Zoë Nicasie - 2024
BEDRIJFSECONOMIE 2024
Inhoudsopgave
Inhoudsopgave ................................................................................................................................................ 1
1. DE FUNDAMENTEN VAN BEDRIJFSECONOMIE EN MARKTWERKING ........................................................... 3
1.1 Fundamenten ......................................................................................................................................... 3
1.1.1 INLEIDING .......................................................................................................................................... 3
1.1.2 RELEVANTIE VOOR MANAGERS ........................................................................................................... 3
1.2 Marktwerking .......................................................................................................................................... 5
1.2.1 INLEIDING .......................................................................................................................................... 5
1.2.2 WETTEN VAN VRAAG EN AANBOD ....................................................................................................... 5
2. KWANTITATIEVE VRAAGANALYSE EN CONSUMENTENGEDRAG ................................................................ 10
2.1 Vraaganalyse ........................................................................................................................................ 10
2.2 Consumentengedrag ............................................................................................................................ 13
2.3 Irrationaliteit: Behavioural economics.................................................................................................... 18
3. HET PRODUCTIEPROCES & KOSTENANALYSE & DE ORGANISATIE VAN HET BEDRIJF................................. 20
3.1 Het productieproces & kosten ............................................................................................................... 20
3.1.1 INLEIDING ........................................................................................................................................ 20
3.1.2 PRODUCTIEPROCES EN KOSTEN ....................................................................................................... 20
3.2 De organisatie van het bedrijf ................................................................................................................ 27
4. DE AARD VAN DE INDUSTRIE & BEHEER IN COMPETITIEVE, MONOPOLISCHE EN MONOPOLISTISCH
COMPETITIEVE MARKTEN ............................................................................................................................... 31
4.1 Industrie & markt .................................................................................................................................. 31
4.1.1 INLEIDING ........................................................................................................................................ 31
4.1.2 INDUSTRIE ........................................................................................................................................ 31
4.1.3 MARKT .............................................................................................................................................. 34
5. BASIS OLIGOPOLIE MODELLEN & SPELTHEORIE: BINNEN OLIGOPOLIE .................................................... 38
5.1 Oligopolie en speltheorie ...................................................................................................................... 38
5.1.1 INLEIDING ........................................................................................................................................ 38
5.1.2 OLIGOPOLIE ..................................................................................................................................... 38
5.1.3 DUOPOLY ......................................................................................................................................... 38
5.2 Speltheorie ........................................................................................................................................... 42
5.2.1 GAME THEORY .................................................................................................................................. 42
6. PUBLIEKE EN NON-PROFIT ECONOMIE ................................................................................................... 46
6.1 Publieke en non-profit economie ........................................................................................................... 46
6.1.1 INLEIDING ........................................................................................................................................ 46
6.1.2 NON-PROFIT ORGANISATIES ............................................................................................................. 46
6.1.3 DRIE-FALEN THEORIE ........................................................................................................................ 47
6.1.4 MARKTFALEN .................................................................................................................................... 47
6.1.5 OVERHEIDSFALEN ............................................................................................................................ 47
6.1.6 NON-PROFIT FALEN .......................................................................................................................... 48
7. PRIJSSTRATEGIEËN & DE ECONOMIE VAN INFORMATIE ........................................................................... 49
7.1 Prijsstrategieën..................................................................................................................................... 49
