H1 Begeleiden van actief leren
Actief leren zelfsturing en samenwerking
1.1Definitie en omschrijving van zelfsturing en samenwerking
Bij zelfsturend leren zorgen leerlingen zelf ervoor dat ze de leerdoelen behalen. De
leerkracht bepaald samen met de leerlingen de doelen. Hierbij heeft de leerkracht een
coachende rol en begeleidt leerlingen op momenten dat dat nodig is. Dit is anders dan
zelfstandig werken. Hierbij verwerken de leerlingen de leerstof na de instructie zelfstandig
door opdrachten te maken. Dit is een leerkracht gebonden les met een aantal momenten
waarop leerlingen zelfstandig bezig zijn met bepaalde opdrachten. Zelfsturend leren stelt hoge
eisen aan de leeractiviteit en het bijbehorende materiaal. De leerkracht helpt alleen daar waar
nodig is.
Bij samenwerken leren werken leerlingen samen aan bepaalde leerdoelen. Leerlingen leren
hierbij hun eigen kennis te verwoorden en door de nieuwe invalshoeken en kennis in zich op
te nemen.
Zowel bij zelfsturing als samenwerken gaat het erom dat leerlingen een actieve rol spelen in
hun eigen leerproces. We laten beide daarom vallen onder de noemer ACTIEF LEREN.
Tegenwoordig is er veel onderzoek gedaan naar zelfsturing en samenwerking door leerlingen.
Op basis hiervan stellen we 5 uitgangspunten vast:
1. De leerdoelen staan centraal
2. De leerdoelen sluiten aan bij het niveau van de leerlingen
3. De leerkracht heeft een begeleidende rol
4. De leerlingen kunne zelf keuzes maken in het leerproces
5. De leerlingen werken samen
Voldoe je aan alle 5 uitgangspunten dan is er sprake van actief leren.
Verschillende vormen van actief leren
- Ontwikkelingsgericht onderwijs (OGO): hierbij ontwikkeling leerlingen zich niet
vanzelf. Het leerproces vindt vooral plaats vanuit de zone van de naaste ontwikkeling.
Leerlingen leren in interactie met de wereld om hen heen met als doel te handelen in
deze wereld. Leerkrachten dienen zich op te stellen als partner van de leerlingen door
leerlingen te ondersteunen bij activiteiten die zij nog niet zelfstandig kunnen
uitvoeren.
- Ervaringsgericht onderwijs (EGO): hierbij wordt geleerd door te doen, door het
opdoen van ervaringen. Er staat verantwoordelijkheid, activiteit en de zingeving van
de leerling centraal. Leerlingen ontwikkelen zich op hun eigen niveau en in hun eigen
tempo. Ze hebben invloed op hun eigen onderwijs en zijn daar ook zelf
verantwoordelijk voor.
- Natuurlijk leren: zelf keuzes maken en het sturen van je eigen leerproces. Het gaat
uit van leer- en ontwikkelingslijnen die het beoogde gedrag van een leerling
beschrijven aan het begin en aan het einde van zijn ontwikkeling op verschillende
gedragsdomeinen.
- Betekenisvol leren – authentiek leren: gaat het om het ontwikkelen van kennis die in
te zetten is in realistische contexten. Dat gebeurt door het leren te laten plaatsvinden in
een authentieke leeromgeving. Er wordt uitgegaan van 5 soorten betekenisvolle
leertaken: besluitvormingstaken, onderzoek, experimenteel onderzoek, problemen
oplossen en uitvinden/ontwerpen.
- Adaptief onderwijs: aangepast aan de mogelijkheden en behoeften van de individuele
leerling. Een positief pedagogisch klimaat wordt gezien als voorwaarde voor de
ontwikkeling van kinderen. Hierin is ruimte voor de basisbehoefte competentie, relatie
, en autonomie. De leerkracht draagt de leerlingen uit op hun individuele capaciteiten en
ondersteunt hierbij.
