Samenvatting communicatiewetenschappen

COMMUNICATIEWETENSCHAP
PROF. S. EGGERMONT




KU LEUVEN
FACULTEIT SOCIALE WETENSCHAPPEN

,HOOFDSTUK 1: INLEIDING
 Doelstellingen:
- Introductie tot diverse subdomeinen binnen de communicatiewetenschap: theorieën, concepten,
(belangrijkste) auteurs
- Kennen (maar ook begrijpen, toepassen, vergelijken)

Communicatiewetenschappen = jonge wetenschappelijke discipline

 Communicatiewetenschappelijke fenomenen -> niet nieuw
 4 invalshoeken basis communicatiewetenschappelijk denken:
- Retoriek: tactieken gedachten publiek te beïnvloeden (Aristoteles)
- Propaganda en media-effecten
- Informatietheorie: hoe informatie elektronisch versturen?
- Groepsdynamica: leiderschap en invloed die mensen op elkaar uitoefenen in kleine groepen

INVLOED OP DE PUBLIEKE OPINIE

 Vluchteling oorlog Syrië, jongentje aangestrand Turkije
 Foto werd voorpagina van bijna alle kranten, ging heel de wereld rond
 Gehoopt dat EU er anders mee ging omgaan, overtuiging dat er iets ging veranderen
 Is niet zo -> we zijn het vergeten, had geen invloed
 Paradox: we denken dat invloed van de media gigantisch is maar net dan is de invloed klein, en ook
tegenovergesteld
 Vb. Vroeger Greenpeace (jaren 80) probeerde media-aandacht te trekken, lukte hen ook -> tot op
de dag van vandaag nog steeds weinig veranderd, geen impact op de samenleving
 Experten zijn nodig in de samenleving (communicatiewetenschappers)

HOE ANDEREN OVERTUIGEN?

 Politieke besluitvorming wordt bepaald door het publieke forum (media)
 Vb. Schotland onafhankelijk
 Vb. Obama verkiezingen gewonnen dankzij sociale media

COMMUNICATIE = ESSENTIEEL VOOR ORGANISATIES

 Bedrijven kunnen een groot publiek bereiken via media
 Massamarkt: een v/d redenen = massamedia (stellen bedrijven in staat om een massaal publiek te
bereiken)
 Niet enkel economische markt, ook communicatief (hele samenleving bereiken)
 Keerzijde: als men heel bekend is => ook sneller vatbaar voor kritiek
 Vb. Coca-Cola: kunstenaar logo gemaakt met menselijke organen die aangetast worden door de
zoete frisdrank

JOURNALISTIEKE DEONTOLOGIE

 Moeilijk in te schatten hoe je publiek reageert -> gevoelig evenwicht zender en ontvanger
 Deontologie = denkkader
 Vb. Zaak-Stevaert = voorbeeld van hoe het niet moet:
o Bekende politicus die zelfmoord heeft gepleegd, was verdwenen
o Media is er op een ongevoelige manier mee omgegaan, omdat men nog niet wist wat er
was gebeurd

, Vb. Complexe relatie tussen sociale media en mentaal welzijn jongeren

, HOOFDSTUK 2: BASISCONCEPTEN EN MODELLEN
2.2 WAT IS COMMUNICATIE?
 Etymologie van het begrip ‘communicatie’: iets gemeenschappelijk maken, delen met iemand anders
 Woordenboekdefinities: transmissie versus gemeenschappelijk maken
- Van Dale: communicatie =
1) Mededeling, kennisgeving: klemtoon zender (Vb. verloving, huwelijk, geboorte, …)
2) Verbinding: communicatie als “transport” (Vb. stoomboot voorziet communicatie tussen
beide plaatsen)
3) (mogelijkheid tot) uitwisseling van gedachten, het geestelijk met elkaar verkeren:
communicatie = geen eenduidig proces: klemtoon: uitwisseling (Vb. gewone intermenselijke
communicatie)

 Wetenschappelijke definities communicatie: talrijk
 Verschillende accenten: ontvanger, zender, verbinding, …
 Definitie = goed wanneer zij:
- Bruikbaar of operationeel is binnen bepaalde wetenschappelijke visie, benadering, veld
- Logisch coherent is
- Niet tegengesproken wordt door de waarneembare werkelijkheid
- Toelaat het gedefinieerde nauwkeurig te onderscheiden van andere maatschappelijke
verschijnselen

 Twee belangrijke visies op communicatie:
 School: bepaalde groep wetenschappers die een visie delen
 Processchool ziet communicatie als transmissie van boodschappen, proces:
- Nadruk op hoe zender en ontvanger encoderen en decoderen, hoe kanalen en media efficiënt
kunnen worden ingezet
 Encoderen: gedachten omzetten in een code die voor het publiek begrijpelijk is (zender)
 Kanaal: vb. Microfoon die professor gebruikt
- Communicatie is een (beïnvloedings-)proces
 De communicatie heeft een bedoeling
- Verschil tussen output en input (betekenisgeving) is een ‘fout’ (vb. slechte akoestiek = een fout)
- Basis: psychologie en sociologie: proberen gedrag in kaart te brengen, systematisch proberen uit
te leggen
- Richt zich primair op communicatieactiviteiten (“acts of communication”)
 Communicatiegedrag dat men wil bestuderen
 “Act”: daad die je met intentie uitvoert (zie later: speech acts-theorie)



 Betekeniscreatieschool ziet communicatie als productie en uitwisseling van betekenissen
 Draait vooral om de boodschap, betekenis Vb. wat is het om een vrouw in een samenleving te zijn,
gelovig te zijn,…
o Samenleving = geheel van gedeelde betekenissen
 Nadruk op hoe boodschappen of teksten interageren met mensen om zo betekenissen tot stand
te brengen
 Afwijkingen tussen zender en ontvanger niet noodzakelijk als “fout” beschouwd, maar bv. als
culturele verschillen tussen partijen
 Gaat erom dat er boodschappen worden uitgewisseld en geïnterpreteerd worden