7.1.1 INLEIDING ........................................................................................................................................ 49
7.1.2 PRODUCTIEPROCES EN KOSTEN ....................................................................................................... 49
, 7.2 De economie van informatie .................................................................................................................. 51
7.3 De economie van platformen ................................................................................................................ 55
8. COMPETITION POLICY ........................................................................................................................... 57
8.1 Competition policy: EU ......................................................................................................................... 57
8.1.1 INLEIDING ........................................................................................................................................ 57
8.1.2 EU-BELEID INZAKE MEDEDINGING EN STAATSSTEUN ........................................................................ 57
8.2 Competition policy & digital intermediation platforms: European antitrust & the African perspective......... 61
8.3 Potential competition in digital platform markets: US and European entrants vs African monopolists? ...... 65
8.4 African exploits: Wrestling with digital platform dominance & its impact on small businesses................... 67
9. INVESTERINGSANALYSE ........................................................................................................................ 71
9.1 Investeringsanalyse .............................................................................................................................. 71
9.1.1 INLEIDING ........................................................................................................................................ 71
9.1.2 INVESTERINGSANALYSE.................................................................................................................... 71
2
,1. DE FUNDAMENTEN VAN BEDRIJFSECONOMIE EN MARKTWERKING
1.1 Fundamenten
1.1.1 INLEIDING
Economie = wetenschap van het maken van beslissingen onder conditie van schaarste (tijd/geld/…)
Bedrijfsmanagers > richten zich op het beheren van middelen om bepaalde doelen te bereiken
(winstmaximalisatie/waardevergroting/…)
Combinatie:
Bedrijfseconomie/managerial economics: studie van het efficiënt inzetten van schaarse middelen om
organisatiedoelen te bereiken
--> Begrip van economische principes is cruciaal voor effectieve besluitvorming met oog op doel van het bedrijf,
met name winstmaximalisatie en waardevergroting
1.1.2 RELEVANTIE VOOR MANAGERS
1. Doelen en beperkingen
Definiëren van duidelijke doelen
--> grote impact op beslissingen
Beperkingen zorgen aan nood voor keuze (schaarste)
--> Vb: Budget, beschikbare technologie (chatGPT, …), tijd
Verschillende departementen in 1 organisatie kunnen verschillende doelen hebben
--> Vb: HR, productie, …
2. Belang van (economische) winst
Vb. frituur > te weinig informatie
We maken boekhoudkundige winst, want kost = €2320, dus winst van €180
Belang om onderscheid te maken tussen boekhoudkundige & economische winst
Boekhoudkundige winst = totale inkomsten - kosten van productie
Economische winst = boekhoudkundige winst - opportuniteitskost
Opportuniteitskost = impliciete kosten van niet benutten van de beste alternatieve aanwending van
middelen
--> Vb: eigen tijd, onroerend goed, … (middelen die je gebruikt om te kunnen produceren) op een andere
manier inzetten
Vb. frituur
Potentiële huurinkomst caravan, potentiële inkomst als frituurmedewerker elders
Dus hier, nee, we maken geen economische winst
Belang van rol economische winst in samenleving
--> Inzetten van middelen waar ze door de samenleving het meest worden gewaardeerd: maximaliseren
welvaart
Als samenleving iets belangrijk vindt > meer waardering in financiën
Denkfouten:
De fixed-cost fallacy of sunk-cost fallacy: je houdt rekening met irrelevante kosten
Vb: dure voorstelling,, €100 betaald, het suckt, ga je dan weg of niet? Als je een rationele actor bent, zou je
weggaan. Maar we zijn geen rationele wezens. Je beslissing heeft geen effect op die €100, die is sowieso
weg.
Vb: Overhead- of afschrijvingskosten beslissingen op korte termijn te laten beïnvloeden
De hidden-cost fallacy: relevante kosten negeren
Vb: €500 betaald voor iets, je vond het €600 waard, dus joepie. Maar online kan je het verkopen voor
€1000. Als rationele actor: doen hé, dat is winst. Maar in realiteit zal je dat dan wrs niet doen, want je bent
al blij dat je "maar" €500 hebt betaald.
Vb: Negeren van de opportuniteitskost van kapitaal bij het nemen van investerings- of sluitingsbeslissingen
3
, Als je begint met naar de kosten te kijken, raak je altijd in de war; als je begint met de beslissing die je
overweegt, raak je nooit in de war (heeft deze beslissing invloed op deze kost?)
Vb: weggaan van voorstelling, welk effect heeft dit? Op basis daarvan beslissen
Kapitaalkost = wat kost het mijn bedrijf om kapitaal aan te wenden.
Vb: Je koopt een aandeel voor €1000, je verwacht meer dan €1000 terug. Dus €1000.
3. Incentives/prikkels
Economische winst = soort van prikkel, incentive om je middelen om op een bepaalde manier te gebruiken
Vb.: bonussen (prikkel om iets te bereiken)
Prikkels hebben een effect op verandering van aanwending van middelen
Elke beslissing heeft kosten en baten.
--> we gaan uit van rationaliteit (individueel & organisatie): zo efficiënt mogelijk het eigenbelang dienen.
Dus baten maximaliseren en kosten minimaliseren.
--> Dat heeft een impact op hoe bedrijfsmiddelen worden gebruikt en impact op werknemers
Vb: bedrijfsmiddelen: GDPR. Impact op sectoren: het is bv voor Facebook interessanter om de regels van de
GDPR te negeren en de boetes te betalen dan zich er wel aan te houden. Puur rationele beslissing.