- Nieuwe leren
Tijdens het actief leren ( sociaal-constructivisme. Leerlingen zelf actieve rol in leerproces
dat ze samen met andere doorlopen om kennis en inzichten te ontwikkelingen) ondersteunen
leerkrachten de ontwikkeling van hun leerlingen dus op een andere manier dan tijdens het
overdagen van informatie. De begeleidende rol staat centraal. Ook is het belangrijk om een
leeromgeving te creëren waarin leerlingen gemotiveerd zijn om actief te leren met hun
klasgenootjes. In de praktijk zie je dat leerlingen tijdens actief leren verschillende activiteiten
ontplooien: samen opzoeken, presenteren en verwerken
Actief leren heeft dus 2 pijlers: zelfsturing en samenwerking. Het ontwikkelen van zelfsturing
wordt ook wel aangeduid als leren leren: leren zelfstandig nieuwe kennis te ontwikkelen. De
vaardigheden die hierbij centraal staan en dus nodig zijn om levenslang te leren, noemen we
metacognitieve vaardigheden. Leerlingen kunnen dit tijdens het actief leren ondernemen.
Voorafgaat het bijv. om het plannen, tijdens het leren om het monitoren en na afloop om het
evalueren en reflecteren. Dit hebben leerlingen nodig om zelf hun leerproces te sturen.
De tweede pijler is die van samenwerking; het samenwerkend leren door leerlingen. Het
samenwerk kan leiden tot betere leerprestaties maar dit vraagt wel meer van de leerkracht.
1.2. Leertheoretische achtergrond van actief leren; het sociaal-constructivisme
Actief leren is gebaseerd op een psychologische leertheorie, het sociaal-constructivisme. Het
uitgangspunt is dat leerlingen zelf hun kennis construeren door actief te werken aan
leerdoelen. Leerlingen leren vooral door interactie met andere. Het constructivisme gaat ervan
uit dat mensen kennis opbouwen op basis van ervaringen en door te reflecteren op die
ervaringen. Voorkennis speelt hierbij een belangrijke rol in die opbouw van kennis. Nieuwe
informatie wordt geïntegreerd in de nieuwe voorkennis. Hierbij wordt uitgegaan dat kennis
door de leerling wordt gecreëerd in contact en in samenspraak met andere.
Voor iedereen die iets nieuwe leert, geld dat het belangrijk is om veel en sterkte verbinden te
maken, dan vergeet je het geleerde niet snel. Het is dus belangrijk aan te sluiten bij de
voorkennis, zo leggen leerlingen verbinden met de kennis die ze al hebben. Zorg dat ook
ervoor dat je dit vanuit verschillende invalshoeken brengt, ieder zijn hersenen steken in elkaar
met ieder andere verbindingen.
Sociaal-constructivistische leertheorie:
- Actief: leerling moet zelf nieuwe informatie verwerken om het een betekenis te geven.
- Construerend: nieuwe informatie koppelen aan voorkennis
- Cumulatief: voorkennis uitbouwen
- Doelgericht: leerlingen zijn het meest gemotiveerd om oude ideeën los te laten als
duidelijk is waarvoor nieuwe kennis is en wat het kan opleveren.
Volgens het constructivisme kunne leerkrachten geen
kennis overdragen aan leerlingen, maar kunne ze de
leerling wel helpen bij het creëren van hun eigen Behaviorisme (Pavlov en Skinner) conditionering
kennis. Het is belangrijk dat leerkrachten de leerlingen -> cognitivisme geheugen
een actieve rol geven in het leerproces. Als leerkracht is -> constructivisme metacoginitieve kennis om
het daarom dan ook van belang om te waken en ervoor eigen leerproces te sturen
te zorgen dat alle kerndoelen behaald worden. Ook het
aanbieden van sites, boeken en materialen is belangrijk.
Actief leren, gebaseerd op het sociaal-constructivisme, is zoals gezegd met name geschikt
voor het opdoen van conceptuele kennis en inzichten, zoals het leren van nieuwe begrippen.
