samenvatting - recht - 16/20

RECHT
DEEL 1: BASISBEGINSELEN VAN HET
RECHT
1.1 Zijn regels noodzakelijk?
 Samenleven  onderling regels afspreken
 Gesproken, geschreven, niet-geschreven, onuitgesproken regels
 Bv. regels in gezin over taakjes, bedtijd, schermtijd
 Binnen elke vorm van samenleving/maatschappij/wereld maken mensen
afspraken


 Regels zijn dynamisch
 Regels zijn niet eeuwigdurend
 Regels worden opgesteld en bijgeschaafd
 Samenleving evolueert, nieuwe omgangsvormen, problemen, discussies
 Ideale situatie = iedereen vind de regels eerlijk en rechtvaardig
 maar dat is in de realiteit niet zo


Consensus over mensenrechten in de 20e eeuw:
 In de loop van de 20ste eeuw wereldwijd een consensus over aantal
fundamentele mensenrechten
 Er geld een universeel internationaal verbod op slavernij, genocide, en
foltering.
 ALLE landen hebben de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens
ondertekend.
- MAAR: betekent niet dat ze deze rechten op dezelfde manier
interpreteren of toepassen
- Voortdurend meningsverschillen en conflicten over interpretatie van
de regels


Belang voor praktijkgerichte orthopedagoog:
 Regels op micro-, meso- en macroniveau beïnvloeden het handelen naar
cliënten.
 Belangrijk om te begrijpen waar regels vandaan komen, wat hun doel is, en
hoe om te gaan met situaties waarin regels niet worden nageleefd.




1

,1.2 Het ontstaan en de ontwikkeling van het recht
Omstreeks 3500 V.C
 Nabije Oosten
 Uitvinding schrift
 Heersers over staten legden regels schriftelijk vast
 Zo werden regels vlugger en over grote afstand bekend gemaakt
 Bv. Mesopotamië kleitabletten waarop regels staan gegraveerd (2100 –
1700 v.C.)
 Bv. het wetboek van koning Hammoerabi (1780 v.C.) = regelde thema’s
zoals slavernij, misdaad, huwelijk
 Oog om oog, tand om tand principe = Straf voor een ander mag niet erger
zijn dan je eigen schade bv. als iemand jou een blauw oog slaagt mag jij
die geen been breken


Goddelijke oorsprong
 Recht was van goddelijke oorsprong
 Gods wil was wet
 Farao’s, koningen, keizers, tsaren hielden hun onderdanen voor dat ze hun
macht rechtsreeks van de goden kregen
 Hierdoor bepaalden zij hoe de mensen met elkaar moesten omgaan


Gewoonterecht
 Meeste regels zijn ontstaan door traditie
 Gewoonterecht was belangrijkste bron van recht
 Bestond uit ongeschreven regels
 Werden van generatie op generatie overgedragen


Wereldoorlog II (1939 – 1945)
 Na oorlog  groot mogendheden begrepen dat oorlogen tot een catastrofe
kunnen leiden op humanitair, economisch en politiek vlak
 Dit vermijden in toekomst  er werd op internationaal niveau
samengekomen en ontstonden er o.a. mensenrechten die vandaag de dag
aan meer en meer belang winnen.


Heden
 Ondertussen is de hoeveelheid rechtsregels niet meer bij te houden
 Recht is dynamisch en complex
 Weerspiegeling van wat leeft in de maatschappij + onderhevig aan
verandering
 Samenwerking, regels en orde zijn noodzakelijk om samen te leven.

2

,  Zowel internationaal als nationaal zijn aanpassingen nodig


Juridisering van samenleving
 Belang van recht en regels nemen steeds toe
 In sectoren zoals zorg en hulpverlening worden maatschappelijke relaties
steeds meer geregeld door wetten en regels
- Nadeel juridisering: maakt concrete situaties vaak te abstract
- Voordeel juridisering: rechtsbescherming en mogelijk tot
emancipatie voor client in de zorg
 je mag niet vergeten dat client zich bevindt in onevenwichtige ongelijke
machtsverhouding en situatie
 door nood aan zorg is hij afhankelijk van zorgaanbieder
 staat in zijn positie als zorgvrager kwetsbaar en moet worden
beschermd


Als praktijkgerichte orthopedagoog
 Kennis hebben van juridische systeem en rechten van client 
empowerment van clienten
 Bewust zijn van ethische aspecten van het recht  altijd op juiste manier
handelen


Verschil tussen recht en godsdienst

REGELS IN GODSDIENST REGELS IN EEN GESCULARISEERDE
SAMENLEVING
 Goddelijke oorsprong  bv. België
 Gods aan de mensen  scheiding kerk-staat
geopenbaarde wil  maar niet absoluut
 Voorschriften over verhouding  bv. financiering van erkende
tussen mensen onderling + erediensten
mens en god
 Niet-naleving  sanctie
vanwege religieus gezag
 Geen scheiding kerk-staat
 Geen strikte scheiding
rechtsregels-godsdienstige
regels




Verhouding tussen recht en moraal
 Normen:
- Rechtsnorm = is voor alle burgers bindend, vooral in gelijkaardige
situaties
- Morele norm = kunnen algemeen/persoonlijk zijn en zijn niet voor
iedereen van toepassing
 Bronnen:

3

, - Bron moraal = de mens zelf
- Bron recht = overheid
- Bron godsdienst/religie = goddelijk gezag
 Sancties:
- Rechtsnorm = duidelijk en omschreven in wetteksten
- Morele normen = geen sanctie, enkel persoonlijke gevoelens bv.
schuldgevoel
 Ethisch pluralisme
- Er is geen eensgezindheid over wat moreel juist is.
- Onze samenleving is ethisch pluralistisch.
- Er zijn verschillende opvattingen over bv. abortus, euthanasie
 Overeenstemming recht en moraal
- Rechtsregels kunnen in overeenstemming zijn met de moraal van de
samenleving.
- Vooral bij ethische kwesties waar iedereen het over een is bv.
beroepsgeheim, schuldig hulpverzuim
 Ongelijkheid tussen recht en moraal
- er zijn situaties waarin rechtsregels niet overeenkomen met iemands
persoonlijke moraal, maar toch door het recht worden toegelaten bv.
verjaring van misdrijven
 Verplichtingen tegen de moraal in
- het recht kan een burger verplichten tot handelingen die hij
immoreel vindt
- bv. financiering van aankoop van wapens




1.3 Een definitie van het recht
Wat is recht?
 Geen universele definitie
 Recht in het ene land bestaat uit andere regels dan een ander land
 Heeft ook vele gedaantes
 Evolueert mee met de maatschappij en met de daarin heersende
opvattingen


Recht = is iets wat ontstaat binnen een gemeenschap, maar niet alle
gemeenschappen hebben dezelfde ontwikkeling, structuur, sociale ideeën of
politieke organisatie.


Definitie recht:
 Geheel van bindende regels
 Opgesteld door de samenleving
 Doel: samenleving ordenen
 Afdwingbaarheid van het recht


4