4. (Implicaties van) marktmechanismen
In elke markttransactie zijn er 2 partijen: koper/consument en verkoper/producent
Marktevenwichten hangen af van relatieve macht van kopers & verkopers
Drie vormen van rivaliteit:
• Tussen consument en producent
• Tussen consumenten onderling (bv: biedingen)
• Tussen producenten onderling (bv: supermarkten)
Potentiële rol voor overheidsinterventie
5. Tijdsaspect van geld
Reële waarde van geld is niet constant over tijd (waarde geld daalt) (nominale waarde blijft hetzelfde, reële
waarde verandert)
Opportuniteitskost van dat geld moet in kaart gebracht worden
(net) present value = hoeveel vandaag geïnvesteerd moet worden aan de geldende interestvoet om gelijk te
zijn aan de waarde binnen een bepaalde periode
Vb: €4,55 vandaag is bij een geldende interestvoet van 10% evenveel waard als €5 volgende jaar. De
present value van €5 volgend jaar is onder deze condities €4,55.
Belang voor investeringsanalyse
6. Marginale analyse voor optimalisatie
= vergelijken van de marginale opbrengsten van een beslissing met de marginale kosten
Marginale opbrengsten = verandering in totale baten die voortkomt uit een verandering in de variabele
waarover een beslissing werd genomen (bv: hoeveelheid reclame, productiehoeveelheid, investering
nieuwe personen, …). Extra opbrengst bij één extra eenheid.
Marginale kosten = de verandering in totale kosten als gevolg van een verandering in de variabele
waarover een beslissing werd genomen. Extra kosten bij één extra eenheid.
Optimum wanneer marginale opbrengsten gelijk aan marginale kosten (MR = MC)
--> Zolang marginale opbrengsten > marginale kosten => meer produceren (als het over
productiehoeveelheid gaat) (of prijs verlagen)
--> Zolang marginale kosten > marginale opbrengsten => minder produceren (of prijs verhogen)
Zolang dat marginale opbrengsten hoger zijn dan marginale kosten, is het winstgevend, dus omzet en winst
kan nog verhoogd worden tot ze gelijk zijn aan elkaar
Gemiddelde kosten = totale kosten (vast + variabel)/aantal geproduceerde eenheden
--> niet hetzelfde als marginale kosten
--> irrelevant voor beslissing op korte termijn, want vaste kosten zijn lange termijn
Maximale netto opbrengsten: verander de variabele waarover een beslissing werd genomen tot marginale
netto opbrengst = 0
Vb: marketingcampagne
4
BEDRIJFSECONOMIE 2024
Inhoudsopgave
Inhoudsopgave ................................................................................................................................................ 1
1. DE FUNDAMENTEN VAN BEDRIJFSECONOMIE EN MARKTWERKING ........................................................... 3
1.1 Fundamenten ......................................................................................................................................... 3
1.1.1 INLEIDING .......................................................................................................................................... 3
1.1.2 RELEVANTIE VOOR MANAGERS ........................................................................................................... 3
1.2 Marktwerking .......................................................................................................................................... 5
1.2.1 INLEIDING .......................................................................................................................................... 5
1.2.2 WETTEN VAN VRAAG EN AANBOD ....................................................................................................... 5
2. KWANTITATIEVE VRAAGANALYSE EN CONSUMENTENGEDRAG ................................................................ 10
2.1 Vraaganalyse ........................................................................................................................................ 10
2.2 Consumentengedrag ............................................................................................................................ 13
2.3 Irrationaliteit: Behavioural economics.................................................................................................... 18
3. HET PRODUCTIEPROCES & KOSTENANALYSE & DE ORGANISATIE VAN HET BEDRIJF................................. 20
3.1 Het productieproces & kosten ............................................................................................................... 20
3.1.1 INLEIDING ........................................................................................................................................ 20
3.1.2 PRODUCTIEPROCES EN KOSTEN ....................................................................................................... 20
3.2 De organisatie van het bedrijf ................................................................................................................ 27
4. DE AARD VAN DE INDUSTRIE & BEHEER IN COMPETITIEVE, MONOPOLISCHE EN MONOPOLISTISCH
COMPETITIEVE MARKTEN ............................................................................................................................... 31
4.1 Industrie & markt .................................................................................................................................. 31
4.1.1 INLEIDING ........................................................................................................................................ 31
4.1.2 INDUSTRIE ........................................................................................................................................ 31
4.1.3 MARKT .............................................................................................................................................. 34
5. BASIS OLIGOPOLIE MODELLEN & SPELTHEORIE: BINNEN OLIGOPOLIE .................................................... 38
5.1 Oligopolie en speltheorie ...................................................................................................................... 38
5.1.1 INLEIDING ........................................................................................................................................ 38
5.1.2 OLIGOPOLIE ..................................................................................................................................... 38
