een rol spelen. Welke aspecten
spelen een rol en kwantificeer deze.
Het resultaat is een life cycle inventory (ingreeptabel). Een overzicht van alle milieuaspecten, hun
grootte en eenheid (zowel input als output).
- Input: materialen, grondstoffen, energie, transport, arbeid
, - Output: emissies naar water, lucht, bodem, straling, geluid, afval, etc.
Voorbeelden van
ingreeptabellen:
Hoe milieuaspecten verdelen
wanneer een proces meerdere producten voortbrengt?
- In het productieproces van product A wordt ook z kg zijproduct B geproduceerd
- Van materiaal B is x kg nodig op de markt
- Er hoeft dus nog slechts y kg B geproduceerd te worden: y = x – z
- De milieubelasting van A mag verminderd worden met de voorkomen milieubelasting van z
kg B
4.Effectbeoordeling
De aspecten worden vertaald naar welke effecten die met zich mee brengen (ISO14044). De
effectbeoordeling bestaat uit 5 stappen:
1. Selectie: effect categorieën, indicatoren, modellen
• Welke milieueffecten zijn m.b.t. het bestudeerde product het belangrijkst en nemen
we mee in de LCA?
2. Classificatie: toewijzing effect categorieën
• Welke in- of output levert een bijdrage aan welke impactcategorie?
3. Karakterisering: modellering van ingrepen
• Karakterisatiefactor: zo kunnen de gegevens bij elkaar worden opgeteld per
categorie.
4. Normalisatie: vergelijken met een referentie
• Elke impactcategorie heeft een eigen indicator. Hoe kunnen ze vergelijkbaar worden
gemaakt? Door te normaliseren.
5. Weging: rangorde op basis van relatief gewicht
• Wellicht is de ene categorie belangrijker dan de andere. Dan kan men ervoor kiezen
om een weging toe te passen.
5.Interpretatie en conclusies
1. Analyse van de verkregen resultaten
• Indien er essentiële elementen onvoldoende nauwkeurig zijn of ontbreken, dan kan
het nodig zijn om de LCI en/of LCIA (deels) opnieuw te doen.
2. Formulering van conclusies en aanbevelingen in de rapportage van de LCA
3. Evaluatie van de conclusies in het licht van oorspronkelijke doel en scope
• Critical review door een onafhankelijke expert of review panel is vaak een onderdeel
hiervan.
, Met het LiDS-wiel kan bekeken worden aan de hand van de LCA hoe het doel behaald kan worden.
Voetafdrukken zijn indicatoren van hoeveel druk de mens uitoefent op de omgeving. Een belangrijke
basis om te begrijpen welke milieuveranderingen hierdoor optreden. Elke voetafdruk focust zich op
één bepaald zorgpunt op milieugebied.
Ecologische voetafdruk geeft aan hoeveel biologisch productieve grond- en wateroppervlakte een
bepaalde bevolkingsgroep in een jaar gebruikt om zijn consumptieniveau te kunnen handhaven en
zijn afvalproductie te kunnen verwerken.
CO2 voetafdruk geeft de totale emissie van broeikasgassen in de atmosfeer door consumenten,
landen en/of bedrijven aan.
TEC 4 Samenvatting
Kennisclips
Een proces is een ordening van activiteiten, uitgevoerd binnen een bedrijf om producten of diensten
te leveren die toegevoegde waarde bieden aan de klant.
Een activiteit is een onderdeel van een proces, waarbij één specifieke handeling of complex van
samenhangende handelingen plaatsvindt.
Een processchema/ -boom is een weergave van relevante activiteiten uit een proces in een
overzichtelijk schema.
Binnen een processchema/ -boom wordt er regelmatig onderscheid gemaakt tussen de hoofdstroom
(grondstof naar product) en nevenstromen (hulpstoffen, afvalstoffen, emissies).
Een milieuaspect is een onderdeel van de activiteiten,
producten of diensten van een organisatie dat in
wisselwerking kan staan met het milieu.
Een milieueffect is elke gunstige dan wel ongunstige
verandering in het milieu, die geheel of gedeeltelijk een
gevolg is van de milieuaspecten van een organisatie.
Milieueffecten staan “buiten” het systeem, omdat de effecten buiten de eigen invloedsfeer van de
organisatie staan. De organisatie kan er we voor zorgen dat de milieuaspecten niet of minder
optreden, maar eenmaal ontstaan is er geen controle meer over het effect wat de aspecten hebben
veroorzaakt.
Een product gaat een bepaalde levenscyclus door. Voor het product bestaat moeten er grondstoffen
worden gewonnen (extraction). De grondstoffen moeten worden bewerkt en omgezet worden in het
product (processing). Daarna wordt het product gebruikt (use/ maintenance). Wanneer het product
niet meer wordt gebruikt of kapot gaat, wordt het gedumpt (disposal).
LCA is een methode voor de berekening van de milieueffecten die een product (of service)
veroorzaakt tijdens alle fasen van zijn levenscyclus.
Voorbeelden van doeleinden van LCA:
1. Onderling vergelijken van verschillende producten met dezelfde functie.
2. Vergelijken van ontwerpvarianten.
3. Vergelijken van een product met een referentie of norm.
4. Bepalen van de meest milieubelastende fase is de levenscyclus.
5. Opstellen van beleidsstrategieën.
6. Vinden van een alternatief voor het product in kwestie.
Centrale gedachte van de levenscyclusanalyse: als je de milieuaspecten van een product wilt
beoordelen, dan moet je kijken naar alle fasen uit zijn levenscyclus.