Actief leren zelfsturing en samenwerking
1.1Definitie en omschrijving van zelfsturing en samenwerking
Bij zelfsturend leren zorgen leerlingen zelf ervoor dat ze de leerdoelen behalen. De
leerkracht bepaald samen met de leerlingen de doelen. Hierbij heeft de leerkracht een
coachende rol en begeleidt leerlingen op momenten dat dat nodig is. Dit is anders dan
zelfstandig werken. Hierbij verwerken de leerlingen de leerstof na de instructie zelfstandig
door opdrachten te maken. Dit is een leerkracht gebonden les met een aantal momenten
waarop leerlingen zelfstandig bezig zijn met bepaalde opdrachten. Zelfsturend leren stelt hoge
eisen aan de leeractiviteit en het bijbehorende materiaal. De leerkracht helpt alleen daar waar
nodig is.
Bij samenwerken leren werken leerlingen samen aan bepaalde leerdoelen. Leerlingen leren
hierbij hun eigen kennis te verwoorden en door de nieuwe invalshoeken en kennis in zich op
te nemen.
Zowel bij zelfsturing als samenwerken gaat het erom dat leerlingen een actieve rol spelen in
hun eigen leerproces. We laten beide daarom vallen onder de noemer ACTIEF LEREN.
Tegenwoordig is er veel onderzoek gedaan naar zelfsturing en samenwerking door leerlingen.
Op basis hiervan stellen we 5 uitgangspunten vast:
1. De leerdoelen staan centraal
2. De leerdoelen sluiten aan bij het niveau van de leerlingen
3. De leerkracht heeft een begeleidende rol
4. De leerlingen kunne zelf keuzes maken in het leerproces
5. De leerlingen werken samen
Voldoe je aan alle 5 uitgangspunten dan is er sprake van actief leren.
Verschillende vormen van actief leren
- Ontwikkelingsgericht onderwijs (OGO): hierbij ontwikkeling leerlingen zich niet
vanzelf. Het leerproces vindt vooral plaats vanuit de zone van de naaste ontwikkeling.
Leerlingen leren in interactie met de wereld om hen heen met als doel te handelen in
deze wereld. Leerkrachten dienen zich op te stellen als partner van de leerlingen door
leerlingen te ondersteunen bij activiteiten die zij nog niet zelfstandig kunnen
uitvoeren.
- Ervaringsgericht onderwijs (EGO): hierbij wordt geleerd door te doen, door het
opdoen van ervaringen. Er staat verantwoordelijkheid, activiteit en de zingeving van
de leerling centraal. Leerlingen ontwikkelen zich op hun eigen niveau en in hun eigen
tempo. Ze hebben invloed op hun eigen onderwijs en zijn daar ook zelf
verantwoordelijk voor.
- Natuurlijk leren: zelf keuzes maken en het sturen van je eigen leerproces. Het gaat
uit van leer- en ontwikkelingslijnen die het beoogde gedrag van een leerling
beschrijven aan het begin en aan het einde van zijn ontwikkeling op verschillende
gedragsdomeinen.
- Betekenisvol leren – authentiek leren: gaat het om het ontwikkelen van kennis die in
te zetten is in realistische contexten. Dat gebeurt door het leren te laten plaatsvinden in
een authentieke leeromgeving. Er wordt uitgegaan van 5 soorten betekenisvolle
leertaken: besluitvormingstaken, onderzoek, experimenteel onderzoek, problemen
oplossen en uitvinden/ontwerpen.
- Adaptief onderwijs: aangepast aan de mogelijkheden en behoeften van de individuele
leerling. Een positief pedagogisch klimaat wordt gezien als voorwaarde voor de
ontwikkeling van kinderen. Hierin is ruimte voor de basisbehoefte competentie, relatie
, en autonomie. De leerkracht draagt de leerlingen uit op hun individuele capaciteiten en
ondersteunt hierbij.