5.1.3 DUOPOLY ......................................................................................................................................... 38
5.2 Speltheorie ........................................................................................................................................... 42
5.2.1 GAME THEORY .................................................................................................................................. 42
6. PUBLIEKE EN NON-PROFIT ECONOMIE ................................................................................................... 46
6.1 Publieke en non-profit economie ........................................................................................................... 46
6.1.1 INLEIDING ........................................................................................................................................ 46
6.1.2 NON-PROFIT ORGANISATIES ............................................................................................................. 46
6.1.3 DRIE-FALEN THEORIE ........................................................................................................................ 47
6.1.4 MARKTFALEN .................................................................................................................................... 47
6.1.5 OVERHEIDSFALEN ............................................................................................................................ 47
6.1.6 NON-PROFIT FALEN .......................................................................................................................... 48
7. PRIJSSTRATEGIEËN & DE ECONOMIE VAN INFORMATIE ........................................................................... 49
7.1 Prijsstrategieën..................................................................................................................................... 49
7.1.1 INLEIDING ........................................................................................................................................ 49
7.1.2 PRODUCTIEPROCES EN KOSTEN ....................................................................................................... 49
, 7.2 De economie van informatie .................................................................................................................. 51
7.3 De economie van platformen ................................................................................................................ 55
8. COMPETITION POLICY ........................................................................................................................... 57
8.1 Competition policy: EU ......................................................................................................................... 57
8.1.1 INLEIDING ........................................................................................................................................ 57
8.1.2 EU-BELEID INZAKE MEDEDINGING EN STAATSSTEUN ........................................................................ 57
8.2 Competition policy & digital intermediation platforms: European antitrust & the African perspective......... 61
8.3 Potential competition in digital platform markets: US and European entrants vs African monopolists? ...... 65
8.4 African exploits: Wrestling with digital platform dominance & its impact on small businesses................... 67
9. INVESTERINGSANALYSE ........................................................................................................................ 71
9.1 Investeringsanalyse .............................................................................................................................. 71
9.1.1 INLEIDING ........................................................................................................................................ 71
9.1.2 INVESTERINGSANALYSE.................................................................................................................... 71
2
,1. DE FUNDAMENTEN VAN BEDRIJFSECONOMIE EN MARKTWERKING
1.1 Fundamenten
1.1.1 INLEIDING
Economie = wetenschap van het maken van beslissingen onder conditie van schaarste (tijd/geld/…)
Bedrijfsmanagers > richten zich op het beheren van middelen om bepaalde doelen te bereiken
(winstmaximalisatie/waardevergroting/…)
Combinatie:
Bedrijfseconomie/managerial economics: studie van het efficiënt inzetten van schaarse middelen om
organisatiedoelen te bereiken
--> Begrip van economische principes is cruciaal voor effectieve besluitvorming met oog op doel van het bedrijf,
met name winstmaximalisatie en waardevergroting
1.1.2 RELEVANTIE VOOR MANAGERS
1. Doelen en beperkingen
Definiëren van duidelijke doelen
--> grote impact op beslissingen
Beperkingen zorgen aan nood voor keuze (schaarste)
--> Vb: Budget, beschikbare technologie (chatGPT, …), tijd
Verschillende departementen in 1 organisatie kunnen verschillende doelen hebben
--> Vb: HR, productie, …
2. Belang van (economische) winst
Vb. frituur > te weinig informatie
We maken boekhoudkundige winst, want kost = €2320, dus winst van €180
Belang om onderscheid te maken tussen boekhoudkundige & economische winst
Boekhoudkundige winst = totale inkomsten - kosten van productie
Economische winst = boekhoudkundige winst - opportuniteitskost
Opportuniteitskost = impliciete kosten van niet benutten van de beste alternatieve aanwending van
middelen
--> Vb: eigen tijd, onroerend goed, … (middelen die je gebruikt om te kunnen produceren) op een andere
manier inzetten
Vb. frituur
Potentiële huurinkomst caravan, potentiële inkomst als frituurmedewerker elders
Dus hier, nee, we maken geen economische winst
Belang van rol economische winst in samenleving
--> Inzetten van middelen waar ze door de samenleving het meest worden gewaardeerd: maximaliseren
welvaart
Als samenleving iets belangrijk vindt > meer waardering in financiën
Denkfouten:
De fixed-cost fallacy of sunk-cost fallacy: je houdt rekening met irrelevante kosten
Vb: dure voorstelling,, €100 betaald, het suckt, ga je dan weg of niet? Als je een rationele actor bent, zou je
weggaan. Maar we zijn geen rationele wezens. Je beslissing heeft geen effect op die €100, die is sowieso
weg.