Stramien van de LCA:
1. Vaststellen doel en reikwijdte
2. Bepalen functionele eenheid en systeemgrenzen
, 3. Inventarisatie
4. Effectbeoordeling
5. Interpretatie
1.Vaststellen doel en reikwijdte
1. Inter of extern LCA en de resultaten?
• Intern: keuze voor materialen bij producten door bedrijf zelf (bijv. om de
milieubelasting te verminderen en één of meer fases in de levenscyclus)
• Extern: vergelijking van de producten in de markt.
2. Welke alternatieven worden meegenomen in de analyse?
Hoe moet je het eindresultaat van de LCA (de milieubelasting van het bestudeerde product)
uitdrukken?
1. Prevention-based (bijv. eco-costs) -> uitdrukking in het totaal, dat laat zien wat je moet doen
om bepaalde milieuaspecten te voorkomen.
2. Damage-based (bijv. ReCiPe points) -> uitdrukking in het totaal, dat laat zien wat de schade
het product veroorzaakt.
3. “Single issue” (bijv. Kg CO2 equivalent) -> alle milieuaspecten omreken naar een bepaalde
categorie en daar het resultaat in uitdrukken.
Het boek gebruikt voornamelijk eco-costs: de kosten die gemaakt zouden moeten worden om een
bepaald milieueffect te reduceren tot het “draagkrachtniveau” van de aarde.
2.Bepalen functionele eenheid en systeemgrenzen
De functionele eenheid (Functional Unit: FU) is de combinatie van de functionaliteit van het product
en de eenheid waarin deze functionaliteit wordt uitgedrukt.
FU = de vergelijkingsbasis van je LCA-studie.
- Bijvoorbeeld: Een LCA-studie naar de milieueffecten van moderne koffiemachines:
o FU = 10 kopjes koffie / dag gedurende 3 jaar
Productsysteemgrens is hoe je het onderzoek afbakent. Het gedeelte van de maatschappij dat zich
bezighoudt met de grondstofwinning, productie, consumptie en afvalverwerking van het product
waarvoor de LCA wordt uitgevoerd (“van wieg tot graf”) Grenzen van het systeem moeten goed
worden bepaald.
3.Inventarisatie
Bepaal voor de vier fasen van de LCA wat de milieuaspecten zijn die een rol spelen. Welke aspecten
spelen een rol en kwantificeer deze.
Het resultaat is een life cycle inventory (ingreeptabel). Een overzicht van alle milieuaspecten, hun
grootte en eenheid (zowel input als output).
- Input: materialen, grondstoffen, energie, transport, arbeid
, - Output: emissies naar water, lucht, bodem, straling, geluid, afval, etc.
Voorbeelden van
ingreeptabellen:
Hoe milieuaspecten verdelen
wanneer een proces meerdere producten voortbrengt?
- In het productieproces van product A wordt ook z kg zijproduct B geproduceerd
- Van materiaal B is x kg nodig op de markt
- Er hoeft dus nog slechts y kg B geproduceerd te worden: y = x – z
- De milieubelasting van A mag verminderd worden met de voorkomen milieubelasting van z
kg B
4.Effectbeoordeling
De aspecten worden vertaald naar welke effecten die met zich mee brengen (ISO14044). De
effectbeoordeling bestaat uit 5 stappen:
1. Selectie: effect categorieën, indicatoren, modellen
• Welke milieueffecten zijn m.b.t. het bestudeerde product het belangrijkst en nemen
we mee in de LCA?
2. Classificatie: toewijzing effect categorieën
• Welke in- of output levert een bijdrage aan welke impactcategorie?
3. Karakterisering: modellering van ingrepen
• Karakterisatiefactor: zo kunnen de gegevens bij elkaar worden opgeteld per
categorie.
4. Normalisatie: vergelijken met een referentie
• Elke impactcategorie heeft een eigen indicator. Hoe kunnen ze vergelijkbaar worden
gemaakt? Door te normaliseren.
5. Weging: rangorde op basis van relatief gewicht
• Wellicht is de ene categorie belangrijker dan de andere. Dan kan men ervoor kiezen
om een weging toe te passen.
5.Interpretatie en conclusies
1. Analyse van de verkregen resultaten
• Indien er essentiële elementen onvoldoende nauwkeurig zijn of ontbreken, dan kan
het nodig zijn om de LCI en/of LCIA (deels) opnieuw te doen.
2. Formulering van conclusies en aanbevelingen in de rapportage van de LCA
3. Evaluatie van de conclusies in het licht van oorspronkelijke doel en scope
• Critical review door een onafhankelijke expert of review panel is vaak een onderdeel
hiervan.
, Met het LiDS-wiel kan bekeken worden aan de hand van de LCA hoe het doel behaald kan worden.
Voetafdrukken zijn indicatoren van hoeveel druk de mens uitoefent op de omgeving. Een belangrijke
basis om te begrijpen welke milieuveranderingen hierdoor optreden. Elke voetafdruk focust zich op
één bepaald zorgpunt op milieugebied.
Ecologische voetafdruk geeft aan hoeveel biologisch productieve grond- en wateroppervlakte een
bepaalde bevolkingsgroep in een jaar gebruikt om zijn consumptieniveau te kunnen handhaven en
zijn afvalproductie te kunnen verwerken.
CO2 voetafdruk geeft de totale emissie van broeikasgassen in de atmosfeer door consumenten,
landen en/of bedrijven aan.