- Nieuwe leren
Tijdens het actief leren ( sociaal-constructivisme. Leerlingen zelf actieve rol in leerproces
dat ze samen met andere doorlopen om kennis en inzichten te ontwikkelingen) ondersteunen
leerkrachten de ontwikkeling van hun leerlingen dus op een andere manier dan tijdens het
overdagen van informatie. De begeleidende rol staat centraal. Ook is het belangrijk om een
leeromgeving te creëren waarin leerlingen gemotiveerd zijn om actief te leren met hun
klasgenootjes. In de praktijk zie je dat leerlingen tijdens actief leren verschillende activiteiten
ontplooien: samen opzoeken, presenteren en verwerken
Actief leren heeft dus 2 pijlers: zelfsturing en samenwerking. Het ontwikkelen van zelfsturing
wordt ook wel aangeduid als leren leren: leren zelfstandig nieuwe kennis te ontwikkelen. De
vaardigheden die hierbij centraal staan en dus nodig zijn om levenslang te leren, noemen we
metacognitieve vaardigheden. Leerlingen kunnen dit tijdens het actief leren ondernemen.
Voorafgaat het bijv. om het plannen, tijdens het leren om het monitoren en na afloop om het
evalueren en reflecteren. Dit hebben leerlingen nodig om zelf hun leerproces te sturen.
De tweede pijler is die van samenwerking; het samenwerkend leren door leerlingen. Het
samenwerk kan leiden tot betere leerprestaties maar dit vraagt wel meer van de leerkracht.
1.2. Leertheoretische achtergrond van actief leren; het sociaal-constructivisme
Actief leren is gebaseerd op een psychologische leertheorie, het sociaal-constructivisme. Het
uitgangspunt is dat leerlingen zelf hun kennis construeren door actief te werken aan
leerdoelen. Leerlingen leren vooral door interactie met andere. Het constructivisme gaat ervan
uit dat mensen kennis opbouwen op basis van ervaringen en door te reflecteren op die
ervaringen. Voorkennis speelt hierbij een belangrijke rol in die opbouw van kennis. Nieuwe
informatie wordt geïntegreerd in de nieuwe voorkennis. Hierbij wordt uitgegaan dat kennis
door de leerling wordt gecreëerd in contact en in samenspraak met andere.
Voor iedereen die iets nieuwe leert, geld dat het belangrijk is om veel en sterkte verbinden te
maken, dan vergeet je het geleerde niet snel. Het is dus belangrijk aan te sluiten bij de
voorkennis, zo leggen leerlingen verbinden met de kennis die ze al hebben. Zorg dat ook
ervoor dat je dit vanuit verschillende invalshoeken brengt, ieder zijn hersenen steken in elkaar
met ieder andere verbindingen.
Sociaal-constructivistische leertheorie:
- Actief: leerling moet zelf nieuwe informatie verwerken om het een betekenis te geven.
- Construerend: nieuwe informatie koppelen aan voorkennis
- Cumulatief: voorkennis uitbouwen
- Doelgericht: leerlingen zijn het meest gemotiveerd om oude ideeën los te laten als
duidelijk is waarvoor nieuwe kennis is en wat het kan opleveren.
Volgens het constructivisme kunne leerkrachten geen
kennis overdragen aan leerlingen, maar kunne ze de
leerling wel helpen bij het creëren van hun eigen Behaviorisme (Pavlov en Skinner) conditionering
kennis. Het is belangrijk dat leerkrachten de leerlingen -> cognitivisme geheugen
een actieve rol geven in het leerproces. Als leerkracht is -> constructivisme metacoginitieve kennis om
het daarom dan ook van belang om te waken en ervoor eigen leerproces te sturen
te zorgen dat alle kerndoelen behaald worden. Ook het
aanbieden van sites, boeken en materialen is belangrijk.
Actief leren, gebaseerd op het sociaal-constructivisme, is zoals gezegd met name geschikt
voor het opdoen van conceptuele kennis en inzichten, zoals het leren van nieuwe begrippen.