Vb: Overhead- of afschrijvingskosten beslissingen op korte termijn te laten beïnvloeden
De hidden-cost fallacy: relevante kosten negeren
Vb: €500 betaald voor iets, je vond het €600 waard, dus joepie. Maar online kan je het verkopen voor
€1000. Als rationele actor: doen hé, dat is winst. Maar in realiteit zal je dat dan wrs niet doen, want je bent
al blij dat je "maar" €500 hebt betaald.
Vb: Negeren van de opportuniteitskost van kapitaal bij het nemen van investerings- of sluitingsbeslissingen
3
, Als je begint met naar de kosten te kijken, raak je altijd in de war; als je begint met de beslissing die je
overweegt, raak je nooit in de war (heeft deze beslissing invloed op deze kost?)
Vb: weggaan van voorstelling, welk effect heeft dit? Op basis daarvan beslissen
Kapitaalkost = wat kost het mijn bedrijf om kapitaal aan te wenden.
Vb: Je koopt een aandeel voor €1000, je verwacht meer dan €1000 terug. Dus €1000.
3. Incentives/prikkels
Economische winst = soort van prikkel, incentive om je middelen om op een bepaalde manier te gebruiken
Vb.: bonussen (prikkel om iets te bereiken)
Prikkels hebben een effect op verandering van aanwending van middelen
Elke beslissing heeft kosten en baten.
--> we gaan uit van rationaliteit (individueel & organisatie): zo efficiënt mogelijk het eigenbelang dienen.
Dus baten maximaliseren en kosten minimaliseren.
--> Dat heeft een impact op hoe bedrijfsmiddelen worden gebruikt en impact op werknemers
Vb: bedrijfsmiddelen: GDPR. Impact op sectoren: het is bv voor Facebook interessanter om de regels van de
GDPR te negeren en de boetes te betalen dan zich er wel aan te houden. Puur rationele beslissing.
4. (Implicaties van) marktmechanismen
In elke markttransactie zijn er 2 partijen: koper/consument en verkoper/producent
Marktevenwichten hangen af van relatieve macht van kopers & verkopers
Drie vormen van rivaliteit:
• Tussen consument en producent
• Tussen consumenten onderling (bv: biedingen)
• Tussen producenten onderling (bv: supermarkten)
Potentiële rol voor overheidsinterventie
5. Tijdsaspect van geld
Reële waarde van geld is niet constant over tijd (waarde geld daalt) (nominale waarde blijft hetzelfde, reële
waarde verandert)
Opportuniteitskost van dat geld moet in kaart gebracht worden
(net) present value = hoeveel vandaag geïnvesteerd moet worden aan de geldende interestvoet om gelijk te
zijn aan de waarde binnen een bepaalde periode
Vb: €4,55 vandaag is bij een geldende interestvoet van 10% evenveel waard als €5 volgende jaar. De
present value van €5 volgend jaar is onder deze condities €4,55.
Belang voor investeringsanalyse
6. Marginale analyse voor optimalisatie
= vergelijken van de marginale opbrengsten van een beslissing met de marginale kosten
Marginale opbrengsten = verandering in totale baten die voortkomt uit een verandering in de variabele
waarover een beslissing werd genomen (bv: hoeveelheid reclame, productiehoeveelheid, investering
nieuwe personen, …). Extra opbrengst bij één extra eenheid.
Marginale kosten = de verandering in totale kosten als gevolg van een verandering in de variabele
waarover een beslissing werd genomen. Extra kosten bij één extra eenheid.
Optimum wanneer marginale opbrengsten gelijk aan marginale kosten (MR = MC)
--> Zolang marginale opbrengsten > marginale kosten => meer produceren (als het over
productiehoeveelheid gaat) (of prijs verlagen)
--> Zolang marginale kosten > marginale opbrengsten => minder produceren (of prijs verhogen)
Zolang dat marginale opbrengsten hoger zijn dan marginale kosten, is het winstgevend, dus omzet en winst
kan nog verhoogd worden tot ze gelijk zijn aan elkaar
Gemiddelde kosten = totale kosten (vast + variabel)/aantal geproduceerde eenheden
--> niet hetzelfde als marginale kosten
--> irrelevant voor beslissing op korte termijn, want vaste kosten zijn lange termijn
Maximale netto opbrengsten: verander de variabele waarover een beslissing werd genomen tot marginale
netto opbrengst = 0
Vb: marketingcampagne
4
